In 1913 reist de Duitse filosoof, theoloog, arts, musicus en zendeling Albert Schweitzer met zijn vrouw Hélène naar Gabon om er een ziekenhuis op te richten. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt hij door de Fransen geïnterneerd en pas in 1924 kan hij zich opnieuw aan z’n zendelingenwerk wijden. In Lambarene bouwt hij voort aan z’n levenswerk en begint met de bouw van een melaatsendorp. In 1940 stoppen de Franse hem als Duits onderdaan opnieuw in de gevangenis, maar kort na de Tweede Wereldoorlog is Schweitzer opnieuw in Afrika. Ondertussen is hij uitgegroeid tot een vooraanstaand wereldburger dankzij z’n filosofie van Eerbied voor het Leven die heel veel burgers in West-Europa en Amerika aanspreekt. Regelmatig voert geldnood hem naar New York, Parijs en Londen op zoek naar nieuwe donateurs die z’n missiewerk financieel willen steunen. In 1949 maakt hij een reis naar New York waar hij en zijn echtgenote lezingen houden voor welgestelde filantropen. Schweitzer speelt Toccata’s van Bach op het orgel van de kathedraal van New York en heeft achteraf en ontmoeting met z’n goede vriend en landgenoot Albert Einstein die vanaf 1905 grote faam verwierf met de relativiteitstheorie en die na een haatcampagne van Hitler en nazi’s tegen zijn persoon naar Amerika was uitgeweken. Beide mannen ontmoetten elkaar op het moment dat de Koude Oorlog tussen Amerika en Rusland in volle hevigheid is losgebarsten en Einstein communistische sympathieën worden aangewreven wegens zijn campagne – in samenwerking met Robert Oppenheimer, de zgn. vader van de atoombom - tegen de atoomproeven, waarbij beide wetenschappers vooral wijzen op de gevaarlijke aspecten van radioactiviteit voor het leven op aarde. Omdat hij met Einstein vriendschappelijk omgaat en omdat de CIA de hand kon leggen op persoonlijke brieven aan Einstein waarin Schweizer zijn bezorgdheid over de Amerikaanse kernproeven uitte, wordt hij eveneens verdacht van communistische sympathieën en gaat een campagne in de Amerikaanse pers van start om z’n persoon en z’n werk te discrediteren.
 

 

De film begint in 1949 als Albert Schweitzer z’n bedelronde in New York afrondt en zich opmaakt om z’n dochter en kleinkinderen in Gunsbach (Elzas) een bezoek te brengen. Uit Afrika bereikt hem een brief van z’n naaste medewerkers waarin hem medegedeeld wordt dat een lading medicijnen is gestolen en dat de autoriteiten moeilijk doen inzake het melaatsenpaviljoen. Halsoverkop vertrekt Schweitzer naar Gabon waar hij de vermiste goederen op het spoor komt en ze naar Lambarene meeneemt, maar ter plekke verneemt hij ook dat de plaatselijke overheid begonnen is met de bouw van een nieuw en modern ziekenhuis een eind verderop waardoor zijn eigen vestiging overbodig wordt. Het Afrikaanse land dat aan de vooravond van de onafhankelijkheid staat heeft daartoe een flinke som geld gekregen van een bevriende natie. Schweitzer overlegt met z’n medewerkers en die wijten de problemen aan z’n negatieve uitlatingen over de bomproeven. De grote dokter zoals de Gabonezen hem noemen staat voor een verscheurende keuze: toegeven aan de hetze en vertrekken of tegen beter weten in blijven, wel beseffend dat de fondsen uit Amerika ondertussen hoe dan ook razendsnel opdrogen.
 

 

Albert Schweitzer is een biopic over het leven van de man die een succesvolle carrière in Duitsland opofferde voor liefdadigheidswerk in een godvergeten oord in West-Afrika. De Nederlandse acteur Jeroen Krabbé kruipt in de rol van de Duitse arts en filosoof en steekt niet alleen de gewaardeerde prestatie van Jeff McCarthy in Albert Schweitzer: Geroepen Om Te Dienen (Martin Doblmeier, 2006) naar de kroon, hij slaagt er zelfs in om het personage op een breedvoerigere en diepgaandere manier tot leven te wekken. In zijn voordeel werkt bovendien het veel effectievere production design waardoor de moeilijke leef- en werkomstandigheden in Lamberene zeer realistisch worden in kaart gebracht. Dat de film op een veel ruimer budget heeft mogen rekenen dan z’n voorganger uit 2006 is daar beslist niet vreemd aan. De keuze om van Albert Schweitzer meer te maken dan een hagiografie, o.a. door de conflicten tussen de dokter en zijn naaste medewerkers een plaatsje te geven plus de niet altijd even gemakkelijke relatie met zijn enige dochter die na z’n dood de leiding van het ziekenhuis in Lamberene en van de Schweitzer-stichting voor haar rekening nam, ze plaatst de figuur van Albert Schweitzer in een veel ruimer, realistischer en geloofwaardiger kader dan in de productie van regisseur Doblmeier in 2006.
 

 

In de belangrijkste nevenrollen ziet u Barbara Hershey (Black Swan, 2011) als Hélène Schweitzer, een sterke vrouw die haar echtgenoot door dik en dun verdedigt en een niet onaanzienlijke bijdrage levert aan zijn filosofisch en ander gedachtegoed. In gesprekken over de mensen die hem beïnvloed hebben tijdens z’n lange carrière, noemde Schweitzer haar naam naast die van Immanuel Kant, Adolf von Harnack en Carl Stumpf. Hershey brengt de rol van Hélène Schweitzer met gevoel en een grote inleving, terwijl ze nooit aan de intelligentie van haar personage laat twijfelen. Jeanette Hain (The Reader, 2008) speelt de rol van Schweitzers dochter Rhena, een jonge vrouw die is opgegroeid in Europa en die haar vader jarenlang niet heeft gekend, wat ze hem ook kwalijk neemt. Anderzijds beseft ze dat ze te maken heeft met één van de grootste figuren uit de 20ste eeuw en zal ze uiteindelijk alles op alles zetten opdat een investering van meer dan een halve eeuw niet zou bezwijken onder het gewicht van onredelijke kritiek en politieke boycot.

 

32 Jaar na de vier jaar jongere Albert Einstein (Nobelprijs voor zijn studie over het foto-elektrisch effect, 1920) kreeg Albert Schweitzer in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede (1952).
 

 

In een film als deze verwacht je felle kleuren, maar dat valt eerder tegen, want in het arme Lamberene is daar nauwelijks geld voor. De plaatselijke bevolking draagt eerder versleten en grauwe kleren en de westerlingen meestal wit. De omgeving is groen met veel bamboe in de achtergrond, maar het felle Afrikaanse licht tempert de tinten. De interieuropnamen maken een betere beurt, doch ook daar overheersen donkere tinten van beige en bruin. Het beeldmateriaal is gelukkig altijd scherp met heel veel details en geen ongerechtigheden. De Engelse componist Colin Town voorziet de film van sfeervolle muziek met nogal wat Afrikaanse accenten en redelijk wat exotisme. De 5.1-geluidstrack is veelzijdig, maar nooit overdonderend en via de achterste kanalen wordt vooral omgevingsgeluid door de huiskamer gestuurd.

Geen

 

 

In de jaren 70 en 80 kende iedere scholier Albert Schweitzer, maar sindsdien is de Duitse Nobelprijswinnaar in de vergetelheid geraakt. Dat is jammer, want de man behoort zonder twijfel tot de grote namen uit de vorige eeuw. Een biopic over zijn leven – in dit geval over zijn werk in Afrika en zijn moeilijkheden met de CIA – was dan ook dringend aan de orde. Jeroen Krabbé brengt een sterke prestatie in een film die de tijdsgeest op een realistische en geloofwaardige wijze reconstrueert. De technische kwaliteit van de dvd is goed, maar de bonussectie is leeg.