FILM
De sjofele Jaime Escalante (Edward James Olmos), rondrijdend in een veelzeggende Volkswagen Kever, ruilt willens en wetens zijn job als computerspecialist in om op een middelbare school les te gaan geven. Zijn buurman meent verkeerdelijk dat Jaime zijn ontslag heeft gekregen, maar nee hoor: het is zijn eigen keus. Garfield High staat niet echt bekend om zijn goede resultaten, integendeel zelfs, tenzij er een wonder gebeurt dreigt de school haar accreditatie te verliezen. Jaime krijgt de voorlaatste jaars voorgeschoteld, een ongedisciplineerde bende rotte appels waar geen land mee te bezeilen valt. Rekenen, dat is voor hen iets wat ze alleen maar tegenkomen bij het kopen van een buskaartje: ze hebben altijd gepast geld mee, en later stelen ze toch een auto. Met zijn droge, cynische stijl van lesgeven weet hij echter het vertrouwen van de studenten te winnen, en hij demonstreert een paar keer voor de klas dat hij indien het nodig is even hard kan zijn als de latino's die alleen maar opkijken voor wie er in de pikorde van de bendes boven hen staat. Escalante biedt hen een uitweg voor hun miserabel bestaan: hij mikt erop dat hij ze kan klaarstomen om in het laatste jaar mee te doen aan het ingangsexamen calculus, waar jaarlijks ongeveer 2 % van de aspiranten in slaagt, maar de poorten van de universiteit opent. De onderneming vraagt veel offers van de studenten: tijdens de weekeinds en tijdens de zomervakantie zitten ze wiskunde te blokken in plaats van van de zomer te genieten.




Met Escalante's persoonlijke betrokkenheid bij de studenten weet hij echter op de juiste knopjes te drukken. Zo gaat hij onder meer boel maken bij de ouders van de vrij goed begaagde Ana Delgado (Vanessa Marquez), die voor hun dochter als enige toekomst zien dat ze als serveerster in het familiebedrijf kan komen werken. Escalante ontdekt ook de zachte kant van het coole bendelid Angel Guzman (Lou Diamond Phillips), die als een engel over zijn oude grootmoeder waakt. Achttien studenten gaan in het laatste jaar op het aanbod van Escalante in, en offeren twee jaar van hun leven op om naar het zware examen toe te werken. Het vergt persoonlijke offers van hen, maar ook van Escalante, die getroffen wordt door een milde hartaanval. Uiteindelijk zijn ze alle achttien geslaagd. Goed nieuws? Nee, er komt een venijnige kat op de koord: de centrale examencommissie acht het onmogelijk dat een crapuulschool als Garfield High achttien mensen kan doen slagen op wat als één van de moeilijkste examens van allemaal wordt beschouwd. Het verdict is dan ook niet mals: de achttien worden beschuldigd van fraude. Escalante, gekrenkt in zijn eergevoel, overweegt ontslag, ook al omdat zijn collega's hem als een baksteen laten vallen. Maar dat is buiten de studenten gerekend, die met hun streetwise attitude weten wanneer ze een verlies moeten incasseren en zich alle achttien nederig inschrijven voor het herexamen, om te bewijzen dat de eerste reeks punten geen toevalstreffer was.




Sinds Dead Poets Society, Mona Lisa Smile en To Serve Them All My Days weten we dat één geïnspireerde leerkracht die het vuur van het lesgeven in zich heeft, het verschil kan maken tussen slagen en falen in het leven. Om er een hedendaags trekje aan te geven moet het gegeven zich niet noodzakelijk op een elitaire snobschool afspelen, in Dangerous Minds en Finding Forrester en Freedom Writers worden de flink onderschatte intellectuele capaciteiten van één of meerdere leerlingen op een marginalenschool als hefboom naar een betere toekomst gebruikt. En er is natuurlijk de persoonlijke glorie voor de offers die de leerkracht hiervoor moet brengen, zoals in Mr. Holland's Opus, die dit nog eens haarfijn uitfileert voor de niet zo snel van begrip zijnde kijker. D'r zijn eigenlijk weinig films waarin het leerproces zo fijn wordt uitgekristalliseerd als in deze Stand And Deliver. De overigens briljante acteur Edward James Olmos zet al van het begin de juiste toon, als uit de industriewereld gearriveerde wereldvreemde die in het lesgeven zijn roeping heeft gevonden, en toch uiteindelijk na veel moeite pas het respect in ontvangst mag nemen dat hij verdient. Een soort respect overigens dat niet wordt geteld in jaarlijkse bonussen of promoties; weinig leerkrachten uit Los Angeles echter kunnen op hun palmares laten schrijven dat de verschillende gangs de handen in elkaar hebben geslagen om je auto een wasbeurt te geven.




Maar zo ver zijn we nog niet. Eerst moet Escalante bewijzen dat hij zijn mannetje kan staan in een school waarin orde en discipline niet dadelijk in de eindtermen beschreven staan. Hij kan de hardste elementen overtuigen dat hij nóg harder is wanneer het erop aankomt, lacht hen constant uit met hun miserabel leven, maar biedt hen tegelijkertijd de kans om daar uit te stappen. En het pad dat naar de verlichting leidt is bezaaid met... wiskunde. De leerlingen hebben wel een zekere aanleg, zoals iedereen, maar het is er nooit uitgekomen omdat simpelweg geen enkele van de leerkrachten het ooit heeft aangedurfd om het hen aan te leren. Het leerkrachtenkorps ziet het al als een geslaagde missie wanneer ze iemand zonder ongelukken kunnen laten afstuderen én leren de frietketel te gebruiken, zodat ze voor de rest van hun leven in een gore job in een fastfoodrestaurant hun leven kunnen slijten. Escalante is soms bijzonder hard voor zijn leerlingen, en betrekt de saillante details uit hun privéleven bij hun publieke vernederingen; het is natuurlijk compleet immoreel, maar het is voor de jongeren de enige mogelijke wake up call. De grootste tegenstand krijgt Escalante van zijn medeleraars, die blijkbaar alleen op de school zitten om van negen tot vijf hun broek te verslijten, terwijl Escalante er zijn hand niet voor omdraait om zijn studenten úren en úren te laten nablijven, totdat de stof erin is geramd.

Er is veel aandacht besteed aan de detaillering, niet alleen van de in de film gebruikte wiskunde, die écht wel over algebra en groepentheorie over functieleer tot en met de échte moeilijke calculus gaat én naarmate de film vordert stelselmatig moeilijker wordt (ik kan het beroepsmatig weten), maar ook van de personages die Escalantes klas volgen. Ze hebben allemaal hun tics, hun familiegeschiedenis en hun eigenaardigheden. De ene scoort punten omdat ze een typisch slim bolleboosje is, de andere omdat hij als leider van de gang niet wil onderdoen voor zijn ondergeschikten. Veel heeft echter te maken met het feit dat Escalante hen niét voorbestemd ziet om een stuk latino trash te worden zoals hun omgeving dat schijnt te hebben gepreconditioneerd. Of de school, die lesgeven aan de gevreesde klas beschouwt als water naar de zee dragen, ondanks het feit dat hun accreditatie nog maar aan een zijden draadje hangt, en de "betere" leraren één voor één als ratten het zinkend schip verlaten, naar een job in de privésector waarin ze dubbel zo veel verdienen en wél respect krijgen. Maar niet zo Escalante. Escalante is emotioneel betrokken bij zijn studenten, en deinst niet terug om de ouders de levieten te gaan lezen wanneer blijkt wat voor een unieke kans ze voor hun zoon of dochter laten schieten. Na Escalantes hartaanval, nota bene 14 dagen voor het examen, wanneer de school er maar niet in slaagt om een vervanger voor hem te vinden, ontslaat hij zichzelf uit het ziekenhuis om de laatste etappe met zijn pupillen mee te rijden; vanaf dan is het vertrouwen tussen de leerkracht en zijn leerlingen compleet.




De film legt vervolgens héél duidelijk het probleem van preconditionering bloot: wie uit die of die school komt, en desondanks goede punten haalt, heeft vast en zeker geknoeid, en wordt die niet gediskwalificeerd, dan toch minstens aan een nader onderzoek onderworpen. Al het crapuul uit Garfield High wordt gediskwalificeerd, zo blijkt, omdat ze manifest te hoge punten haalden en er vermoed werd dat ze de vragen vooraf hadden kunnen inkijken. Escalante gaat dan ook bij de centrale examencommissie met zijn vuist op tafel slaan, en beschuldigt de jury dat, als iets gelijkaardigs zich zou voordoen in een chique chichi-school in Beverly Hills, er waarschijnlijk geen opvolgingscommissie zou gevolgd zijn. De grootste verwezenlijking die Escalante echter heeft bewerkstelligd, mee ingegeven door zijn zwakke gezondheid en door het feit dat de kinderen van hem zijn gaan houden, is dat de heetgebakerde latino's één voor één hun trots inslikken en zonder morren het herexamen opnieuw overdoen.

En voor wie wil weten hoe de film afloopt: alle 18 de studenten slagen. Waarna de film eindigt met het palmares van de jaren ná 1982, waarin er elk jaar meer en meer slagen. Escalante wandelt goedgemutst buiten, zijn taak zit erop, hij kan beginnen voorbereiden voor de volgende lichting.




BEELD EN GELUID
Voor deze release zijn we uitgeweken naar Australië (regio 4), omdat daar voor zover ik kan zien de enige release is verschenen die de elementen Engelse ondertiteling én widescreen-presentatie met elkaar verenigt). De film ziet er typisch uit als een product van de jaren '80, wat betekent dat de kleuren er wat afgewassen zien, dat de lichtomgeving eerder diffuus is, en dat softness het paradepaardje van de transfer is. De dialogen zijn goed verstaanbaar, op een paar dozijn Spaanse scheldwoorden na, die in de Engelse vertaling niet zijn meegenomen, maar gezien de mimiek die erbij wordt gebracht niet echt veel aan de verbeelding overlaten.

EXTRA'S
Deze disk bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Net Nederlandse ondertiteling, dat is er wat er mankeert aan deze disk, maar u zal zich met de Engelse, die er zowel in een CC-variant als in een gewone variant op staat, prima uit de slag weten te trekken. Deze film is bij onze tegenvoeters voor een zeer schappelijk prijsje op de kop te tikken; vermijd echter de Amerikaanse Pan&Scan-versie.