Op het Film Festival van Berlijn 2011 werd de Duitse regisseur Uwe Boll uitgejouwd en uitgelachen na de première van zijn film Auschwitz, een zeldzaamheid bij onze oosterburen, want Duitsers zijn meestal terughouden als het gaat om hun beladen WOII-verleden. Uwe financierde de productie met z’n eigen middelen en beklaagt zich over het feit dat niemand bereid was om z’n film te subsidiëren. Maak een film over Sophie Scholl, over Claus von Stauffenberg of over Oscar Schindler en ze gooien je het geld in de schoot, zegt hij wrang, maar maak een eerlijke film over wat er precies in Auschwitz toentertijd is gebeurd en ze schofferen je.
 

 

Boll besloot om een film over de gebeurtenissen in Auschwitz (Polen) te maken na gesprekken met Duitse 16- tot 18-jarigen waaruit bleek dat nauwelijks de helft kon vertellen wat er precies gebeurde in het Poolse plaatsje tussen 1938 en 1945, waarom en wat de consequenties waren. In de rest van de wereld is de situatie nog erger, voegt hij er verbolgen aan toe, in China, India en Argentinië is quasi niemand op de hoogte van de vergassing en verbranding van een miljoen onschuldigen in Auschwitz. Om die situatie te remediëren besloot hij om te tonen op welke gruwelijke manier de joden in de gaskamers stikten na het inbrengen van het beruchte Zyklon B, een pesticide dat onder de vorm van kristallen in de afgesloten ruimten werd gestrooid (via een opening in de dakbekleding) en waarvan IG Farben de octrooihouder was. Zyklon B is oorspronkelijk een bestrijdingsmiddel tegen ongedierte in woonhuizen, met zwavelzuur als belangrijkste bestanddeel. In de concentratiekampen van Auschitz Birkenau en Majdanek gebruikte men het product om tyfus te bestrijden en gevangenen te ontluizen en in september 1941 startten er de eerste proeven op mensen, mede ingegeven door de vaststelling dat het massaal doodschieten van inmates de SS’ers psychisch te veel belastte.
 

 

Uwe Boll beweert dat hij dát wil tonen wat Schindler’s List (1993) en gelijksoortige films destijds niet of nauwelijks scheen te interesseren, waarbij hij uit het oog verliest dat suggestie zoveel sterker is dan het open en bloot weergeven van de werkelijkheid. Maar hij heeft uiteraard het recht om er een andere mening op na te houden. Dat het Duitse onderwijssysteem misschien schromelijk tekortschiet wat betreft de voorlichting over het recente historische verleden van de natie, is een idee dat niet bij hem opkomt. En als hij het heeft over de beperkte interesse van de rest van de wereld, dan vergeet hij dat China tussen 1937 en 1945 het mikpunt was van het Japanse imperialisme en naar schatting 22 miljoen burgerlijke en minstens 2 miljoen militaire slachtoffers moest incasseren. Bij de opdeling van het zgn. Indische Subcontinent tussen hindoes (India) en moslims (Oost- en West-Pakistan) in 1947 kwamen minstens 750.000 mensen om en de zgn. smerige oorlog in Argentinië (1976-1983) kostte het leven aan duizenden opposanten terwijl ruim 17.000 burgers als vermist geboekstaafd staan. De rest van de wereld heeft dus zijn deel gehad in de tweede helft van de vorige eeuw, want dan vergeten we nog de meer dan 5 miljoen Russen die door Stalin in de jaren vijftig opgeruimd werden wegens hun oppositie tegen z’n regime, de naar schatting 3 tot 4 miljoen burgerslachtoffers tijdens de Amerikaans-Vietnamese oorlog (1965-1973), de Killing Fields onder de Rode Khmer in Cambodja (1975-1978), de genocide in Rwanda (1994) met 500.000 tot 1 miljoen doden en de naar schatting meer dan 655.000 doden en ruim 4 miljoen vluchtelingen uit de Iraakoorlog (2003-2007). Als Uwe Boll bij hoog en bij laag beweert dat zijn film een waarschuwing moet zijn tegen een herhaling van de Duitse genocide op de Joden tijdens WOII, dan heeft hij de laatste zestig jaar beslist op een andere planeet geleefd.
 

 

Uiteraard is waarschuwen tegen geweld op mensen en onschuldige burgers een eerbare zaak die aanmoediging en steun verdient. Jammer genoeg voegt Uwe Boll in zijn film Auschwitz geen essentiële nieuwe informatie toe die het inzicht in de materie verruimt. We zien hoe de treinen uit het westen in Auschwitz toekomen, de joden uitgeladen en geselecteerd worden, waarbij de eenvoudige beweging van een hand het verschil kan maken tussen dood of leven; we zien hoe een groep vrouwen, kinderen en oude mannen aangemaand wordt om zich uit te kleden met het oog op een warme douche ter ontluizing en vervolgens de verstikkingsdood tegemoet gaat in de gaskamer terwijl een andere groep naar een gelijksoortige, maar verderaf gelegen installatie wordt gebracht en hetzelfde lot ondergaat. Tussendoor zitten een paar fragmentjes waarin SS’ers een praatje maken over de bezittingen van de joden die ze verdonkeremaand hebben, over hun zwangere vrouw en vervolgens discussiëren over een collega die onderuit is gegaan omdat hij niet langer joodse baby’s een nekschot kan geven. Regelmatig knipt Boll terug naar de gaskamers om tussentijdsverslag uit te brengen over de weinig benijdenswaardige situatie van de aldaar opgesloten joden die hijgend over de grond rollen, een beeld dat niets toevoegt aan bekende scènes uit andere films waarin de gaskamerdeuren na afloop gewoon openzwaaien en de kijker de stapel lijken te zien krijgt. Een goed verstaander heeft niet meer nodig en vooral niet het soort exhibitionisme waarmee Uwe Boll de wereld wil veranderen.
 

 

Auschwitz is dan ook veel meer een documentaire remake van bekende feiten dan een echte bioscoopfilm. Met nauwelijks 75 minuten valt de productie trouwens kort uit voor commerciële exploitatie. Maar zoals Uwe Boll zelf aangeeft richt hij zich met deze film vooral op 16- tot 18-jarigen, hoewel het niet onmogelijk is dat nogal wat Duitse vaders en moeders zich vragen stellen bij zijn aanpak. Daarom heeft Boll ook fragmenten uit z’n interviews met scholieren toegevoegd en het is inderdaad schokkend om vast te stellen dat sommigen helemaal niets schijnen te weten over de Holocaust en het naziverleden van hun volksstam of de feiten zelfs in de 16^de of de 18^de eeuw situeren. Sterkste beelden uit de film/documentaire zijn de opnamen van de Russische cameraman die met zijn afdeling van het Rode Leger het kamp als eerste bereikte en de schrijnende opnamen maakte van uitgehongerde gevangen, stapels lijken en de stapelplaatsen met kleren, schoenen brillen en tonnen mensenhaar die de SS commercialiseerde voor de werking van z’n kampen. Ze zijn zoveel afschrikwekkender en informatiever dan de gaskamerscènes van Uwe Boll.

 

Toch geven we de Duitse regisseur graag het voordeel van de twijfel, al betwijfelen we de commerciële potentie van deze uitgave, want de concurrentie is bijzonder groot als het om deze materie gaat: Nuit et Brouillard (1955) van Alain Resnais, Sophie’s Choice (1982) van Alan J. Pakula, de serie Holocaust (1978) van Marvin J. Chomsky, de documentaire Overleven in Auschwitz (2004) van Franz Arnold, uiteraard ook Schindler’s List (1993), maar ook La Vita è Bella (1997) van Roberto Benigni, Sobibor (1987) van Jack Gold en vooral de indrukwekkende 550 minuten durende documentaireserie Shoah (1985) van Claude Lanzmann. Maar volgens Uwe Boll gaan die films en documentaires dus vooral over de helden en niet over de slachtoffers… tja.
 

 

Auschwitz van regisseur Uwe Boll is een mengeling van recente opnamen en historische footage. Op de interviews en het beeldmateriaal van Boll is niets aan te merken, het zwart-witmateriaal (met af en toe een fragment in kleur) dat tussen 1940 en 1945 is gemaakt door o.a. een Russische cameraman, heeft de bekende gebreken, maar is van onschatbare historische waarde. Het geluid staat in stereo op de dvd en dat is ruim voldoende voor een film met weinig dialogen.

 

Het Historisch Beeldmateriaal Bevrijding Auschwitz komt uit Russische bron en wordt onderbroken voor fragmenten uit een interview met de enige overlevende (Russische) cameraman die de bevrijding van Auschwitz heeft gefilmd. Voor de rest ziet u opnieuw de film van Uwe Boll met een inleiding door Simon Wiesenthal, de Joods-Oostenrijkse nazi-jager en overlevende van de Holocaust, gevolgd door een aantal fragmenten uit interviews met (andere) Duitse scholieren tussen 16 en 17 jaar. Voorts zijn er Foto’s van de Opnames, een vreselijk slecht Videoverslag van de Filmpremière in Berlijn van een Nederlandse commerciële zender en een telefonisch Interview met Uwe Boll uit dezelfde bron.

 

 

De Duitse regisseur Uwe Boll is omstreden in z’n vaderland wegens z’n aparte en vaak eigenzinnige aanpak die niet bij iedereen in goede aarde valt. Auschwitz, z’n meest recente productie, was opnieuw goed voor een flinke controverse op het Film Festival van Berlijn (2011), maar desondanks zijn de commerciële mogelijkheden van het project beperkt. Technisch is de dvd in orde, maar inhoudelijk is er geen sprake van nieuwe inzichten. Auschwitz is niet meer dan de zoveelste voorlichtingsfilm over een onvoorstelbaar drama dat we niet mogen vergeten.