Deze film verscheen op dvd als onderdeel van een 3-dvd-box waarvan ook zusterfilm Flags Of Our Fathers deel uitmaakt.

FILM
In de laatste stadia van voorbereidingsfase van Flags Of Our Fathers raakte regisseur Clint Eastwood gefascineerd door een personage dat hij in zijn research was tegengekomen, maar niet in het scenario zat: de Japanse generaal Kuribayashi. De beweegredenen van de 'vijand' op Iwo Jima zouden genoeg stof kunnen opleveren voor een zusterfilm, besloot de cineast. Een prent die opnieuw de mythe van heldendom onderzocht, maar dan bekeken vanuit Japans perspectief. Eastwood zette meteen scenarist Paul Haggis aan het werk om het boek Picture Letters From Commander In Chief te adapteren, met het oog op een vloeiende overgang in productie tussen Flags Of Our Fathers en wat toen nog als werktitel Red Sun, Black Sand had.



De film opent op het moment dat Kuribayashi voet zet op Iwo Jima, vele maanden voor de Amerikaanse invasie van het eiland. De generaal draagt het Japanse gedachtegoed van eer en hard labeur hoog in het vaandel, maar is door een verblijf in de Verenigde Staten in de jaren dertig ook niet immuun voor Westerse waarden. Kuribayashi toont zich bovendien een uitmuntend strateeg door het verzaken aan loopgraven op het strand ten voordele van het uitgraven van een ondergronds gangenlabyrint om de vijand op te vangen. In de Japanse rangen bevindt zich ook Saigo, een eenvoudige jonge bakker die tegen zijn zin gerekruteerd werd om de oorlog in de Pacific te vervoegen. Zijn aversie voor militaire discipline en gezag wordt door zijn directe oversten niet geapprecieerd, maar in het strijdgewoel bewijst Saigo uit het juiste hout gesneden te zijn en het hart op de juiste plek te dragen. Maar het overleven onder het Amerikaanse beleg van Iwo Jima, terwijl rondom hem zijn vrienden afgeslacht worden of harakiri plegen, weegt zwaar op zijn gemoed.

Letters From Iwo Jima, zoals de film definitief getiteld werd, bezit niet de ambitie, de grandeur, het spektakel van zijn zusterfilm maar schetst net daardoor een beklijvender beeld van de slag om het Japanse eiland. Pathetiek wordt immers ingeruild voor ingetogen observatie en de plot is slechts een middel om de psyche van de Japanse strijders te doorgronden, waardoor de prent veel meer ruimte om te ademen krijgt. Het scenario houdt zich bovendien niet bezig met onbeduidende nevenkarakters, maar focust volledig op twee protagonisten: Kuribayashi en Saigo. Niet alleen zijn dit twee personages met een volledig verschillende achtergrond, opgegroeid in een andere sociale klasse, hun visie op het conflict, op eer en vaderlandsliefde is vaak tegenstrijdig. Wat het heen en weer knippen tussen beide verhaallijnen des te treffender maakt, is dat ondanks die tegenstellingen, zowel Kuribayashi als Saigo zich inzetten om de menselijkheid niet uit het oog te verliezen temidden het brute geweld.

Paul Haggis deed de eerste adaptatie van het boek Picture Letters From Commander In Chief, maar het uitschrijven van het scenario werd moedig toevertrouwd aan Iris Yamashita, een jonge Japans-Amerikaanse schrijfster zonder ook maar één audiovisuele credit op haar naam. Dat blijkt een meesterzet, want ondanks haar relatieve onervarenheid levert Yamashita een wonderlijk mooi script af: nauwgezet, ongecompliceerd, met een maximum aan karakterontwikkeling en een minimum aan plot. Ze slaagt er weliswaar niet in om de spanning steeds op peil te houden, en ook Haggis' moralistische bijdragen aan het scenario werden niet volledig weggepoetst, maar het grote pluspunt is dan weer de brug die ze slaat tussen de Westerse manier van filmisch vertellen en de Japanse traditie.



Die aanpak slaat over op regisseur Clint Eastwood, wiens traditionele sobere stijl extra in de verf wordt gezet door het scenario. Meer dan ooit kan je in Eastwoods regie de hand ervaren van de groten met wie hij in zijn acteursdagen samenwerkte of die hij altijd al bewonderde. Het doorgedreven eenvoudige stilisme van een Sam Fuller, de afwisseling tussen poëzie en geweld op zijn Peckinpah's, de verstrengeling tussen cultuur en individuele vrijheid zoals de films van Akira Kurosawa. En bovenal is er natuurlijk het gevoel voor tempo, drama en spanning dat de cineast van zijn grote leermeester Don Siegel heeft geërfd. De ingetogen regie wordt bovendien aangevuld door schitterende technische bijdragen van het team dat een al even goede job deed op Flags Of Our Fathers. Een speciale vermelding verdienen Michael Stevens en Clints zoon Kyle Eastwood voor hun muziek: een simpel, melancholisch pianodeuntje dat de emoties langzaam doet opborrelen en de film zoveel meer doet resoneren.

Da cast bestaat op een enkele uitzondering na volledig uit Japanners. Generaal Kuribayashi wordt ronduit schitterend vertolkt door Ken Watanabe. De acteur geeft treffend weer hoe de bevelhebber in zijn doen en laten voortdurend schippert tussen Oosterse en Westerse tradities. Op zijn gelaat blijven de emoties vaak onderdrukt, maar Watanabe's ogen en zijn lichaamstaal creëren een onvergetelijk personage. Kazunari Ninomiya lijkt op het eerste zicht een vreemde keuze voor die andere hoofdrol: Saigo. Hij is immers een typisch exploot van de Japanse J-Pop, als band lid van popgroep Arashi. Maar het is moeilijk iemand anders in de rol te zien, iemand die geen moeite doet zijn emotie te verbergen en die zo gemakkelijk een band opbouwt met de kijker. Ook de andere castleden werden tot in de perfectie uitgekozen en geven de prent een homogene kracht mee.

Er was veel te doen over het feit dat Letters From Iwo Jima volledig in het Japans werd opgenomen. En ook dat een Amerikaan het Japanse perspectief in Iwo Jiwo gestalte zou geven, leverde tegenstrijdige reacties op. Maar Clint Eastwood laat uiteindelijk zijn film voor zich spreken. En hoewel de prent – zoals veel te veel prestigefilms tegenwoordig – van een wellicht snedigere en vooral kortere montage gediend zou zijn geweest, blijf je als kijker met een krop in de keel achter wanneer de end credits rollen. Wat Clint Eastwood heeft gedaan – op zijn 76ste nota bene – is een modern equivalent gedraaid van klassieker All Quiet On The Western Front. Misschien niet even briljant of tijdloos als het meesterwerk van Lewis Milestone, maar zeker even moedig, pakkend en onvergetelijk.



BEELD EN GELUID
Dezelfde lovende opmerkingen die voor beeld- en geluidskwaliteit van Flags Of Our Fathers gemaakt werden, zijn van toepassing op Letters from Iwo Jima. De kleuren zijn hier echter nog meer gedesatureerd, zodat je overblijft met een beeld dat grenst aan zwart-wit. Contrasten en zwartniveaus zijn daarom van het allerhoogste belang en deze transfer stelt op dat vlak niet teleur. Ook het audiospoor klinkt uitstekend, wat wel mag voor een film die de oscar voor beste geluidsmontage binnenrijfde. Voor wie een afkeer heeft van de Japanse taal is er ook een Engelse audiodub in stereo op de schijf geperst.

EXTRA'S
In tegenstelling tot zijn zusterfilm krijgt Letters From Iwo Jima niet de Special Edition-behandeling in de Benelux. De enige extra's op de disk zijn dan ook een Trailer (2 min.) en Red Sun, Black Sand (20 min.), een behoorlijke maar nogal korte en te weinig inzichtelijke making of.



CONCLUSIE
Met Letters From Iwo Jima levert Clint Eastwood zijn beste film in anderhalf decennium af: een beklijvende oorlogsfilm die treffend het gemoed van de Japanse soldaten en officieren op Iwo Jima weergeeft. Een superieure technische afwerking, een intelligent scenario en een voortreffelijke cast maken dit tot een van de betere films van het voorbije jaar. Beeld en geluid zijn bovendien van topniveau, maar de bonussectie verdiende meer extra's.