Einde 19de eeuw. De zoveelste plundertocht door kozakken - en de in hun kielzog rondtrekkende katten - is er voor de in Moskou wonende muizenfamilie Mouskewitz te veel aan. Wanneer hun huisje afbrandt, besluiten papa Mouskewitz (Nehemiah Persoff), mama Mouskewitz (Erica Yohn), zoon Fievel (Phillip Glasser), dochter Tanya (Amy Green) en nog een baby'tje om te verhuizen naar Amerika. De verhalen doen immers de ronde dat er in Amerika geen katten zijn. Op het transatlantische schip slaat echter het noodlot toe: de zich altijd in nesten werkende Fievel slaat overboord, en de vijfkoppige familie Mouskewitz arriveert slechts als kwartet aan de balie van de immigratiedienst. Fievel is intussen ergens anders op de kust aangespoeld en probeert als straatjoch te overleven, terwijl hij naarstig op zoek is naar zijn familie. Hij valt echter in de klauwen van Warren T. Rat (John Finnegan), die altijd nog wel een plaatsje vrij heeft voor een illegale arbeider. Samen met muis Tony (Pat Musick) gaat Fievel er vandoor, en belandt van de regen in de drop. Wanneer blijkt dat zowel de beter gestelde muizen van New York, vertegenwoordigd door de aristocratische Gussie Mausheimer (Madeline Kahn), als het klootjesvolk, vertegenwoordigd door de dronkelap met de ietwat misleidende naam Honest John (Neil Ross), te lijden hebben onder de aanwezigheid van de katten in New York, stelt Fievel voor om door samenwerking de stad te zuiveren van het kattengespuis. Hij heeft zelf intussen vriendschap gesloten met de principieel vegetarische kater Tiger (Dom DeLuise) - ja jongens, ik verzin dit niet...
 

 

Don Bluth wordt wel eens aangezien als het somberdere neefje van Walt Disney. Bluth heeft bij laatstgenoemde studio aanvankelijk zijn strepen verdiend, waarbij zijn tekenstijl onmiskenbaar doorschijnt in onder meer Pete's Dragon en vooral The Rescuers, waaruit zijn voorliefde voor muizenpersonages nogal prominent blijkt. Een ander karakteristiek van Bluth is dat hij nogal eens graag de grimmigere toer op gaat en elke film van zijn hand wel enkele scènes bevat die de allerjongste kijkertjes een slechte avond zouden kunnen bezorgen.

 

Toch blijven Bluths films inhoudelijk vooral kindervertier: simpele verhaaltjes waarin abstracte waarden zoals vriendschap, vrijheid en rechtschapenheid mogelijk nóg wat prominenter aanwezig zijn dan in de doorsnee Disneyfilm. Bluth heeft begin jaren 80 echter samen met enkele trouwe medewerkers de Disneydeur achter zich dichtgeslagen nadat enkele commercieel mindere tekenfilms de studio dwongen tot inkrimping. In 1982 volgde zijn eerste animatiefilm The Secret Of NIMH die best te pruimen was, maar het is pas met de twee goedlopende franchises An American Tail en The Land Before Time dat Bluths commerciële broodje ook gebakken was, alhoewel het tegen beide reeksen pleit dat ze elk gevolgd werden door een oneindige reeks crapquels, nog vóór Disney dat woord ook ontdekte. Disney experimenteerde met het succes van Bluth in het achterhoofd ook met wat grimmigere animatiestijlen, wat resulteerde in The Black Cauldron, een cultfavoriet maar commercieel één van de grootste Disney-floppen. Soit, Bluth zou gemakkelijk de fakkel van Disney overgenomen hebben, ware het niet dat onder leiding van Alan Menken the house of the mouse op miraculeuze wijze uit haar eigen as verrees en met commercieel én artistiek succesvolle films zoals het kwartet The Little Mermaid, Aladdin, Beauty And The Beast en The Lion King zichzelf definitief tot de onbetwiste marktleider kroonde. Bluth geraakte wat in de vergeethoek, totdat hij halverwege de jaren 90 opgepikt werd door 20th Century Fox, dat hem met Anastasia zijn eerste commerciële voltreffer in tien jaar bezorgde, volgens ondergetekende nog altijd zijn beste tot nog toe. Jammer genoeg betekende zijn volgende film, Titan A.E., die toch in zekere zin de ambitie had genrevernieuwend te zijn, niet alleen zijn eigen commerciële ondergang, maar ook die van Fox' animatiestudio. Ware het niet dat het aanvankelijk onbetekenend zijprojectje Ice Age van de Blue Sky-studio's in 2002 zo'n overweldigend succes werd, zou de hele Fox-animatie-afdeling nu op apegapen liggen. Jammer genoeg zet, net als Disney, ook Fox nu alles op de kaart van de CGI-films, met Robots, vier Ice Age-sequels en een aandoenlijke Peanuts-doorstart. Voor ambachtelijke tekenaars als Bluth is er blijkbaar jammer genoeg geen plaats meer. Anno 2015 heeft de man zijn camera aan de wilgen gehangen; zijn laatste project, een crowdfunding voor een filmversie van zijn computerspel Dragon's Lair, komt maar niet van de grond.

 

Toch verdient Bluth, die altijd koppig heeft vastgehouden aan zijn artistieke onafhankelijkheid, de vermelding dat zonder hem animatie er vandaag compleet anders zou uitzien, waarschijnlijk minder op volwassenen gericht. In een film als deze An American Tail zijn duidelijk de elementen te onderscheiden waarmee hij zijn stempel heeft gedrukt. Zeer effectief speelt hij in op de primaire angsten van kinderen, die als rode leidraad door zijn oeuvre lopen. Fievels traumatische verlies van zijn ouders maakt het figuurtje onmiddellijk sympathiek bij het publiek, en het feit dat hij op zijn zoektocht minstens tweemaal zijn ouders op een haar na mist, scherpt het medelijden nog wat aan. Tegelijkertijd houdt Bluth door middel van zijn muizengemeenschap de mensenwereld een spiegel voor: de belevenissen van de pas aangekomen immigranten bij hun eerste voetstappen op Amerikaanse bodem zijn treffend realistisch, alhoewel er slechts vaag op de achtergrond is te zien dat de mensen precies hetzelfde doormaken, bijvoorbeeld wanneer alle nieuwkomers de balie van de immigratiedienst moeten passeren. De muizen krijgen een "verwesterde" naam bij de inschrijving, de ongelukkigsten belanden in de illegale arbeid, en er zijn altijd figuren zoals Warren G. Rat die teren op andermans miserie, en die op de kap van de allerarmsten rijk trachten te worden. Voorts heeft een dievenkoning-personage als Honest John ongelofelijk veel weg van Bill The Butcher uit Gangs Of New York - alleen is John enkele gradaties minder nuchter. De manier waarop Fievel van de éne hachelijke toestand in de andere terechtkomt, is echter wat aan de zwaarmoedige kant, en doet eerder aan het oeuvre van Dickens denken. Bluths aanklachten verzanden echter in het niets bij de haaks daarop staande onvermijdelijke muzikale nummers, die, toegegeven, op het niveau van art direction tot in de puntjes zijn uitgewerkt. Onvermijdelijk wordt de cast daarbij uitgebreid met enkele stereotiepe funny sidekicks zoals Tiger de vegetarische kat, die netjes gevoicet wordt door Dom DeLuise, en de duif Henri, die naar eigen zeggen mee aan het vrijheidsbeeld bouwt - zij het dat ik persoonlijk maar één mogelijke interactie ken tussen duiven en standbeelden - en daarbij zingt met behulp van de stem van Christopher Plummer (The Sound Of Music).

An American Tail is dus een verdienstelijke, maar onevenwichtige animatiefilm. Onevenwichtig, omdat kinderen de dubbele gelaagdheid van het verhaal niet zullen meehebben, en volwassenen al snel zullen vinden dat Bluth zijn maatschappijkritiek niet genoeg doordrukt. Verdienstelijk, omdat Bluth nu éénmaal één van de beste animatoren van zijn generatie is, die de boksmatch met Disney maar op punten heeft verloren.

 

BEELD EN GELUID
De eerste twee van de vier Fievelfilms zijn door Universal in onze contreien op dvd uitgebracht - zij het voor de Engelsonkundige medemens alleen met een quasi onverstaanbare Nederlandse dub met piepstemmetjes en zonder Nederlandse ondertiteling - maar in de Verenigde Staten is de eerste film nu ook op Blu-ray uitgebracht. Deze versie heeft tenminste het voordeel van een Engels CC-ondertitelingsspoor, dat de soms redelijk onverstaanbare stemmetjes toch iets begrijpelijker maakt. Van een print uit 1986 mag je uiteraard geen mirakels verwachten - en de dvd was wat dat betreft een ramp - maar deze Blu-ray is zeker bekijkbaar en bevat geen oprolfouten. De kleuren zijn duidelijk ambachtelijk, zij het met een redelijk donker randje dat perfect de sombere fantasiewereld van Bluth weet te capteren. De film wordt in 1.85:1 gepresenteerd in het oorspronkelijk bedoelde beeldformaat, alhoewel we niet zeker zijn of de 1.33:1-versie die reeds ontelbare keren op televisie uitgezonden is geweest, nu de open matte-versie was of een pan en scan-versie, wat bij een film als The Secret Of NIMH zou kunnen gecatalogeerd worden als een open probleem.

 
 

 

EXTRA'S
De karaoke-versie van Somewhere Out There (2:13) en een trailer (1:01). Iets in mij zegt dat Don Bluth beter had verdiend.

CONCLUSIE
Don Bluth neemt een aparte plaats in in het pantheon van de grote Amerikaanse animatie-pioniers. Zijn An American Tail is inhoudelijk nogal aan de lichte kant, maar geeft een mooie staalkaart van de visie van de man op animatiefilms. Deze Engels-vriendelijke schijf is eerder bedoeld voor de volwassen liefhebber; als u uw koters wil laten kennismaken met de wereld van Fievel, tikt u beter voor een schijntje de Nederlands gesproken dvd op de kop.