Verdeeld over 9 disks vertellen de makers van Secrets Of War unieke verhalen uit de oorlogen van de voorbije eeuw. In 26 afleveringen van elk vijftig minuten wordt aandacht besteed aan minder bekende feiten en geheime acties die de voortgang van oorlogen hebben bepaald en die door de diverse partijen zolang mogelijk geheim zijn gehouden. In sommige gevallen is een stuk van het verhaal bekend, maar is het raden naar de precieze achtergronden, want zowel de Amerikaanse als de Britse overheden van toen hebben ervoor gezorgd dat sommige archieven gesloten blijven tot voorbij de tweede helft van de 21^ste eeuw. Dat neemt niet weg dat de makers van deze serie in de meeste gevallen voldoende materiaal hebben verzameld om een consistent en spannend verhaal te vertellen. Alle 26 afleveringen worden bovendien geïllustreerd met bijzonder goed bewaard archiefmateriaal van toen, vaak in zwart-wit, maar even vaak in kleur en waar stukken in de verhalen ontbreken, is op zinvolle wijze geopteerd voor reconstructie. Dat die nauwelijks opvalt tussen het archiefmateriaal, betekent dat men met de grootste zorg te werk is gegaan. Het resultaat is boeiend, interessant en leerrijk en voert de kijker mee achter de coulissen van de grote oorlogen uit de 20ste eeuw.

 

De absolute topspionnen van het Derde rijk waren twee geheimzinnige aartsrivalen. De ene deed er alles aan om Hitlers plannen te doen slagen, de andere probeerde al vanaf 1938 samen te werken met de Britse geheime dienst om de waanzin te stoppen. De Britten waren na een diplomatiek incident in Venlo evenwel huiverig voor samenwerking met het Duitse verzet, waardoor belangwekkende informatie de Britse en Amerikaanse generaals op het slagveld niet bereikte.

 

Een van de best bewaarde geheimen van de Duitsers was de codemachine Engima. Het garandeerde de Duitsers totale vrijheid qua communicatie. Maar in Polen sloegen een paar specialisten de handen in elkaar om de code te kraken. Met de hulp van een Duitse landverrader, Britse techneuten en twee geslaagde overvallen (op een Duits weerstation en een Duitse onderzeeër), slaagden de Geallieerden er uiteindelijk in om de gecodeerde berichten te ontcijferen. Op een landgoed in Engeland werd daartoe een machine gebouwd die met recht de allereerste computer mag worden genoemd.

In de Tweede Wereldoorlog waren juist vrouwelijke spionnen vaak het meest succesvol. In voorgaande eeuwen en conflicten werden vrouwen vooral ingezet wegens hun lichamelijke kwaliteiten. Dat bleef ook zo in de beide Wereldoorlogen, maar steeds meer vrouwen lieten zich opleiden tot echte specialisten in allerlei domeinen. Deze documentaire vertelt het verhaal van een aantal Frans, Britse en Amerikaanse vrouwen die hun leven waagden voor hun land, of zoals een voormalig militair het formuleert: een jonge vrouw die op een boerenerf onschuldig peultjes zat schoon te maken, kon natuurlijk tegelijk ook het aantal wapens tellen van de passerende vijandelijke troepen.

 
Disk 2

Spionnen en geheime agenten hadden vaak zeer mysterieuze wapens tot hun beschikking. In W.O.II gebruikte men aanvankelijk nog wapentuig uit de Eerste Wereldoorlog, maar geleidelijk aan ontwikkelden de Geallieerden speciale bommen om Duitse vrachtwagens, treinen en zelfs vliegtuigen te saboteren. De kunst bestond erin die springtuigen van een aangepaste timer te voorzien zodat ze grotere schade aanrichtten: auto’s en vrachtwagens zover mogelijk van hun herstelwerkplaats, treinen liefst in tunnels voor een maximaal effect en vliegtuigen op minstens 450 meter boven de grond zodat ook de inzittenden om het leven kwamen. In de loop van de oorlog werd een uitgebreide verzameling James Bond-achtige wapens ontwikkeld, waaronder speciale messen, revolvers, eenpersoonsduikboten en drijvende platforms die men naar wens tot onder de waterlijn kon laten zakken zodat ze onzichtbaar waren voor de vijand.

 

De legendarische schat van de nazi’s werd op systematische wijze bij elkaar geroofd. Omdat Hitler en z’n kompanen de SS voornamelijk met eigen middelen financierden, zochten ze voortdurend naar nieuwe inkomstenbronnen. Het beroven en vermoorden van joden was er eentje, het stelen van het goud van de nationale banken en het waardevolle kunstpatrimonium in de bezette gebieden was een andere bron van inkomsten. Tegelijk stelden de kopstukken van de nazipartij alles in het werk om vooral zichzelf te verrijken: Goebbels verkocht de geroofde Franse kunstvoorwerpen via Zwitserse kunstgalerijen; Zwitserse banken werden ingeschakeld om het geroofde goud aan derde landen te verkopen, om het zgn. wit te wassen. Na de oorlog beweerde de Zwitserse overheid dat hun neutraal gebleven land niets te verwijten viel. Volgens nazibronnen na de oorlog waren de Duitse oorlogsinspanningen grotendeels te danken aan de Zwitserse collaboratie.

 

 

De Duitse U-boten waren op de Atlantische Oceaan de schrik van de Geallieerden. Na de bezetting van Frankrijk viel de Franse vloot in Duitse handen en stonden de Britten er alleen voor op de Noordzee en de Atlantische Oceaan. Engeland had z’n vloot na W.O.I evenwel ingekrompen en de Royal Navy beschikte over te weinig torpedojagers om de vijand terug te drijven. De Amerikanen schoten ter hulp, want het beveiligen van de bevoorradingskonvooien naar de Britse havens was essentieel om Groot-Brittannië overeind te houden. Tot halfweg 1942 behielden de Duitsers, mede dankzij hun professionele Engima-code, een numeriek en communicatief overwicht.

 

Hitlers bliksemoffensief in Polen werd gevolgd door een acht maanden durende patstelling. Frankrijk en Engeland verklaarden hem de oorlog, maar hun legers bewogen niet. Wellicht wilden ze te allen prijzen een nieuwe oorlog vermijden en dus zochten ze een uitweg via diplomatieke onderhandelingen. Snel optreden had evenwel voor een verrassend resultaat kunnen zorgen, want het Duitse leger was in 1939 helemaal niet klaar voor een grootschalige oorlog.

 

De Britten moesten het opnemen tegen een overmacht. Engeland was helemaal niet klaar voor een oorlog tegen de Duitsers, toch waren ze in Londen vastbesloten om zich nooit over te geven. In de Battle of Britain zette Hitler zijn Luftwaffe in in de hoop dat hij daardoor de invasie van het eiland kon bespoedigen en tegelijk mensenlevens kon sparen bij z’n eigen troepenmacht. De Britten ontwikkelden evenwel een radarsysteem waarmee ze de Duitse vliegtuigen tijdig konden opsporen om op die manier de bombardementen op Londen te beperken.

 
Tools Of Deception

Van namaaktanks tot nepuitzendingen op de radio: hoe misleid je de vijand? In W.O.II veranderde de situatie op het slagveld. Vliegtuigen konden diep doordringen op vijandige grondgebied en troepenbewegingen waren nog moeilijk geheim te houden. Vanuit de lucht zag men alles. Camouflagetechnieken deden hun intrede, eerst in Frankrijk, later in Duitsland en Engeland. Speciale eenheden werden in het leven geroepen om ook vliegvelden en rivierbochten te camoufleren en kunstateliers hadden hun handen vol met het ontwerpen van neptanks en nepvrachtwagens om de vijand te misleiden.

De Duitse generaal Rommel leek onoverwinnelijk in Noord-Afrika. Zijn troepen trokken heel snel op tegen de Britten, wat ook in Berlijn voor verbazing zorgde. Maar vervolgens keerde het tij, toen men er in Engeland in slaagde om de geheime codetaal van de Duitsers te ontcijferen. Bovendien wierpen de Britten zgn. spooktroepen in de strijd, divisies die maar gedeeltelijk of zelfs helemaal niet bestonden, maar die de nazi’s moesten overtuigen van de slagkracht van hun tegenstanders, die in werkelijk veel kleiner was dan de gelekte cijfers suggereerden.

 

De nazi’s hadden geheime wapens die de oorlog een andere wending hadden kunnen geven. Al eind 1939 ontwikkelden Duitse wetenschappers draadgeleide raketten en antitankraketten waarmee ze de vijand veel schade konden toebrengen. Maar Hitler liet het wetenschappelijk onderzoek stilleggen, zijn zoektocht naar Lebensraum in het oosten kreeg voorrang; Bovendien waanden hij zich veel sterker dan de westerse Geallieerden nadat zijn troepen haast zonder tegenstand de Lage Landen en Frankrijk hadden ingenomen. Toen de wetenschappers medio de jaren veertig opnieuw carte blanche kregen, kwamen hun prototypen van cruise missiles en ballistische raketten te laat om het tij te keren.

Achter de schermen van D-Day speelde zich ook nog een heel andere strijd af. Voor de Geallieerden was het belangrijk om plaats en datum van de invasie in Europa zolang mogelijk voor de Duitsers geheim te houden. Om Hitler op een dwaalspoor te brengen werden invasievoorbereidingen getroffen in Schotland (via Noorwegen) en in de buurt van Dover (via Pas-de-Calais). Op beide plekken werden enorme troepenbewegingen gesimuleerd en zelfs generaal Patton werd van stal gehaald om de Duitse spionnen ervan te overtuigen dat Pas-De-Calais de place to be was. 50 Amerikaanse spookdivisies, grote hoeveelheden militaire voertuigen, tanks en vliegtuigen van opblaasbaar plastic moesten de indruk versterken dat de Geallieerden elk moment konden aanvallen. Bijgevolg werden de nazi’s verplicht om in Noorwegen en Noord-Frankrijk verschillende divisies paraat te houden. Ondertussen werd in de grootst mogelijke stilte de invasie van Normandië voorbereid.

 

De Blitzkrieg overrompelde de Lage Landen en Frankrijk. Na minder dan een maand wapperde de nazivlag op de Eifeltoren. De invasie werd door vele Fransen als een vernedering ervaren. Maar aanvankelijk was hun verzet beperkt en versplinterd. De Britten probeerden vanuit Londen acties tegen de vijand te organiseren op Frans grondgebied, maar het was de Charles De Gaulle die vanuit de Britse hoofdstad de verschillende verzetsgroepen wist te bundelen. Na de Duitse invasie van Rusland schaarde de Communistische partij zich aan de zijde van het Franse verzet.

 

De inval in Panama was de opvallendste Amerikaanse militaire operatie sinds Vietnam. Het doelwit was Panama’s sterke man Manuel Noriega die het land met ijzeren hand regeerde. Hij stond sinds de jaren vijftig op de payroll van de Verenigde Staten als informant en dubbelagent, maar in de jaren tachtig viel hij in ongenade wegens wapenverkopen aan Nicaragua en drugtrafiek. Met het oog op de overdracht in 1999 van het Panama-kanaal – een strategische plaats voor de Amerikaanse economie en veiligheid – besloot Washington om de luis in de pels te verwijderen en de goede betrekkingen met Panama te herstellen. Alleen Noriega en zijn milities stonden een normalisering in de weg.

 
The Gulf War: Steel Rain

Tijdens de Eerste Golfoorlog (1990) zette de Verenigde Staten voor het eerst hoogwaardige en tot dan toe geheime wapens in om te voorkomen dat Saddam Hoessein de olierijke staat Saoedi-Arabië zou innemen. Cruise missiles en ‘onzichtbare’ Stealth-bommenwerpers waren maar enkele van de gesofistikeerde wapentuigen die in de strijd werden geworpen om het Iraakse leger te vernietigen en het ondertussen bezette Koeweit te bevrijden.

 

Tijdens de Eerste Golfoorlog maakten de V.S. ook gebruik van satellietfoto’s om de bewegingen van Saddam Hoesseins  gevreesde elitetroepen in kaart te brengen. In combinatie met spionagevliegtuigen leverde die tactiek enorm veel bruikbare informatie op. Maar noch satellieten, noch spionagevliegtuigen kunnen de informatie leveren van een gewone soldaat op het slagveld, zo blijkt achteraf. Ook nieuw tijdens de Golfoorlog was het gebruik van nucleaire springstoffen. Die werden ingezet tegen Iraakse tanks. De gevolgen voor de eigen troepen op het terrein is na de oorlog in rapporten gegoten. Die zijn gearchiveerd als top secret.

 

Spionage vanuit de lucht heeft een lange voorgeschiedenis. De Fransen waren de eerste die gebruik maakten van luchtobservatie om de vijandelijke troepenbewegingen te volgen (halfweg de 19^de eeuw). Ze gebruikten daartoe luchtballonnen. Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog gebruikten beide partijen ballonnen en kites om de tegenpartij te bespioneren. Maar de techniek was primitief en de toestellen waren kwetsbaar. Pas met de uitvinding van het vliegtuig – omstreeks 1903 – namen de mogelijkheden exponentieel toe. De Britse verkenningsvluchten boven de Duitse troepenbewegingen aan de Franse kust hadden een essentiële impact op het verloop van de Eerste Wereldoorlog. Nadien nam de belangstelling af. Men beschouwde de Grote Oorlog als het allerlaatste grote conflict van de menselijke soort. De nieuwe ontwikkelingen kwamen nadien uit de Verenigde Staten, waar men geen goed oog had in de militaire opbouw van nazi-Duitsland.

 

In Korea stonden de grootmachten voor het eerst opnieuw tegenover elkaar sinds W.O.II . Stalin was geïnteresseerd in de uitbreiding van het communisme in de richting van Azië. Na de communistische machtsovername in China zocht hij toenadering tot Mao Zedong en vervolgens liet hij z’n oog op Zuid-Korea vallen. Een ongelukkige uitspraak van de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken overtuigde Stalin ervan dat de Amerikanen zich niet opnieuw in een groot conflict wilden storten dat mogelijk uitmondde in W.O.III .

Mao bereidde een invasie van Taiwan voor en hij zag de voordelen van een gecombineerde militaire campagne. Maar Amerika reageerde anders en het had één grote troef: de atoombom.

 

Disk 7
Disk 8

In Vietnam was het Amerikaanse leger superieur ten opzichte van z’n Aziatische vijand. De Amerikanen wonnen elke veldslag, maar ze verloren de oorlog. Op de steun van de bevolking konden ze niet rekenen en de Vietcong, eigenlijk het geheime Noord-Vietnamese leger in het zuiden, wist zich via een goed voorbereide guerrillaoorlog te handhaven. Het was als op de maan, zegt een Amerikaanse veteraan over de strijd tegen de Vietcong, je zag ze nooit en toch waren ze altijd in de buurt. De Vietcong maakte gebruik van tunnels, tientallen kilometers lang en soms tot vijf verdiepingen diep, waarin ze zich veilig kon verplaatsen en waarin ze verdween als de bombardementen te hevig werden.

 

In W.O.I schrokken de Duitsers voor weinig terug om de vijand te verslaan. Dankzij de neutraliteit van de Verenigde Staten konden ze zich nog een hele tijd allerlei vrijheden veroorloven: ze omzeilden de blokkade van de Britten op zee om wapens uit Amerika in te voeren en brachten infiltranten naar Canada, een bondgenoot van Engeland via de Common Wealth, om er sabotageacties uit te voeren. In Groot-Brittannië deden ze hun best om een volksrevolutie uit te lokken in Ierland en op die manier de Britten af te leiden. Duitse Amerikanen zetten zelfs wapenfabrieken op in de States, sloten verdragen met Britten en Fransen, inden de voorschotten op hun bestellingen en verdwenen nadien met het geld richting Duitsland.

Op het einde van de Eerste Wereldoorlog verbaasde Duitsland de vijand met een superkanon waarmee het doelen tot ver achter het front kon bereiken. In de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde men kanonnen waarmee Londen onafgebroken vanaf de Franse kust kon worden bestookt. Na de Tweede Wereldoorlog waren het vooral Amerikanen die met nieuwe kanontypes experimenteerden, zelfs hele kleine waarmee kernkoppen konden worden gelanceerd. Nieuwe uitvindingen werden in de oorlog tussen Iran en Irak voor het eerst ingezet en Saddam Hoessein was zo opgetogen over het resultaat dat hij Amerikaanse specialisten naar Bagdad haalde om een nog geavanceerder type te ontwikkelen, waarmee hij doelen tot in Israël kon treffen.

 

De Amerikaanse troepen in Vietnam werden onzichtbaar ondersteund door geheime eenheden. Ondanks een formeel verbod van het Witte Huis gingen speciale eenheden aan de slag in Cambodja en Laos, twee landen die door de Noord-Vietnamese Communisten werden gebruikt om munitie en troepen richting Zuid-Vietnam te verschepen. Sommige eenheden werden getraind om de Vietcong in haar onderaardse tunnels te achtervolgen, gedurfde en gevaarlijke ondernemingen die vaak goede resultaten opleverden, maar die de uitslag van de oorlog niet zouden beïnvloeden. Bovendien waren nogal wat Special Operations aangewezen op de rekrutering van Vietnamezen en die waren vaak onbetrouwbaar, slecht opgeleid en ze fungeerden soms als dubbelagenten voor het noorden.

 

 

Tijdens de Zesdaagse Oorlog was Israël zwaar in de minderheid, vooral omdat z’n Arabische buurlanden zich tegelijk opmaakten voor een confrontatie. De Sovjetunie was vragende partij voor een nieuw Aziatisch front om de Amerikanen in Vietnam te verzwakken. Ze joegen de Arabieren in de gordijnen met spionageverslagen waaruit bleek dat Israël troepen concentreerde aan z’n grenzen met Libanon en Syrië in het noorden, met Jordanië in het oosten en met Egypte in het zuiden. Vooral president Nasser – overtuigd door zijn eigen geheime diensten dat Israël militair zwak was – zorgde voor provocaties door de toegang van Israël naar de zee af te sluiten. Israël was zich bewust van zijn hachelijke positie en bouwde in sneltempo een spionagedienst uit om het doen en laten van de vijand in kaart te brengen. Uiteindelijk werd de Egyptische luchtmacht voor 90 procent gebombardeerd zonder dat er alarm was geslagen, joegen de Israëli’s hun tanks bijna probleemloos door de Golan en bezette het leger de Westelijke Jordaanoever.

Het beeldmateriaal is van verschillende leeftijd en van verschillende kwaliteit. Meestal is er sprake van zwart-witbeeld, soms van kleurenopnamen. Het materiaal is vaak verrassend netjes en onbeschadigd, andere keren is zien we strepen, witte punten, verkleuringen, etc. De recente interviews met tientallen getuigen zijn evenwel in goede staat.

Vaak is er geen geluid bij de oude footage, soms is er geluid ondergeschoven, maar meestal zorgt een onopvallende soundtrack voor de nodige ondersteuning. Charlton Heston leest het commentaar.

 

Geen

 

Secrets Of War is een indrukwekkende verzameling documentaire over de oorlogen uit de 20ste eeuw waarbij de Verenigde Staten betrokken waren. De verhalen zijn vaak bekend, maar bijna altijd weiden de makers uit over aspecten die minder bekend zijn of die pas recent aan het licht zijn gekomen. Alleen al het researchwerk veronderstelt een gigantisch inspanning, maar dat geldt evenzeer voor het vaak verrassende beeldmateriaal waarvan het meeste nooit eerder is getoond of nooit in deze vorm. Sommige documentaires zijn gewoon uniek qua inhoud en beeldmateriaal en de interviews met militairen en historici uit verschillende kampen schilderen een genuanceerd beeld van wat er werkelijk aan de hand is geweest.

Ook deze serie bewijst dat ondanks de grote hoeveelheid informatie die voorhanden is over de grote oorlogen uit de vorige eeuw, er nog evenveel geheime documenten in kluizen opgeslagen liggen, dat democratische en andere regimes er nog steeds alles aan doen om militaire campagnes, spionageverslagen, sabotageacties en geheime missies van toen geheim te houden, uit angst voor de publieke reactie, om strategische en/of militaire doeleinden, of puur om principes van nationaal belang. Secrets of War – waarin de makers Amerikaanse blunders niet proberen te verdoezelen of goed te praten – licht een tipje van de sluier, toont wapentuigen en registreert meningen en getuigenverslagen waardoor we een andere of betere kijk op de allerhande gebeurtenissen en hun gevolgen krijgen. Liefhebbers van dit soort materiaal hoeven niet te twijfelen: dit is meer dan 20 uur boeiende televisie voor heel weinig geld.