DOCUMENTAIRES
Auschwitz: The Destruction Trilogy is een verzameling van drie documentaire die regisseur Emil Weiss tussen 2008 en 2014 maakte aan de hand van getuigenissen van overlevenden van het nazivernietigingskamp Auschwitz-Birkenau in Polen. Het gaat om testimonia uit de eerste hand die bovendien heel kort na de Tweede Wereldoorlog zijn afgelegd. Alle betrokkenen zijn ondertussen overleden en dus laat de regisseur de getuigenissen voorlezen door aangepaste stemmen. Beeldmateriaal uit die tijd is er nauwelijks beschikbaar en Emil Weiss vermijdt het gebruik van bekende footage die we al tientallen keren hebben gezien (uitgemergelde joodse gevangenen, opgestapelde lijken, etc.). Hij kiest voor neutrale beelden van Auschwitz en Birkenau zoals ze er vandaag bijliggen, en af en toe een zwart-witfoto uit die tijd, maar opnieuw vermijdt hij materiaal waarop mensen te zien zijn. Visueel is er sprake van een serene en rustige aanpak, wat niet betekent dat de stapels vrouwenschoenen, scheerkwasten en de opnamen van de gedynamiteerde crematoria niet tot de verbeelding zouden spreken.

De overlevingskansen waren klein want de arbeid was zwaar (tot 16 uur per dag), de ochtend- en avondappels duurden soms meerdere uren bij -30 graden en het voedsel was schaars (een brok brood en waterige soep). Diarree, longontsteking en tyfus woekerende haast voortdurend in de barakken en als gevolg van regelmatige mishandelingen (voor het minste – of gewoon voor de lol - werden stokslagen en flinke meppen met geweerkolven uitgedeeld), slecht verzorgde wonden (na werkongevallen) en zweren (slechte hygiënische voorwaarden) stierven de gevangen bij bosjes. Weinig mensen overleefden Auschwitz langer dan drie maanden of zoals een nazi-officier het uitdrukte: wie langer dan zes maanden overleeft heeft dat ten koste van zijn medekampbewoners gedaan! Suzanne Birnbaum, Robert Lévy, Robert Waitz en Marc Klein hadden het geluk dat ze pas in het laatste jaar van WOII (1944) in Auschwitz terechtkwamen en er in de administratie of het ziekenhuis werkten waar de levensomstandigheden naar verhouding een stuk minder ongunstig waren.
 

Voor het genetisch onderzoek werden tweelingen en lilliputters geselecteerd. Hun fysieke kenmerken werden in kaart gebracht, ze werden anatomisch vergeleken en na een reeks experimenten samen vermoord om na te gaan in hoeverre ze ondertussen verschilden. Volgens de Joods-Poolse arts Miklos Nyiszli die in een dergelijk ziekenhuis tewerkgesteld was, spoten de nazi’s ze daartoe chloor in het hart waardoor het bloed ging stollen. Aan het hoofd van de dienst stond de barbaarse Dr. Mengele…
 

Maar ook de privébedrijven maakten zich schuldig aan moord op onschuldige joden. Na de oorlog werd de briefwisseling tussen het kamp en de researchafdeling van Bayer (onderdeel van IG Farben) teruggevonden. Voor een test met een nieuw slaapmiddel vroeg Bayer om 150 vrouwen ter beschikking te stellen. Uit de briefwisseling blijkt dat er werd onderhandeld over de prijs van het project (de kamp-SS stelde 200 DM per hoofd voor, uiteindelijk bedong Bayer een prijs van 170 DM). In een latere brief vraagt Bayer om opnieuw 150 vrouwen te selecteren, want dat de eerste groep is overleden...

De getuigenissen stammen uit het zgn. Artsenproces (1946). De joodse getuigen (Dr. Kleinova, Dr. Hautval, Dr. Lettich, Dr. Affrine en Dr. Miklos Nyiszli) waren allemaal tewerkgesteld in de wetenschappelijke afdeling of het ziekenhuis van Auschwitz-Birkenau.
 

Om het te overleven moest je je gevoelens uitschakelen, zegt één van de getuigen, je gedragen als een robot. De aanblik van de gaskamer nadat het Zyklon B z’n werk had gedaan was misschien nog het ergste waarmee een Sonderkommando-medewerker werd geconfronteerd: de lijken lagen niet netjes over de ruimte verspreid. Ze lagen op één plaats op een hoop die tot aan het plafond reikte. Het gas verspreidde zich in eerste instantie ter hoogte van de vloer en dus probeerde iedereen om zo hoog mogelijk te geraken. Onderaan lagen de baby’s, de kleine kinderen en de bejaarden. De sterksten lagen bovenop...

Op 27 januari 1945 werd Auschwitz-Birkenau door de Russen bevrijd. De nazi’s hadden de crematoria ondertussen opgeblazen en de directe getuigen van hun duivelse onderneming vermoord: de 452 leden van het Sonderkommando. Slechts drie van hen overleefden de slachtpartij en getuigden na de oorlog op het Nürenberg-proces.