FILM
Museumconservator Jacques Saunière (Jean-Pierre Marielle) wordt in het Louvre dood aangetroffen. Al stervende heeft hij een pentagram op zijn borst gekerfd en een reeks mysterieuze raadsels achtergelaten, waarin hij onder meer vraagt dat zijn kleindochter, agente Sophie Neveu (Audrey Tautou), contact zou opnemen met professor Robert Langdon (Tom Hanks), een expert in cryptografie, die net in Parijs is voor een lezing. Langdon is echter door een anonieme tip van de moord op Saunière beschuldigd, en politiecommissaris Bézu Fache (Jean Reno) volgt gretig het geboden spoor, zelfs iets té gretig, en zonder zich vragen te stellen bij de herkomst van zijn tip wil hij Langdon de doos indraaien. Langdon en Neveu nemen echter de benen, en besluiten zelf het moordmysterie op te lossen. Ze komen in een ingewikkeld kluwen van intriges terecht, waarin de eeuwenoude Priorij van Sion, zijnde de afstammelingen van de Tempeliersorde, en de katholieke integristische sekte Opus Dei met getrokken messen tegenover elkaar staan, met als inzet de kennis over een groots geheim dat, eens onthuld, de fundamenten van de katholieke geloofsleer op zijn grondvesten zou kunnen doen daveren: er zou immers, als de theorieën waar zijn, hard wetenschappelijk bewijs kunnen bestaan om de goddelijke afkomst van Jezus te ontkrachten, en dat is toch iets wat Opus Dei, doorheen de jaren gespecialiseerd in het uit de zakken kloppen van geld van haar meestal welgestelde aanhangers, niet echt ziet zitten. In verschillende van de werken van Leonardo Da Vinci blijken aanwijzingen te zitten om iemand met genoeg verbeelding de puntjes met elkaar te laten verbinden. Eén van Opus Dei's vooraanstaande geestelijke leiders, bisschop Aringarosa (Alfred Molina), heeft een gewetenloze albino-moordenaar, de altijd voor een potje zelfkastijding te vinden Silas (Paul Bettany), in dienst, die systematisch de lijst dienaars van de Priorij aan het uitdunnen is. Sophie vindt in de nalatenschap van haar grootvader een kostbare cryptex, een letterwiel met een verborgen boodschap in, waar Silas op aan het azen is. Om het ding te openen zal ze echter de hulp van professor Langdon méér dan goed kunnen gebruiken. Langdon zoekt zijn excentrieke collega Leigh Teabing (Ian McKellen) op, een expert over de geschiedenis van de Priorij van Sion. Die is maar wat graag bereid om het voor de politie op de vlucht zijnde duo een helpende hand toe te steken, al was het maar omdat het doel van hun queeste zijn totnogtoe onbewezen theorieën over de origines van het christendom zou bewijzen.

Collega William besprak eerder al voor U de bioscoopversie van de verfilming van Dan Browns mega-bestseller. Deze extended-versie bevat ongeveer 25 minuten extra beeldmateriaal, waarbij geen echt uitgebreide nieuwe scènes zitten, maar bepaalde scènes iets meer uitgesponnen worden, en de intrige van het verhaal iets omstandiger wordt uitgelegd, zodat er bijvoorbeeld meer tijd is om de gemiddelde kijker uit te leggen wat bijvoorbeeld zaken als de Tempeliersorde en de Heilige Graal zijn. Normaal zouden we het gros van de bespreking dan ook schaamteloos kunnen kopiëren, maar voor zo'n fel besproken film en boek als The Da Vinci Code willen we U graag een second opinion bieden in de vorm van de mening van ondergetekende. Ik deel de mening van William dat The Da Vinci Code onnodig hard werd aangepakt door het merendeel van de filmcritici, die in de film een gedroomde opportuniteit zagen om eens ongestraft een winnaar van twee oscars voor beste film, Ron Howard, een succesacteur als Tom Hanks en de sinds Le Fabuleux Destin D'Amélie Poulain tot chouchou van het meer cinefiele publiek uitgegroeide Audrey Tautou in één houw neer te kunnen sabelen.

Even toch een paar feiten op een rij zetten: The Da Vinci Code is al op zich een redelijk ingewikkeld werk dat maar ten volle kan geapprecieerd worden door mensen die toch een klein beetje voorkennis hebben over Opus Dei, de Tempeliersorde, de turbulente geschiedenis van het christendom in het Romeinse rijk en de clash met de meer paganistische religies waarin de dualiteit tussen man en vrouw meer centraal stond dan in de patriarchistisch getinte katholieke geloofsleer. Het boek van Brown heeft pas zijn naam en faam verworven door mond-op-mondreclame, nadat de recensie-exemplaren quasi allemaal ongelezen in de prullenbak van de literaire columnisten was verdwenen. The Da Vinci Code is misschien inderdaad geen hoogstaand culturele wereldliteratuur, het is toch ook niet de derderangs pulproman waar die vaak voor versleten wordt, en het feit dat het boek intussen miljoenen keer langs de kassa is gepasseerd, onderstreept toch ook nog eens dat het laatste woord meestal bij het al dan niet (en in dit geval dus duidelijk wél) kopende publiek ligt. Ron Howard heeft alleszins niet te hard zijn eigen stempel willen drukken, en is niet, zoals vaak gebeurt bij literaire verfilmingen, de plot volledig gaan omgooien en verdommen terwille van zijn publiek, wat in een ingewikkelde puzzel zoals The Da Vinci Code ongetwijfeld calamiteiten zou veroorzaakt hebben. Ten opzichte van de theatrical cut komt het lagere verteltempo de begrijpbaarheid van de film zeker ten goede, alhoewel zelfs de ondertitelaar van dienst blijkbaar niet helemaal mee was, getuige daarvan een zéér slechte vertaling in een cruciale scène - zonder te willen spoilen, die waarin het evil mastermind zijn ware identiteit onthult aan de twee protagonisten.

Ten tweede: de plot van The Da Vinci Code is gewoon goed, punt, aan de lijn. Brown heeft zijn huiswerk zéér goed gemaakt, en een hoop historische details tot een werkbaar amalgaam gekneed, met bijzonder oog voor kleine wetenswaardigheidjes zoals, om maar één voorbeeld te noemen, het feit dat de nulmeridiaan in het laat-Middeleeuwse Frankrijk niet door Greenwich, maar door Parijs liep. Vooral echter in zijn kennis over de vroegste christelijke bewegingen, de daar tegenover staande heidense tradities en het opdelen van de vroegste religieuze geschriften in de "ware" bijbel en de zogenaamd "apocriefe" evangelieën wint Brown de race met zijn literaire concurrenten met een straatlengte voorsprong door de brede achtergrondinformatie waar hij zijn verhaal in situeert. Toegegeven, complotfilms over geheime genootschappen zoals de vrijmetselaars, de Tempeliers, Opus Dei of voor mijn part The Ancient And Mystic Society Of No Homers hebben altijd al de aantrekkingskracht van het verbodene uitgeoefend. Als Ron Howard dan de - in mijn ogen wijze - beslissing nam om niet te veel kunstgrepen meer te verrichten op het verhaal, en de ingenieuze plot van Brown zonder veel wijzigingen over te nemen, dan is dat volgens mij dan ook omdat je aan een winnende formule best niet te veel meer verandert. Ron Howard maakt het verschil tussen boek en film precies dáár waar dat thuishoort: op het visuele vlak. De vele gestileerde scènes met kleurfilters, zowel in de historische uiteenzettingen van professor Teabing als de jeugdherinneringen van Sophie Neveu, vloeien zeer sfeervol in elkaar over; het contrast met de rauwe zelfkastijding-scènes van Silas met heftige camera-bewegingen en redelijk gore close-ups kan amper groter zijn. In de verrassende eindscène, waarin professor Langdon plots de waarheid onder ogen ziet, kregen we zelfs de rillingen over de rug van de manier waarop de camera inzoomt op de cruciale scène.

Ron Howard heeft ons al in verschillende andere films, zoals A Beautiful Mind laten kennismaken met zijn uitgebreide beeldtaal en zijn manier om enorm veel te vertellen met enorm weinig beelden. Zo krijgen we op amper één minuut tijd een redelijk goed idee van de reden waarom Silas zo'n koelbloedige moordenaar is geworden en zo slaafs de bevelen van zijn meester opvolgt. En hoeveel keer klagen filmcriticasters niet als er in een film die zich in Frankrijk afspeelt de Fransen allemaal een belachelijk 'Allo 'Allo-Engels bovenhalen? Wel, in deze film spreken alle Fransen (onder elkaar tenminste) nu eens Frans, en dan is het wéér niet goed! Dat de film voor de rest de rekbaarheid van de realiteit tot het uiterste drijft - alle actie speelt zich op een tijdsspanne van 24 uur af, waarin de hoofdpersonages van Frankrijk naar Engeland en weer terug reizen - is een bijkomstigheid die de suspension of disbelief er niet noodzakelijk minder groot door maakt. Immateriële zaken zoals Langdons claustrofobie worden zonder nodeloze uitvoerige uitwijdingen in beeldtaal verteld, niet altijd op de meest origineel mogelijke wijze, maar toch geheel volgens de regels van de filmkunst. Dus: what's there not to like?

Als derde punt wil ik toch nog even aanhalen dat veel van de controverse rond de film niet afkomstig is van de inhoud zelf, dan wel van de reacties die de film vooral in conservatieve middens genereerde; in bepaalde landen werd de film zelfs simpelweg verboden omwille van de "schokkende" inhoud. Ik kan alleen maar met verbazing vaststellen dat diezelfde pro-lobby er anderzijds geen graten in ziet dat in een film als The Passion Of The Christ de lappen vlees zó van de beenderen worden gescheurd, en de film dan nog als "redelijk hard, maar toch verplichte kost" aan minderjarigen wordt aanbevolen. Het idee dat de enige spirituele verlossing door lijden kan komen heb ik persoonlijk altijd al een repugnant idee gevonden, en alhoewel - laten we daar duidelijk over zijn - de gehele film van Howard én het boek van Brown een puur werk van fictie is, weliswaar met alle ingrediënten op een zeer clevere manier met elkaar vermengd vóór serveren, zijn mistoestanden zoals de heksenvervolgingen, de minderwaardige positie van vrouwen in door mannen gedomineerde godsdiensten en de greep waarmee Opus Dei tracht ideeën die hen niet zinnen, zoals abortus en euthanasie, ter discussie te stellen, allerminst fictief. Als zoiets al moest bewezen worden, wordt het bewijs indirect geleverd door de zure reacties van zij die zich door de film aangesproken voelen. Maar zelfs de zelfkastijding van Silas is nog slappe kost, vergeleken met de manier waarop jaarlijks op de Filippijnen enkele religieuze fanatici zichzelf historisch zo getrouw mogelijk laten kruisigen. De hevigste reacties tegen de film kwamen echter van het Vaticaan zelf, die het boek en de film maar meteen op de ban-list wilden plaatsen, samen met stamcelonderzoek en het homohuwelijk. Opmerkelijk was dat in Opus Dei's officiële reactie weliswaar wordt ontkend dat de groep zich schuldig zou maken aan de reeks misdaden die in boek en film beschreven worden, maar anderzijds gebruik van onder meer pijngordels en de praktijk van zelfkastijding niet categoriek ontkend worden.

Gelukkig leven we niet meer in de middeleeuwen, en zijn mensen - hopelijk toch - intussen genoeg ontvoogd om zelf te bepalen welke waarden ze willen aanhangen. Is The Da Vinci Code dan een uitgesproken anti-religieuze film? Allerminst. Het enige wat de film, bij monde van haar hoofdpersonage, Robert Langdon, op het einde bijna letterlijk als boodschap uitdraagt, is dat verlichting alleen maar mogelijk is door je open te stellen voor andere theorieën dan de meest gangbare; dat "goddelijk" en "menselijk" niet per sé twee predicaten hoeven te zijn die elkaar per definitie uitsluiten; en vooral dat blind religieus fanatisme uiteindelijk tot zelfdestructie leidt, zowel bij diegenen die - in dit geval - het Grote Geheim trachten in de doofpot te steken als bij diegenen die dit het liefst aan de grootst voor handen zijnde klok willen hangen. Uiteindelijk is The Da Vinci Code zelfs dus een redelijk "brave" film, waar aan het einde van de rit iedereen wel een klein beetje zijn eigen gelijk in zal kunnen terugvinden. En zo lang zoiets leidt tot dialoog, is er nog altijd hoop voor de mensheid.

En om het tot slot nog even over de casting te hebben: veel van de negatieve kritieken over de rolverdelingen zijn volgens mij afspiegelingen gemaakt door mensen die de film per definitie willen afkraken. Tom Hanks' karakter is wat onderkoeld, toegegeven, maar een acteur met zijn ervaring kan toch gevoelens zoals zijn claustrofobie schitterend gestalte geven. Ian McKellen, die sinds zijn vertolkingen in de X-Men en Lord Of The Rings-franchises ondanks zijn leeftijd zijn marktwaarde gevoelig heeft opgedreven, schittert altijd in een rol met excentrieke trekjes, en Leigh Teabing is hem dan ook op het lijf geschreven. Jean Reno zet nog maar weer eens een Franse macho-klootzak neer van het type waar hij een patent op schijnt te hebben, en Paul Bettany is echt wel redelijk freaky als gestoorde huurmoordenaar. De enige die echt wat onder haar kunnen presteert is Audrey Tautou, mogelijk gehinderd door het feit dat Engels toch niet haar moedertaal is, want ze komt net véél flamboyanter over in de scènes die ze in het Frans moet spelen. Maar feitelijk heeft de casting niet te lijden onder enige zwakheid.

BEELD EN GELUID
De dvd van de extended edition ligt nu weer een poosje achter ons, en nu eerstdaags de prequel Angels And Demons in de bioscoop verschijnt, is een high definition-heruigave uiteraard weer aan de orde. Qua beeld zijn er niet veel opmerkingen te formuleren die tegen deze disk pleiten: ondanks de méér dan behoorlijke speelduur van de film is de beeldtransfer goed te noemen, en zijn er nergens compressieproblemen. De spookachtige atmosfeer met diepe zwarttonen (de film speelt zich af op de tijdsspanne van één nacht), door elkaar lopende schaduwen en bleke achterkamertjes is kenmerkend. Ron Howard weet nog minimale variaties in de verschillende atmosferen te leggen, zodat de scènes in het Louvre er bijvoorbeeld een stuk killer uitzien dan het gezellige optrekje van Leigh Teabing. Kleurfilters zorgen er daarenboven voor dat Silas in zijn privé-martelkamertje er net nog een streepje zieliger en afgeleefder uitziet dan waarschijnlijk in realiteit. "Verzadigd" is een adjectief dat we voor het gebruik van de kleuren in deze film zeker niét moeten bezigen. De beeldtransfer is bewust wat korrelig gehouden, waarbij onder meer de scènes waarin Silas gerekruteerd wordt door Aringarosa hevig baden in een nachtmerrieachtige ruis.

Maar we moeten voor de geluidstransfer een behoorlijke rode kaart trekken. Op zich is er niets mis met de Dolby Digital 5.1-track, die nagenoeg dezelfde is als op de dvd-release, maar Sony heeft wel degelijk met deze release een TrueHD-track aangekondigd, die foutief op de hoes vermeld staat als zijnde aanwezig (overigens niet de enige fout, de speelduur op de hoes, 148 minuten, is die van de theatrical cut en niet van de extended cut). Er bestaat wel een Dolby TrueHD-track voor deze film, die onder meer op buitenlandse importreleases te vinden is, maar in haar oneindige wijsheid heeft Sony deze niet weerhouden, waar er wél een Franse TrueHD-track te vinden is. Vooral de reden waarom is echt om uw broek doen af te zakken uit plaatsvervangende schaamte: niet alleen willen de Fransen een dubbing in het Frans omdat ze waarschijnlijk te dom zijn om Engels te leren, Frans te lezen of allebei, ook de eindcredits staan in het Frans vertaald op de disk, en daardoor is er een ruimtegebrek ontstaan. Als drogreden kan dat tellen. De onkundige leiding van Sony Amerika denkt waarschijnlijk nog altijd dat de Benelux zoiets is als een voortuintje van Parijs. We hebben op deze pagina's al herhaaldelijk gepleit om releases voor Vlaanderen en Nederland niet te laten afhangen van de Franse markt - een ondertiteltje bijzetten op bijvoorbeeld de Scandinavische releases, die ook geen historie van dubbing hebben, zou bijvoorbeeld heel veel miserie wegwerken. Onverbiddelijk de helft van de punten weg.

EXTRA'S
Niet alleen worden alle extra's van de dvd-release hernomen, voor de gelegenheid wordt er nog wat bonusmateriaal aan deze rijk gelardeerde 2-diskversie toegevoegd, niet toevallig samenvallend met de bioscooprelease van Angels And Demons. De diverse documentaires zijn veelal wat kort en lijken meer te beloven dan ze werkelijk inhouden - één lange documentaire in twintig stukken kappen vertwintigvoudigt de intrinsieke waarde niet - en ik mis erg een commentaartrack op een film als deze. Desondanks zijn de extra's een 9 op 10 waard. Op de eerste disk wordt het gemis aan een audiocommentaartrack ruimschoots gecompenseerd door een Picture in Picture-featurette Unlocking the Code. Tijdens het bekijken van de film krijg je in de stijl van de film zelf symbolen die je kan "decoderen" om zo toegang te krijgen tot stukjes interview met de hoofdrolspelers en de crewleden, conceptuele schetsen, commentaar over het verschil tussen boek en film,... het zit er allemaal in. De manier van werken, waarbij je de informatie telkens moet aanklikken, werkt echter wat stuurs en daardoor kraakt de PiP wat onder zijn eigen gewicht. Ron Howard heeft er eerder voor gekozen om kortere stukjes commentaar bij 27 scènes (39 min.) te leveren; eigenlijk geeft hij hiermee toe dat een volledige audiocommentaartrack ook onvermijdelijk filler material bevat. Toch smaken de stukjes naar meer. Uiteraard krijgen we op deze disk ook een First Look at Angels & Demons: na een introductie van regisseur Ron Howard (1 min.) volgt er een afgewerkte scène uit de film (5 min.), gevolgd door de trailer (2 min.). De eerste disk bevat om af te sluiten nog een BD Live-optie en een aansluiting op CineChat.

Het amalgaam aan korte documentaires, een flink aantal meer dan op de dvd, is terug te vinden op de tweede disk. Eerste documentaire is First Day On The Set With Ron Howard(2 min.), waarin Ron Howard ergens in 2005 zijn opwachting maakt in het Louvre in Parijs, duidelijk enthousiast over de opportuniteit om in één van 's werelds bekendste musea te mogen komen filmen. In A Discussion With Author Dan Brown (5 min.) introduceert de auteur zichzelf en zijn werk. We leren er alvast uit dat bescheidenheid niet dadelijk zijn meest prominente eigenschap is. Twee zeven minuten durende featurettes, A Portrait Of Langdonen Who Is Sophie Neveu? belichten hoofdacteurs Tom Hanks - voor Ron Howard een oude bekende - en Audrey Tautou, die uiteindelijk een hele schare Franse actrices bij de audities achter zich heeft gelaten. Bijdragen als hoe fijn de twee protagonisten het wel vonden om met elkaar samen te werken, scoren niet echt hoog op de schaal "interessant". De andere personages, zoals Sir Ian McKellen, Paul Bettany, Jean Reno, de in een korte bijrol verschijnende Jürgen Prochnow en Alfred Molina, alsook de verantwoording voor hun casting, komen aan bod in Unusual Suspects (18 min.). Vooral Ian McKellen krijgt hier redelijk wat tijd toebedeeld, wat gezien 's mans prestatie in de film niet eens onverdiend is. De erg uitgebreide location scouting in onder meer Schotland en op Malta, wordt in Magical Places(16 min.) verteld; hierin leren we onder meer - voor wie het in de media niet meegekregen mocht hebben - dat de Franse president Jacques Chirac het filmen in het Louvre zeker wel zag zitten als mooie promotiestunt voor zijn hoofdstad. In Close-Up On Mona Lisa (7 min.) discussiëren cast en crew over het beroemde schilderwerk van Leonardo Da Vinci. Jammer genoeg worden hier eens te meer dezelfde personen voor de camera gehaald als in alle vorige documentaires, en zou bijvoorbeeld de visie van een échte kunstkenner de ervaring zeker rijker gemaakt hebben.

Alle voornoemde korte filmpjes zijn, om het voorzichtig uit de drukken, redelijk licht van inhoud. Wie echt iets meer substantieels voor de kiezen wil, kunnen we de tweedelige documentaire Filmmaker’s Journey van 37 minuten aanraden, waarin Ron Howard uitgebreid toelichting geeft op de set bij zijn werkwijze, en waarin hij tracht het verschil te maken met andere filmmakers. Vanuit het standpunt van een filmliefhebber is deze documentaire zeker de interessantste van het hele aanbod. Vooral de zelfverminkingsscènes van Paul Bettany maken redelijk indruk. Twee kortere documentaires tenslotten, The Codes Of The Da Vinci Code (6 min.) en The Music Of The Da Vinci Code (3 min.) lichten respectievelijk de symboliek van de film en de soundtrack van Hans Zimmer toe. We vernemen onder meer dat de makers ook enkele inside jokes hebben verwerkt in de film, zoals de poster van Carravaggio's Boy In The Well, toevallig beschikbaar wegens een tijdelijke tentoonstelling in het Louvre maar een duidelijke toespeling op Langdon's claustrofobie.

De volgende documentaires waren op de dvd niet te vinden. In Book To Screen (11 min.) krijgen auteur Dan Brown en scriptschrijver Akiva Goldsman het woord, en discussiëren ze over hun samenwerking, waarbij de eerste als executive producer tot op het laatste ogenblik zeggenschap bleef behouden over de inhoud. In The Da Vinci Code Props (10 min.) demonstreert de rekwisietenmeester onder meer het ontwerp van de Fleur de Lis-sleutel en de cryptex, en in The Da Vinci Code Sets (9 min.) komen we te weten dat er eigenlijk voor de film veel minder op locatie is gefilmd dan deze doet uitschijnen: meer dan 100 sets werden er gebruikt, zelfs enkele toeristische sites werden gerecreëerd op green screen. Mochten de makers dan al de mogelijkheid gekregen hebben om in het Louvre te filmen, uiteraard zat een schilderij verminken of er letters op kalken er niet bij. In Recreating Works Of Art (6 min.) zien we hoe enkele van de kunstschatten uit het bekende Parijse museum door de crew nauwgezet werden nagemaakt. In verhouding bevat de film nogal veel speciale effecten, waarin onder meer de historische flashbacks over de kruistochten in worden getoond. Hoe deze gemaakt werden, wordt getoond in The Visual Effects World Of The Da Vinci Code (15 min.). Scoring The Da Vinci Code (10 min.) tenslotte is het werkstuk over Hans Zimmer's bijdrage aan de film dat op de dvd-release pijnlijk ontbrak: in plaats van een commercieel tussendoortje krijgen we wat substantiëlers voorgeschoteld, met onder meer een bijdrage over de voormalige kerk waar de muziek werd opgenomen. Uiteraard kan u op deze disk niet voorbij een reeksje cross-promotionele trailers.

CONCLUSIE
De Blu-ray van The Da Vinci Code verslaat op het gebied van bonusmateriaal moeiteloos alle voorgaande versies, maar door de afwezigheid van de Dolby TrueHD-geluidstrack die op andere internationale releases wél aanwezig is, kunnen we de disk niet als aanrader bestempelen.