FILM
De verschillende vormen die verdriet en rouw kunnen aannemen als een verpletterende tragedie een volledige gemeenschap treft, komen prachtig tot uiting in The Sweet Hereafter. Maar de prent is meer dan de rake analyse van het verwerkingsproces. Regisseur Atom Egoyan formuleert tegelijkertijd een treffende aanklacht tegen de vereenzaming van de maatschappij, tovert beelden op het scherm waarvan een ontroerende esthetische kracht uitgaat en is even begaan met de poëzie die zich manifesteert in de kleine details van het leven van de personages als met de meeslepend vertelde plotontwikkelingen. Dat maakt van The Sweet Hereafter een film die zich gedurende lange tijd op je netvlies brandt en die zich, als dat beeld vervaagd is, probleemloos nestelt in het permanente geheugen.

De prent opent met een van de meest eenvoudige, doch verbluffende openingsshots uit de recente filmgeschiedenis. De camera zweeft over een smetteloze houten vloer tot het vredige tafereel van een slapende man en vrouw op een matras door het beeld glijdt met tussen hen in een eveneens in dromenland vertoevende peuter. De kijker weet dan nog niet dat achter het poëtische beeld een hartverscheurend trauma schuilgaat, dat de vader op de matras 20 jaar later nog steeds niet volledig heeft verwerkt. Die vader is Mitchell Stevens, een advocaat die een carrière heeft opgebouwd als de vertegenwoordiger van familieleden van verongelukte mensen. Hij gaat op zoek naar nieuwe 'klanten' in een winterse, rurale gemeenschap in British Columbia, Canada. Bijna alle kinderen van het stadje kwamen om het leven toen de schoolbus van de weg schoof en in het ijskoude water van een bevroren meer terechtkwam. Mitchell wil de ouders overtuigen een gezamenlijk proces aan te spannen tegen de makers van de bussen. Een aantal dorpsbewoners volgt hem in zijn redenering, maar anderen vinden het lijkenpikkerij. Daardoor komen onderhuidse spanningen naar boven, dreigen goed bewaarde geheimen aan het licht te komen en wordt overduidelijk dat de eens zo hechte gemeenschap door het ongeluk voorgoed veranderd is.

De pijn van een onverwachte en bruuske verandering meandert dan ook als een weemoedig gezang door The Sweet Hereafter. In die optiek is de keuze van de soundtrack cruciaal om de kijker in het verhaal te slepen. Mychael Danna's minimalistische score evoqueert zowel de desolaatheid en en het isoledment van het mooie, maar ruwe British Columbia, terwijl de songs van de Canadese band The Tragically Hip - meestal gebracht door actrice Sarah Polley - een lyrische en subtiele aanvulling op de plot vormen. De trage immersie in de nauw verbonden gemeenschap komt ook visueel wonderlijk tot uiting. De poëzie van het openingsshot wordt keer op keer herhaald in langzame camerabewegingen en trage zooms, waardoor de film niet alleen een verbazingwekkend constant visueel ritme heeft, maar ook minuut na minuut meer beklijft.

Hoe uitmuntend Atom Egoyans bijdrage als regisseur ook is, hij schittert pas écht als scenarist. The Sweet Hereafter is een adaptatie van een gevierde roman van Russell Banks (die overigens een cameo heeft in de prent als dokter). Behalve de centrale plot hebben boek en film echter niet veel gemeen. Egoyan springt in zijn scenario bijv. voortdurend heen en weer tussen heden en verleden, wat het verlies van de kinderen nog wranger maakt in de ogen van de kijker. Net zoals bij de ouders, sluimert immers voortdurend de herinnering aan hun onschuld en kinderlijke vreugde. Ook bij het uitwerken van de karakters zet Egoyan een stap voorwaarts in vergelijking met het boek. Het is ongewoon dat in een ensembledrama alle personages evenveel diepgang hebben, maar The Sweet Hereafter blijkt op dat vlak de witte raaf.

Opvallend is bovendien dat Atom Egoyan naast het menselijke drama ook de spanning niet vergeet. Hoewel de kijker al snel doorheeft dat de schoolbus verongelukt, bouwt de prent toch bijzonder efficiënt op naar het moment dat die scène - halverwege de film - getoond wordt. De cineast slaagt er zowaar in te verrassen en onverwacht uit de hoek te komen in de huiveringwekkend sober in beeld gebrachte sequentie. Bovendien wordt zelfs een cruciale nevenplot over incest - doorgaans een ergerlijke dooddoener in dit soort film - in zijn handen een oprechte, genuanceerde vertelling. Maar hét orgelpunt van de adaptatie is zonder meer het toevoegen van de parabel van De Rattenvanger van Hamelen als allegorie voor de tragedie die het Canadese stadje trof. Die geïnspireerde keuze verheft The Sweet Hereafter van een goed drama tot een tijdloze klassieker.

Vooral het personage van Sarah Polley - een meisje dat het busongeluk overleeft, maar nu in een rolstoel zit - krijgt een krachtige dramatische story arc dankzij de parabel. In De Rattenvanger van Hamelen komt namelijk één jongen voor die omdat hij kreupel is het dansen van de kinderen niet kan volgen en dus alleen achterblijft, 'zonder vriendjes om mee te spelen'. Polley treedt pas halverwege de film op de voorgrond, maar de jonge actrice is zo sterk dat ze uitgroeit tot het emotionele hart van de prent. Dat is deels haar verdienste, deels die van het scenario, maar ook van de indrukwekkende cast die haar omringt. Van bekende namen als Bruce Greenwood - een weduwenaar die af en toe met de vrouw van een vriend in bed duikt - tot nobele onbekenden als Gabrielle Rose - de kinderloze chauffeur van de schoolbus - allemaal zetten ze verpletterende performance neer.

Dat geldt ook voor de man die de facto de hoofdrol speelt. Ian Holm speelt Mitchell Stevens als een man die aan de oppervlakte altijd de kalmte bewaart, maar intern een storm van onverwerkte emoties verwerkt. Ook hij heeft immers een kind verloren, of beter gezegd: is bezig dit te verliezen. Zijn dochter zit namelijk aan de drugs en lijkt in een straatje zonder eind beland. Ook al beseft hij het op het moment zelf niet, Stevens maakt eenzelfde rouwproces door als de mensen die hij vertegenwoordigt. De vertolking van Holm is subliem: gelaagd zonder sentiment, intens zonder overacting. Net als The Sweet Hereafter in zijn geheel blijft hij je bij, als intrieste waarschuwing over hoe snel broos geluk in bitter cynisme verandert.

BEELD EN GELUID
The Sweet Hereafter was een van de eerste films die indertijd op dvd-format verscheen. Toch kan de transfer tien jaar later nog met de beste mee. De interieurscènes stralen een ingetogen warmte uit, terwijl in de kille buitenscènes de sneeuw nu eens geen blauwige gloed uitstraalt, maar zeer natuurlijk oogt. Scherpte en contrast zijn over de ganse lijn prima. Ook de soundtrack klinkt uitstekend. De Dolby 5.1-track geeft de dialogen helder weer en kan bogen op een prachtige mix die zowel de subtiele muzikale score als de sfeervolle geluidseffecten optimaal tot hun recht laat komen.

EXTRA'S
De bonussectie is aardig gevuld met een stel prima extra's. Ten eerste is er een inzcihtelijk Audiocommentaar waarin zowel cineast Egoyan als auteur Banks hun persoonlijke betrokkenheid bij het verhaal toelichten. Wie een fan is van de muziek van Mychael Danna kan ook kiezen voor een Music Only Track. In een 25 minuten durend interview bij de Charlie Rose Show gaat Egoyan ook uitgebreid in op de kwaliteiten van de prent. Before and After (35 min.) is het verslag van een lezing waarin Egoyan en Banks voor een publiek de geplogenheden van de boekadaptatie uit de doeken doen. The Pied Piper of Hamlin geeft de kijker de kans het volledig geïllustreerde gedicht te lezen terwijl twee Trailers tonen hoe de prent anno 1997 verkocht is aan het publiek. Ten slotte bevat de schijf een aantal Castbio's waaraan interviewfragmenten zijn toegevoegd.

CONCLUSIE
The Sweet Hereafter is een uitmuntend drama over rouwverwerking dat kan bogen op intrigerend uitgewerkte karakters om een soms cynisch maar vaak ontroerend verhaal optimaal met de kijker te delen. Cineast Atom Egoyan weeft bovendien een prachtige metafoor over de Rattenvanger van Hamelen door de film, waardoor de climax enorm beklijft. Beeld en geluid halen een prima niveau op de dvd. De bonussectie zit niet tjokvol, maar bevat wel een aantal inzichtelijke extra's.