Valentino Garavani is Italië’s grootste modeontwerper. Z’n naam staat synoniem voor glitter, glamour en drama. Z’n carrière begint in de jaren vijftig in Parijs, waar hij na z’n studie aan de École des Beaux Arts en de Chambre Syndicale de la Couture Parisienne bij Guy Laroche aan de slag gaat. In 1959 keert hij met veel poeha terug naar Rome om er z’n eigen modehuis naar Franse stijl te beginnen. Z’n prachtige en luxueuze jurken zijn er de talk of the town en vooral het Valentino-rood maakt grote indruk, maar door financieel wanbeheer gaat z’n studio na korte tijd failliet.

 

In 1960 ontmoet Valentino de architectuurstudent Giancarlo Giammetti in het Café de Paris op de Via Veneto in Rome. Die ontmoeting zal Valentino’s leven veranderen, want niet alleen is ze het begin van een levenslange zakelijke samenwerking, beide mannen gaan vanaf dan als Italië’s beroemdste homostel door het leven. Giammetti wordt het financiële brein achter de onderneming Valentino en bouwt het modehuis in ruim vier decennia uit tot een wereldimperium met winkels in zeventig landen. Maar de tijden veranderen en in 1998 doet een Noord-Italiaanse financier z’n intrede in het modehuis. De aandacht verschuift van kunst en kitsch naar bankrekeningen met heel veel geld. Na een carrière van 45 jaar besluit Giammetti dat het tijd is om z’n partner – inmiddels 70 – in de bloemetjes te zetten. Het wordt een uitbundig feest van drie dagen in de buurt van het Colosseum met 600 Vips van over de hele wereld. Na een nieuwe verkoop van de aandelen van het modehuis Valentino, besluit de modeontwerper om de handdoek in de ring te gooien. In 2008 presenteert hij z’n laatste collectie.

 

Valentino - The Last Emperor, het debuut van Matt Tyrnauer, was meteen een schot in de roos. De film stond op de shortlist voor de Oscar voor beste documentaire, ging er op het Film Festival van Chicago met de hoofdprijs vandoor en was in 2008 de meest opbrengende documentaire in de Amerikaanse filmzalen. Toch is Tyrnauer geen beginneling: hij volgde filmstudies aan de Wesleyan University in Middletown, Connecticut en werkte 16 jaar lang als journalist en redacteur voor Vanity Fair. Z’n vader was schrijver en producer in Los Angeles, o.a. voor Colombo en Murder, She Wrote en dus kreeg zoon Matt het filmvirus als het ware met de paplepel ingegoten. Dat hij jarenlang heel dicht in de buurt van Anna Wintour mocht werken, heeft wellicht bijdragen tot deze unieke kans om een documentaire te maken van modeontwerper Valentino.

 

Zijn Valentino - The Last Emperor is het portret van een icoon en van een man die helemaal opgaat in z’n werk. Dat hij tegelijk ontzettend rijk is geworden, is bijkomstig, zo lijkt het althans, want op z’n zeventigste is Valentino nog één en al energie en maar met één ding bezig: jurken ontwerpen om vrouwen er zo aantrekkelijk en zo mooi mogelijk uit te laten zien. Het is een passie en een gave, maar uit de documentaire van Matt Tyrnauer blijkt ook dat Valentino z’n unieke status bereikt heeft mede door de noeste arbeid van zijn medewerker en minnaar Giancarlo Giammetti, een goed uitziende en grijzende man, telg van de Romeinse hoge bourgeoisie en een onverwoestbaar trekpaard en manusje-van-alles, dat de dromen van Valentino in spraakmakende decors met veel glitter en glamour heeft omgezet. Tyrnauers camera is dan ook niet zonder reden heel vaak op Giammetti gericht, de regisseur, de producer en de boekhouder van het modehuis Valentino, tot ergernis van Valentino, die minstens één keer z’n beklag maakt over de vele aandacht die de filmmaker aan z’n compagnon besteedt, terwijl de documentaire over hém behoort te gaan! Het is een grappige en aandoenlijke scène en ze tekent Valentino als een (excusez le mot) verwend kind, als degene die leeft van bewondering en aandacht die hij schijnbaar ook nodig heeft.

 

Regisseur Matt Tyrnauer zit z’n beide hoofdpersonages m.a.w. heel dicht op de huid. Hij dringt niet door tot de slaapkamer van Valentino, maar voor de rest zijn hem duidelijk weinig beperkingen opgelegd. Een discussie over de topjurk van Valentino’s voorlaatste collectie wordt het onderwerp van een confrontatie met Giancarlo. Die vindt dat de jurk onaf is na het verwijderen van twee linten. Valentino ontploft voor de camera en terwijl hij boos het atelier verlaat, roept hij dat hij (Giancarlo) ze er dan maar weer op moet laten naaien. Het decor voor dezelfde modeshow is even laterr opnieuw het onderwerp van een heftige discussie: de zandduinen die z’n partner voorzien heeft, ze passen niét bij z’n sprookjesachtige jurken; hij had beter een safarilijn ontworpen! Giancarlo sust en kalmeert, maar het mag niet baten. Op de grote dag staat Valentino evenwel als een kind met grote ogen naar het strakke en perfecte duinenlandschap te kijken.

 

Na de intrede van een externe financier met een neus voor groot geld, neemt de spanning in modehuis Valentino toe. De nieuwkomer is gewonnen voor een collectie accessoires, want met de jurken is nog nauwelijks geld te verdienen. Giancarlo begrijpt als eerste dat de modewereld veranderd is. Hij zegt het tegen de camera, niét tegen Valentino. Vandaar wellicht zijn idee om de 45ste verjaardag van diens carrière te vieren, om een begin te maken met de terugtocht, de modewereld de rug toe te keren en te gaan genieten van het vele geld dat ze samen verdiend hebben. Wat volgt is een tocht langs de huizen waarin Valentino en Giancarlo hun geld gestopt hebben: het kasteel in Parijs, omringd met een gigantische tuin en bereikbaar via een indrukwekkende inrijlaan. Anna Wintour, Karl Lagerfeld, Elton John, Uma Thurman, Diane von Fürstenberg, Versace, Claudia Schiffer, Giorgio Armani, Gwyneth Paltrow, allemaal maken ze er hun opwachting voor een groots feest ter gelegenheid van Valentino’s afscheid. Het winterverblijf in Gstaad in de Zwitserse Alpen is een ruime villa, overdadig versierd voor een koning of een keizer. Het appartement in New York: een al even indrukwekkende flat met oneindig veel kamers voor recepties en party’s.

 

 

Uiteraard is er ook aandacht voor de jurken, prachtige ontwerpen uit de fijnste stoffen, sierlijk en elegant, die Jacqueline Kennedy als één van de eersten in Amerika op Valentino’s pad brachten. Voor de presidentsvrouw ontwierp hij twee jaar lang een exclusieve garderobe, waardoor hij wereldwijd doorbrak en bekende gezichten als Elizabeth Taylor, Julia Roberts en prinses Diana tot z’n clientèle mocht rekenen. Tyrnauers stelt z’n camera uiteraard ook in de ateliers op, waar ontelbare naaisters de ontwerpen van de baas zeer precies vorm proberen te geven. Tijdens de passessies is Valentino zelf aanwezig. Hij geeft commentaar, hij wijst op tekortkomingen, hij prijst zichzelf als een jurk helemaal in z’n smaak valt. Complimentjes geeft hij zelden. Hij betaalt voor de creativiteit en het meedenken van zijn medewerkers. Giancarlo heeft het er soms moeilijk mee, maar in 2006 zet Valentino hem in de bloemetjes in Parijs, waar president Chirac hem de titel van Chevalier de la Legion d’Honneur toekent. Het is een zeldzame opname van een aangeslagen Valentino.

 

Valentino – The Last Emperor is wellicht het beste portret dat ooit van de Italiaanse modeontwerper wordt gemaakt. Regisseur Matt Tyrnauer kent z’n onderwerp en hij weet ook precies op welke manier hij drama en spanning in z’n documentaire kan brengen. Met 96 minuten is z’n film dan ook nauwelijks lang genoeg om alle aspecten van het fenomeen Valentino in beeld te brengen. Maar voor de dvd-kijkers heeft hij een aangename verrassing: de Extra’s.

Het is uiteraard niet altijd makkelijk werken in een modeatelier of in de omgeving van een icoon die zich met bodyguards omringt en als een wervelwind door het leven van anderen waait. Toch slaagt regisseur Matt Tyrnauer erin om voldoende bruikbaar materiaal bij elkaar te sprokkelen om een prachtige documentaire te maken. De kleuren zijn fel en realistisch, de lichtintensiteit altijd meer dan bevredigend, het beeldmateriaal zijïg en gedetailleerd. Een eenvoudige, maar efficiënt 5.1-geluidstrack schept orde in de Italiaanse, Franse en Engelse conversaties die zoals in het verhaal van de toren van Babel door elkaar worden gevoerd.

 

The Perfect Life: Around the World with Valentino (30 min.) is een portret van de luxe waarin Valentino zich beweegt. We zien de 45-koppige staf in z’n kasteel in Parijs aan het werk onder leiding van een Engelstalige huismeester die letterlijk alles regelt, van wat er gegeten wordt tot het uitlaten van Valentino’s honden over de herstelling van een lekke feesttent net op het moment dat de hoge gasten op de oprijlaan verschijnen tot het uitzoeken van een tapijt voor de eetkamer. The Last Collection, waarvan alleen details getoond worden in de documentaire,  komt uitgebreid aan bod in een acht minuten durende reportage en uiteraard is er ook een korte special voor de typische rode jurken van Valentino in A Red Dress (8 min.)

 

The Fashion Movie of the Year! en must se!, waren de woorden van de New York Times voor de debuutdocumentaire van de in Los Angeles geboren regisseur en Vanity Fair-redacteur Matt Tyrnauer ter gelegenheid van de release van Valentino - The Last Emperor in de Amerikaanse bioscoopzalen en terecht, want het portret dat hij van Valentino en zijn metgezel Giancarlo tekent is uniek, exclusief en vooral intimistisch, met een kijkje op hun zakelijke belangen én op hun persoonlijke relatie, waarbij niet geprobeerd wordt om kleine meningsverschillen en persoonlijke opmerkingen voor de camera verborgen te houden. Valentino - The Last Emperor wordt op die manier een zeer menselijk, gevoelige, levensechte en bij wijlen grappige documentaire.