Ferarra, Italië, 1938. De Finzi-Continis, een oud en rijk joods geslacht dat sinds lang vergroeid is met de Italiaanse gewoonten en gebruiken, verneemt uit de krant dat Mussolini in navolging van z’n lichtend voorbeeld in Duitsland rassenwetten tegen ze heeft afgekondigd: in eerste instantie mogen joden geen openbare ambt meer uitoefenen, geen arisch personeel in dienst houden en wordt ze de toegang tot het lager en middelbaar onderwijs ontzegt. Voor Micòl en haar jongere broer heeft de maatregel nauwelijks gevolgen: zij studeren aan de universiteit en hopen binnen zeer korte tijd hun diploma te behalen. Micòls broer is de toegang tot de plaatselijke tennisclub ontzegd en dus organiseren de jonge Finzi-Continis hun eigen tenniskampioenschap met gelijkgezinden op het tennisveld in de immens grote siertuin rondom het sprookjesachtig landhuis in het hartje van Ferarra waar ook hun ouders en grootouders wonen. De Finzi-Continis worden gerespecteerd en gewaardeerd in Ferarra, maar dat neemt niet weg dat de plaatselijke notabelen de rassenwetten ook op hen en hun kinderen toepassen. Micòls jeugdvriend Giorgio wordt van de universiteit gestuurd en moet z’n toevlucht nemen tot de bibliotheek van de familie Finzi-Contini om de research voor z’n scriptie tot een goed einde te brengen. Maar die zomer gaat het er nog luchtig en gezellig aan toe achter de hoge muren van het joodse landgoed waar de tijd stil lijkt te staan. Doch het terrein verlaten trekt de bewoners steeds minder aan.
 

 

De hoge muur en de uitgestrekte paradijselijke tuin van de Finzi-Continis gebruikt Vittorio De Sica als een metafoor voor de hoop van de niet-fascistische Italiaanse bevolking over de onzekere toekomst in verband met de dreigende oorlog en het lot van de Joden, maar de dreigende taal van Mussolini, de fascistische relschoppers op straat en de propagandafilmpjes in de bioscoop voorspellen weinig goeds. Ook de Joden zelf houden hun hart vast, maar ze blijven er ondanks de slechte voortekenen vanuit gaan dat ze buiten schot blijven, wat gezien de druk van Berlijn op de Italiaanse gelijkgezinden een ijdele hoop zal blijken te zijn. Maar dat merken ook de Finzi-Continis te laat, want ze rekenen op zakenrelaties en machtige politieke vrienden die ondertussen eieren voor hun geld hebben gekozen en tot het andere kamp toe zijn getreden.
 

 

Na een aantal minder geslaagde producties werkte De Sica zich in 1970 opnieuw in de kijker met z’n film over het lot van de Joden tijdens de fascistische tijd. Z’n aanpak wijkt sterk af van de neorealistische visie in bijv. Fietsendieven (1948) waarvoor hij in 1950 een Oscar kreeg, maar de toon is verrassend genoeg een stuk scherper, waardoor Il Giardino Dei Finzi-Contini een veel betere beurt maakt ondanks z’n veel minder grote reputatie bij het grote publiek. De Sica’s kritiek is uiteraard onrechtstreeks, zonder gerichte beschuldigingen aan het adres van de fascisten en hun leiders, maar de bedrukte sfeer en voortgang van de handeling spreken als het ware voor zichzelf. De cast bevat voor ons noorderlingen geen grote en bekende internationale namen, maar de acteerprestaties kunnen door de beugel met als opvallendste naam Lino Capolicchio als de verliefde en melancholische Giorgio die door z’n jeugdvriendinnetje Micòl Finzi-Contini op een vrij brutale manier wordt afgewezen met een voor hem weinig acceptabel smoesje. Zeer sterk is ook Barbara Palavin als Giorgio’s bange moeder op wier gezicht het komende onheil zonder meer af te lezen is. De rol van mooie jongen is weggelegd voor Fabio Testi (Bruno), een acteur die ondanks z’n looks nooit de overstap naar Hollywood heeft kunnen maken, maar die wel opvalt in een cast van typisch Italiaanse gezichten. In Italië heeft ie een mooie carrière opgebouwd, overwegend in tv-films en –miniseries. Romollo Valli (Giorgio’s vader) acteert jammer genoeg in een stijl die meer gemeen heeft met die van acteurs in de vooroorlogse stomme film, hoewel hij in een ernstig gesprek met z’n zoon Giorgio halfweg de prent dan weer wel een uitstekende indruk maakt. De in Parijs geboren Dominique Sanda neemt de rol van Mìcol voor haar rekening, maar die prestatie gaat een paar keer flink uit de bocht wegens de weinig zeggende dialogen die haar personage in de mond worden gelegd. Eerder bewees ze evenwel haar grote talent in Une Femme Douce (1969) van Robert Bresson en later in Novecento (1976) van Bernardo Bertolucci. Haar prestatie is wisselvallig, maar niet te min indrukwekkend.

 

De kracht van Il Giardino Dei Finzi-Contini schuilt uiteindelijk veel meer in de perfecte manier waarop Vittorio De Sica de tijdsgeest in z’n film vastlegt dan in de verhaallijnen die hij uitwerkt. Dat hij er voor kiest om in z’n film – naar een roman van Giorgio Bassani, die zich in z’n oeuvre vooral concentreerde op de periode van het Italiaans verzet (1938-1943) – niet alle consequenties zichtbaar te maken, maar eindigt met een hoogtepunt en de rest aan de verbeelding van de kijker overlaat, is een uitstekende zet en komt de algemene indruk ten goede, zelfs in die mate dat deze verre van perfecte productie op die manier toch nog vrij sterk eindigt.
 

 

De technische kwaliteit van het beeldmateriaal is acceptabel. Er is geen sprake van ongerechtigheden, van witte punten of strepen, maar het zwartniveau is zwak en in de buitenscènes met veel zon is het kleurenpalet bij momenten zeer weinig realistisch met te veel geel en een licht mist over het beeld. De interieurscènes zijn er beter aan toe, maar daar is dan weer sprake van een stevige korrelvorming.

Geen

 

 

In Il Giardino Dei Finzi-Contini herken je als kijker onmiskenbaar de hand van Vittorio De Sica, maar zijn bij momenten anekdotische aanpak die geldt als zijn handtekening, komt de film als gesamtkunstwerk niet altijd ten goede. Vooral in de buitenscènes op en rond het tennisveld van de Finzi-Continis zitten dialogen die wellicht bedoeld zijn om de sfeer van het milieu te karakteriseren, maar die inhoudelijk te licht of te weinig gericht zijn om de aandacht vast te houden. Het is een manco dat ook in zijn veel oudere Fietsendieven aan de orde is, waardoor De Sica destijds al minder hoog werd aangeslagen dan bijv. neorealisten zoals Visconti en Rossellini die de kritische aanpak en de rauwe ondertoon in hun films veel beter wisten te handhaven in alle onderdelen van de productie.