FILM
Ik moet eerlijk toegeven: toen ik hoorde dat Guy Ritchie een update van Sherlock Holmes plande, hield ik mijn hart vast. De cineast verklaarde immers dat hij het stoffige imago van de beroemdste speurder ter wereld helemaal zou omgooien en de focus meer op actie dan op deductieve vermogens zou leggen. De film die eind 2009 uit die premisse voortvloeide, rijgt inderdaad de actiescènes aan elkaar en portretteert Holmes zelfs als een man die tot de beste vechters in Londen behoort, of het nu gaat om de oosterse baritsukunst of om boksgevechten met de blote vuist. Het merkwaardige is dat de prent toch geen aanfluiting is van het oeuvre van Arthur Conan Doyle. Want Holmes mag dan zijn vergrootglas en deerstalker achterwege laten, de sfeer van de film is op en top Victoriaans en brengt het universum van de consulterende detective bruisend tot leven.

Dat begint al met de opening credits, waarbij de logo's van de producenten leuk in de kasseien van de Britse hoofdstad verzerkt worden. Over die kasseien dendert een koets met daarin Dr. Watson en Scotland Yard-inspecteur Lestrade. Zij zijn naar goede gewoonte twee stappen achter op Sherlock Holmes, die quasi op zijn eentje de schuilplaats van de sinistere Lord Blackwood heeft ontdekt en net op tijd kan voorkomen dat die met een magisch ritueel een jonge vrouw de dood injaagt. Blackwood krijgt voor zijn daden enkele maanden later de strop, maar staat schijnbaar uit de doden op, waardoor een paniekgolf Londen overspoelt, zeker wanneer de Lord slachtoffers maakt onder de hoogste elite van het land. Sherlock Holmes, die al die maanden geen zaak vond die zijn geest voldoende kon prikkelen, zet zich als doel het mysterie te ontrafelen. Al snel belandt hij in een wespennest met als protagonisten o.a. een geheime orde, een roodharige dwerg en de enige vrouw die ooit gevoelens bij Holmes heeft weten los te weken.

Sherlock Holmes speelt kortom eerder leentjebuur bij de moderne avonturenfilm dan bij de klassieke verfilmingen van de speurder. Met de regelmaat van de klok (zowat om het kwartier) zijn er dus vuistgevechten, ontploffingen of spectaculaire actiescènes in een uiteindelijk tot schroot herschapen scheepswerf. De detective als een James Bond avant la lettre, kan je zeggen. Dat werkt niet altijd: het mysterie van de plot verdwijnt namelijk te vaak naar de achtergrond ten voordele van de actie, waardoor er (zeker in de eerste negentig minuten) een gewenning optreedt die Sherlock Holmes weinig doet verschillen van de gemiddelde moderne blockbuster. Wat dat eerste anderhalf uur overeind houdt in de zwakke momenten is in de eerste plaats het oog voor detail van de crew. De decors brengen Londen op het hoogtepunt van de industriële vooruitgang fantastisch tot leven, de bijwijlen rockster-achtige kostuums zitten de acteurs als gegoten en een snedige montage is verrassend adept in het creëren van een gemakkelijk te volgen orde in de chaos die actiescènes soms kunnen zijn.

Ik zeg verrassend omdat een weinig opvallende montage niet iets is wat je doorgaans associeert met regisseur Guy Ritchie. Sherlock Holmes is zonder discussie de meest volwassen film die hij al heeft gemaakt. Zijn regie bevat weinig gimmicks en als hij er toch bovenhaalt - zoals in een amusant shot met een krat waarop in koeien van letters 'this side up' staat - leidt dat nooit af van het verhaal. Wellicht is dat de invloed van de steengoede cameraman Emmanuel Lubezski, die naar goede gewoonte niet enkel schildert met licht (en donker) maar ook de meest verbluffende slow motion gebruikt die ik recent op het witte doek zag. De prent krijgt eveneens een extra injectie van klasse door de muziek van Hans Zimmer. De componist schreef een voor een Oscar genomineerde score die veelvuldig gebruik maakt van dissonante vioolakkoorden, zodat niet enkel de film als geheel een unieke stem krijgt, maar ook inzicht wordt gegeven in de weinig conventionele methodes van de protagonist.

Want een Sherlock Holmes-film is uiteraard maar zo goed als zijn centrale speurder. Op dat vlak heeft Sherlock Holmes het getroffen met Robert Downey Jr. Dat de acteur een Brits accent probleemloos onder de knie heeft, bewees hij twintig jaar eerder al in Chaplin, en zijn excentrieke kant kwam al uitmuntend aan bod in de Iron Man-films. Zijn vertolking hier is niet meer of minder dan een combinatie van die twee. Daarmee benadert Downey de kern van het personage: eigenzinnig en snel verveeld maar scherpzinnig als men hem uitdaagt. Toch mankeert zijn performance één cruciaal element: ongebreidelde arrogantie. Deze Holmes is weliswaar zelfzeker en koppig, maar wrijft zijn gelijk te weinig onder de neus van vrienden en collega's.

Als kompaan van de speurder is Jude Law uitstekend gecast. Zijn Dr. Watson heeft gelukkig weinig vandoen met de blunderende idioot die hij in veel verfilmingen is en komt dichter bij de oorspronkelijke creatie van Conan Doyle dan eender welke andere Watson die ik mij voor de geest kan halen. Law portretteert kortom een intelligente dokter, die dankzij zijn ervaring in het leger zijn mannetje kan staan in gevechten en een trouwe vazal is voor Holmes. De chemie tussen het centrale is hierdoor bijzonder geloofwaardig en geeft de film een hart. Een belangrijke nevenplot vertelt immers over het nakende vertrek van Watson uit Baker Street 221b en de onderdrukte ontreddering die dit bij Holmes oproept. De nevencast van Sherlock Holmes wordt bevolkt met louter goede acteurs. Rachel McAdams heeft niettemin te weinig omhanden om het uiterste te halen uit Irene Adler, de enige vrouw van betekenis in het leven van de speurder. Eddie Marsan vertolkt - soms subtiel, soms wat minder - de frustratie van inspecteur Lestrade wanneer Holmes hem weer eens de loegf afsteekt en Mark Strong is sinister maar te karikaturaal als de slechterik van dienst.

Er zijn dus veel goede punten op te sommen in deze Sherlock Holmes, maar die worden te vaak teniet gedaan door het scenario. Dat blijft op vlak van de personages trouw aan de geest van de oorspronkelijke verhalen, maar kan geen centraal mysterie voorleggen dat in de realiteit een échte uitdaging voor de speurder zou betekenen. Dat ondergraaft ultiem de film, temeer daar de deductieve vermogens van de detective - nochtans visueel gemaakt in de vorm van doordachte slow motions - nauwelijks een kans krijgen om voor het voetlicht te treden. Gelukkig is het laatste halfuur een stap in de juiste richting. Daar komen karakter, plot en emotie optimaal samen in dertig pulserende minuten, die niet enkel het verhaal van deze Sherlock Holmes mooi afronden, maar ook een ideale springplank vormen voor een sequel. Daarin zou in principe Moriarty - die hier enkel vanuit de schaduwen optreedt - op de voorgrond moeten komen als de nemesis van Holmes. Geruchten hebben het nu al over opnames in Zwitserland, wat maar één ding kan betekenen: Reichenbach. En voor een Sherlockiaan is dat een woord dat de belofte die deze Sherlock Holmes met veel kunde en respect doet fascinerend kan inlossen.

BEELD EN GELUID
Verwacht geen haarscherpe, kleurrijke beeldtransfer à la Avatar van Sherlock Holmes: Guy Ritchie baadde de prent immers bewust in een groezelige, donkere, stoffige sfeer. Dat betekent echter niet dat het beeld er op Blu-ray niet prima uitziet. De schemerige scènes vertonen heel wat detail, het grijzige kleurenpalet is monochroom maar bevat honderden subtiele tinten van grijs, bruin en blauw en printbeschadigingen of digitale artefacten schitteren door hun afwezigheid. Dé ster van de show is echter niet het beeld, maar de soundtrack. Al vanaf de opening - wanneer een karos vanuit de linkersurroundspeaker voorwaarts schiet - bezit het audiospoor een meeslepende dynamiek, die de kijker onderdompelt in Victoriaans Londen. De mix is een miraculeus evenwicht tussen muziek, dialoog en geluidseffecten.

EXTRA'S
De meest in het oog springende extra is zonder twijfel de Maximum Movie Mode. Hierbij gidst regisseur Ritchie de kijker via o.a. storyboards, tijdslijnen en filmpjes van achter de schermen de ganse film lang door het ontstaansproces van Sherlock Holmes. Wie daarmee nog onvoldoende info heeft, kan zich vergapen aan acht interessante, maar te korte featurettes. Drawbridges & Doilies: Designing a Late Victorian London (5 min.) focust op het set design, terwijl Not a Deersalker Cap in Sight (4 min.) de kostuums in het zonnetje zet. "Ba-Ritsu: A Tutorial" (4 min.) neemt de stunts onder de loep, Elementary English: Perfecting Sherlock's Accent (4 min.) laat de dialoogcoach van Robert Downey Jr. aan het woord en The One That Got Away (4 min.) behandelt de rol Rachel McAdams' personage in het verhaal. Powers of Observation and Deduction (4 min.) en The Sherlockians (4 min.) komen tegemoet aan de wensen van wie meer wil weten over Arthur Conan Doyle en de cultus die zijn schrijfsels tot gevolg had. De laatste featurette, Future Past (3 min) toont hoe Victoriaans Londen met behulp van green screen tot leven werd gewekt. Naast deze korte stukjes bevat de schijf nog een standaard making of: Sherlock Holmes: Reinvented (14 min.).

CONCLUSIE
Sherlock Holmes tracht het meest bekende fictieve personage aller tijden de 21ste eeuw binnen te loodsen en slaagt daar grotendeels in. De karakters en de setting blijven behoorlijk trouw aan het origineel en krijgen goede ondersteuning van knap in beeld gebrachte actiescènes. Helaas is de plot te doordeweeks om de prent nog een niveau hoger te tillen. Van de hoogste orde zijn wél de beeld- en (vooral) de geluidstransfer. Ook de bonussectie bevat heel wat interessante extra's.