Lisa, het dochtertje van Grace en Lucas is al vier jaar verdwenen. Ze praten er niet over, niet met elkaar, niet met vrienden, met niemand. Ze trekken zich terug, ieder op z’n eigen eiland van verdriet en verwachting, maar van Lisa is geen spoor, alsof ze nooit heeft bestaan. Overdag staat Grace in de buurt van het winkelcentrum en slaat ze jonge vrouwen gade in de hoop op een keer haar dochter te herkennen. Lucas parkeert z’n auto voor Lisa’s oude school en hij probeert een gesprek aan te knopen met haar lerares van toen, doch de vrouw is het meisje vergeten: het kwam ook niet in de krant of uitgebreid op televisie, zo zijn Grace en Lucas niet. Ze smeren hun tegenslagen niet uit over de publieke opinie en ze laten zich niet in met de lijkenpikkers van de pers. Het brengt hun dochter niet terug, het maakt hun gemis niet kleiner, de dialoog niet makkelijker…

 

 

Fien Troch heeft het scenario van Unspoken zelf geschreven. Net zoals in Een Ander Zijn Geluk (2005) met Peter Van den Begin en Josse De Paul, staat het verlies van een kind centraal en zijn gevoelens als eenzaamheid, isolement en de onmogelijkheid om te communiceren de belangrijke thema’s. In Emmanuelle Devos heeft ze een prima actrice gevonden om die gevoelens met een minimum aan woorden zichtbaar te maken. Dat is geen makkelijke opdracht, want Fien Troch hanteert bijna voortdurend close-ups om haar acteurs te bespieden en het komt er dus op aan om de innerlijke beleving via gebaren en veel meer nog met gelaatsexpressies tot uitdrukking te brengen. Devos slaagt daar beter in dan haar tegenspeler Bruno Todeschini die in een aantal kleinere scènes moet worden geplaatst om hetzelfde effect te bereiken. Bovendien zit de acteur verstopt achter een dikke baard, waardoor de subtiele veranderingen in zijn mimiek nauwelijks zichtbaar zijn. Net zoals in Son Frère (2003) van regisseur Patrice Chéreau moet hij het hebben van de beklemmende claustrofobische sfeer die wordt opgeroepen en die Fien Troch in benauwend kleine kamers creëert of van de houding waarin ze hem filmt (vaak op de rug) om op gelijke hoogte te blijven met zijn tegenspeelster. Het zal dan ook niet verbazen dat Devos het merendeel van de scènes voor haar rekening neemt en ondanks de zichtbare vertwijfeling en hulpeloosheid tot actie overgaat als ook Lucas plotseling verdwijnt. Die scenariowending is een uitstekende vinding van Troch, want Grace wordt in een positie geplaatst die ze al eerder meegemaakt heeft en deze keer vecht ze terug, waarmee ze het lethargische karakter van haar kwijnende huwelijksrelatie voor het eerst en hopelijk definitief doorbreekt.

 

 

Voor een regisseur en scenarioschrijver van nauwelijks dertig, levert Fien Troch een indrukwekkende prestatie. Je vraagt je bij momenten af waar ze de levenservaring vandaan haalt om het verhaal op een dergelijke wijze tot ontwikkeling te brengen en zonder compromis op haar doel af te stevenen. Eén keer permitteert ze zich een grapje met Grace’s buurman die onder een boekenkast terechtkomt, maar zoals ze zelf aangeeft, heeft ze alle andere grappige scènes tijdens de montage geweerd uit vrees de sfeer van de film te besmetten en de toeschouwer te desoriënteren. Opnieuw een moedige keuze, want Unspoken is van begin tot einde een intense, maar gezien het thema ook een zwaarmoedige film die na afloop niet meteen tot juichen uitnodigt. Wie evenwel bereid is om zich in de thematiek in te leven, die dringt door tot de verscheurde belevingswereld van lijdende mensen, getekend door een plots en groot verlies en onzeker over de zin van een nieuw begin. Lucas gaat in de loop van de film stilletjes kapot. Hij vindt geen uitweg voor zijn verdriet. Hij is bang om erover te praten omdat hij bang is voor de avataren van het verwerkingsproces of gewoon voor het openrijten van een nog niet geheelde wonde.

 

Fien Troch maakt handig gebruik van een scheur in het plafond van de woonkamer van Grace en Lucas om het ontbindingsproces van hun relatie zichtbaar te maken. Nee, op zolder is er niets mis en toch wordt de scheur groter en bladdert de verf elke dag meer af, als metafoor voor een relatie die fundamenteel gezond is, maar die door externe factoren onherroepelijk aangetast wordt. Ook hier is het Grace die ingrijpt, die zich niet neerlegt bij de situatie en die haast onbewust kiest voor verandering, voor een efficiënte ingreep om de oorspronkelijke toestand te herstellen. Haar optreden suggereert hoop en de wil om te overleven op een moment dat niets Lucas nog interesseert, zelfs niet de pas ontdekte hersentumor van zijn vader met wie hij volgens de dokter dringend een gesprek moet hebben om de ernst van de zaak te situeren.

 

 

Fien Troch mocht voor Unspoken de Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap in ontvangst nemen én de Jo Röpke-prijs op het Film Festival van Gent. Emannuelle Devos kreeg op het Film Festival van Torino de prijs voor beste actrice in een hoofdrol.

 

De beeldkwaliteit van Unspoken wordt heel erg beïnvloed door de manier waarop Fien Troch haar film heeft gemaakt. Extra lichtbronnen zijn er voor zover als controleerbaar niet aan te pas gekomen. De binnenhuisscènes zijn dan ook donker tot heel donker van sfeer, met niet meer dan wat bruine en beige tinten, waardoor details nog maar nauwelijks of helemaal niet meer waarneembaar zijn. Het beeld is dan overwegend korrelig en soms bijna zwart. In de buitenopnamen is er sprake van een gelijksoortig effect, want ofwel is er sprake van donker weer ofwel zijn de scènes in het donker gefilmd. Ongerechtigheden en printfouten zijn afwezig of vallen helemaal niet op en ook digitale vervorming is verrassend genoeg niet aan de orde. Het geluid staat in een 5.1-versie, maar die moeite had men zich kunnen besparen, want heel veel herrie moet je in deze film niet verwachten. De muziek van Peter Van Laerhoven, die ook de muziek voor Een Ander Zijn Geluk schreef, past perfect bij de gelaten sfeer van de film.

 

In een lang Interview met Fien Troch legt de regisseur uit wat haar bedoelingen zijn met film, waarom ze die in het Frans draaide en waarom ze Devos en Todeschini zo graag de hoofdrol zag spelen. Als kennismaking met een jonge Vlaamse cineast is dit interview een uitstekende keuze. In Interview met Emmanuelle Devos vertelt de Française waarom zij uiteindelijk toch besloot om op het verzoek van Fien Troch in te gaan en de hoofdrol voor haar rekening te nemen. Ze vertelt ook over de moeilijkheid om steeds nieuwe gelaatsuitdrukkingen te verzinnen in de vele woordenloze scènes. Ten slotte zijn er nog een drietal Andere Trailers (o.a. voor Eyes Wide Open).

 

Mocht hij in het Nederlands zijn gedraaid, dan was Unspoken van de Vlaamse regisseur Fien Troch beslist de beste Vlaamse film van 2008 geworden en de beste Vlaamse productie sinds vele jaren. De interesse van de Franse actrice Emmanuelle Devos kon ze uiteraard niet negeren en dus werd het een Franstalige film. Die kunnen we moeilijk een plaatsje geven in het pantheon van de Vlaamse film. Bovendien is Unspoken een arthousefilm pur sang die niet kan worden vergeleken met bijv. een succesvolle publiekstrekker als De Helaasheid der Dingen van Felix Van Groeningen en dus was het aan de bioscoopkassa’s niet meteen stormlopen. Daarvoor is het thema te donker en de stijl te gesloten, maar op haar zeer persoonlijke manier brengt Fien Troch een aangrijpend verhaal dat bovendien gedurfd in beeld is gebracht. Liefhebbers van eerlijke auteurscinema à la François Ozon en Michael Haneke mogen deze film niet overslaan.