FILM
Na het grote kritische en publieke succes van A Matter Of Life And Death en zijn opvolger, het ravissante Black Narcissus, hadden Michael Powell en Emeric Pressburger de projecten maar voor het uitkiezen. Samen met Alfred Hitchcock en David Lean waren ze immers de meest gelauwerde Britse regisseurs van de jaren veertig. Maar net als hun illustere collega’s kozen ze liever een pad dat voorspelbaarheid meed. In een schuif had Pressburger nog een project liggen dat hij halverwege de jaren dertig voor überproducent Alexander Korda had geschreven, maar dat nooit het witte doek had gehaald. Het verhaal was min of meer ontleend aan een sprookje van Hans Christian Andersen, maar het meest opvallende was de setting: de wereld van het ballet. Het klonk als commerciële en logistieke zelfmoord, maar net dat sprak Michael Powell erin aan. Het zou het volgende project van de Archers worden, een film die nog steeds als een tour de force van de zevende kunst wordt geprezen: The Red Shoes.

De prent laat ons snel kennismaken met drie protagonisten, wier levens onlosmakelijk met elkaar verbonden zullen worden de komende twee uur. Boris Lermontov is de eigenaar van een succesvol dansgezelschap, waarvan hij de touwtjes stevig in handen houdt. Als blijkt dat de componist van zijn laatste voorstelling hele fragmenten uit het werk van een jonge student heeft 'ontleend', geeft hij de jongen een kans als dirigent. Julian Craster grijpt ze met beide handen en bouwt razendsnel een goede reputatie op. Hij wordt ook verliefd op de nieuwste ontdekking van Lermontov, de danseres Victoria Page, een gracieuze jongedame voor wie ballet de wereld betekent en hij schrijft een nieuwe voorstelling voor haar: The Red Shoes. Victoria's carrière neemt vervolgens een bliksemstart, maar in het gezelschap broeien spanningen. Lermontov ziet immers met lede ogen aan hoe zijn verliefde ster de passie voor de dans moet delen met een passie voor Julian. Hij verplicht haar een verscheurende keuze te maken.

De plot is weinig inventief en gebruikt dezelfde melodramatische verhaallijnen die iedere klassieke opera of dansvoorstelling hanteert. En gedurende het eerste uur van de film zorgt dat voor een ongemakkelijke kijksessie. De performances en het scenario zijn degelijk, maar de voorspelbaarheid – en dus quasi-nutteloosheid – ervan kunnen je niet aan het scherm gekluisterd houden. Dat verandert echter zodra het ballet uit de titel ten tonele wordt gevoerd. Gedurende zeventien onvergetelijke Technicolor-minuten schildert het team achter de prent een voorstelling zoals die in 1948 nog nooit op het witte doek getoond was. Speels en kleurrijk. Innovatief en meeslepend. Ontroerend en visueel verbluffend. Woorden schieten tekort om uit te drukken welk een impact deze sequentie op je heeft als kijker. Het gaat allemaal om het gevoel. Om het pulserende ritme van de dans en de harmonische unie met de muziek. Om emotie, emotie, emotie. De volgende veertig minuten worden meegesleurd in het zog van al die bravoure en de parallellen die zichtbaar worden tussen het ballet en het trio protagonisten winnen aan kracht. Op het einde van de film ben je het te langdradige eerste uur dan ook al lang vergeten en waan je je in een theaterstoel. Je wilt recht springen en luid applaudisseren voor het spektakel dat je aanschouwd hebt.

Zoals in quasi al hun films is vooral het technische vakmanschap van Powell, Pressburger en crew verantwoordelijk voor de hoog oplopende emoties in de tweede helft van The Red Shoes. Het regisseursduo zelf beperkt z'n rol enigszins in deze productie en geeft veel van de verantwoordelijkheid uit handen aan een stel getalenteerde medewerkers. Zo werd Hein Heckroth, kostuumontwerper maar ook een begaafd schilder, gepromoveerd tot production designer. Een goede zet, zo blijkt, want zijn decors stralen liefde voor het medium uit en hun kleuren intensifiëren – samen met Jack Cardiffs naar goede gewoonte uitmuntende Technicolor-fotografie – de gevoelens van de personages. Heckroth hield aan zijn werk een verdiende Oscar over. Ook componist Brian Easdale kreeg een gouden beeldje voor zijn soms zeemzoete, soms bombastishe muziek die de ploteindjes met prachtige noten en melodieën aaneen breit. Montage, geluid, kostuums en make-up zijn eveneens van absoluut topniveau.

Voor de cast deden de Archers beroep op een mix van geschoolde acteurs en gerenommeerde balletdansers. Anton Walbrook dook al vaker op in films van het Britse regisseursduo en zet hier een performance neer die minstens even indrukwekkend is als zijn rol in Colonel Blimp. Als de manipulatieve Lermontov bewandelt hij succesvol de dunne koord tussen sympathie en antipathie, die het personage tot een fascinerend karakter maakt. Hij staat zonder twijfel symbool voor de ultieme kunstenaar, die ieder aspect van zijn kunst wil, kan en zal onder controle houden, wat daar ook voor nodig mag zijn. Ook Marius Goring is een oudgediende van Powell en Pressburger. Zijn rol hier is redelijk eentonig, maar de acteur creëert niettemin een dimensioneel karakter met een emotionele boog waarin je kan geloven. Moira Shearer, die exact een jaar geleden overleed, was een rijzende ster aan het balletfirmament toen het regisseursduo haar vroeg voor de hoofdrol in The Red Shoes. Ze twijfelde lang of ze het aanbod zou afslaan, maar zegde uiteindelijk toch toe. Gelukkig voor ons! Want de camera is dol op haar en haar sierlijke bewegingen. Zelfs in de scènes waarin ze niet moet dansen, toont Shearer zich uitermate bekwaam. Net als de talloze andere dansers in de prent overigens en dan vooral de rijzige Robert Helpmann en de extraverte Léonide Massine.

The Red Shoes is een bijzonder invloedrijke film geweest, zo leert de geschiedenis ons. Het centrale ballet maakte vooral indruk op de koning van de filmmusical – Hollywoodstudio MGM – die begin jaren vijftig een hele reeks klassiekers maakte die er zonder Powell en Pressburgers invloed heel anders hadden uitgezien. Denk maar aan de grootse setpieces uit The Band Wagon, Singin' in the Rain en vooral An American In Paris, waarvan de laatste twintig minuten één lange liefdesbrief aan The Red Shoes zijn. Onder de superfans van de film tellen we bovendien zowel Martin Scorsese, Francis Coppola als Steven Spielberg. En ondergetekende. Want hoewel het te lange, ongefocuste eerste uur de film punten kost, dient The Red Shoes zo’n verpletterende emotionele en artistieke uppercut uit in de laatste zestig minuten dat iedere filmfan het aan zichzelf verplicht is de prent met heel veel eerbied te benaderen.

BEELD EN GELUID
Voor de zestigste verjaardag van The Red Shoes kreeg de prent een grondige schoonmaakbeurt. De originele 3-strip-Technicolor is compleet gerestaureerd en is nu in al zijn pracht te bekijken op deze dvd. De transfer is haarscherp, bevat geen grain of beschadigingen en kan bogen op een uitstekend contrast. Maar het is vooral het verbluffende kleurenpalet waarmee Jack Cardiff ieder frame beschildert dat er beter dan ooit uitziet. Het originele monogeluidsspoor kreeg ook een opveegbeurt, waardoor zowel de dialogen als de muziek in de best mogelijke kwaliteit uit de boxen schallen.

EXTRA'S
De schijf herneemt grotendeels de extra's die ook al aanwezig waren op de Britse dvd-release van de prent. De voornaamste extra is een prima retrospectieve documentaire die de ontstaansgeschiedenis en de impact van de film uit de doeken doet. A Profile of The Red Shoes (25 min.) laat crewleden van toen aan het woord, filmhistorici en familieleden van Emeric Pressburger. In de docu is er sprake van een ‘proefspoel’ waarin schetsen van production designer Heckroth aaneen geplakt zijn om zo een beeld te krijgen van tempo, look en ritme van de balletsequentie. De dvd reproduceert die 'proefspoel' onder de naam The Ballet Of The Red Shoes (15 min.). Daarnaast vind je nog een Trailer (2 min.) en Biografieën van cast en crew op de disc, evenals een Photo Gallery met setfoto's. Nieuw op de dvd-uitgave van Homescreen zijn interviews met twee van de grootste fans van de prent. In een Introductie door Martin Scorsese (4 min.) komt zijn grote liefde voor de prent eloquent tot uiting en een Interview met Thelma Schoonmaker (14 min.) gaat dieper in op de nood aan restaurantie van de prent.

CONCLUSIE
The Red Shoes is een film als geen ander. De prent slaagt erin de charme en uniciteit van een balletvoorstelling intact naar het witte doek te vertalen dankzij een uitmuntende technische bijdrage van cameramannen, set designers, componisten en costumiers. Dat een groot deel van de cast uit echte dansers bestaan, verhoogt enkel de kwaliteit van de film. Beeld en geluid zijn grondig gerestaureerd en benaderen nu de perfectie. De bonussectie is niet zeer uitgebreid, maar wel inzichtelijk.