Geruime tijd later wordt Abdul in ceremoniële kleren gestopt en ingelicht over het protocol: de vorstin niét in de ogen kijken en haar niet te rug toe keren tijdens het terugtreden na het aanbieden van het geschenk. Tot grote ergernis en consternatie van de aristocratische heren en dames, volgt Abdul Karim evenwel niet het voorgeschreven scenario: hij valt voor de koningin op z’n knieën en kust haar voet. Dat kan volgens Victoria’s kamerheer niet ongestraft passeren, maar zo’n vaart loopt het niet, want de volgende ochtend draagt Victoria hem op om Abdul naar haar privévertrekken te brengen. Het is het begin van een lange vriendschap tussen de bejaarde vorstin en de jonge moslim waaraan pas een einde zal komen in 1901 als Victoria op 82-jarige leeftijd overlijdt. Hij wordt haar Munshi (leraar) en hij brengt haar de beginselen bij van het Hindi (gesproken door de Hindoes) en het Urdu (gesproken door de moslims), twee talen die men kan vergelijken met Servisch en Kroatisch, waarbij de verschillen eerder het gevolg zijn van religieuze dan van taalkundige ontwikkelingen. Maar voor Victoria, die sinds de dood van Albert een teruggetrokken leven leidt op haar kastelen in Schotland en op het Isle of Wight, terwijl ze ondertussen wél de politieke touwtjes stevig in handen houdt, is Abdul vooral iemand die een oplossing biedt voor haar decennialange eenzaamheid en die haar, ondanks een beperkte opleiding, verbaast en charmeert met unieke ideeën en wijsheden waarvoor hij teruggrijpt naar zijn kennis van de Koran.
Ondanks de bezwaren van haar zoon Bertie (Albert Eduard – de latere koning Edward VII), de zo goed als de complete hofhouding en het Engelse politieke personeel, weigerde Victoria de banden met Abdul Karim door te knippen. Als ze verneemt dat hij een vrouw heeft in India, staat ze erop dat die naar Londen komt, en als ze merkt dat men niet bereid is om haar Munshi met respect te behandelen, besluit ze om hem te ridderen, wat ze uiteindelijk niet doet als Bertie en haar persoonlijke arts ermee dreigen om haar ontoerekeningsvatbaar te laten verklaren, waardoor ze zou worden gedwongen om af te treden. En zelfs nadat hij haar heeft belogen over de ware toedracht van een bloederige revolte in India (waarbij 2000 Britse soldaten omkomen) en zij gezichtsverlies lijdt ten opzicht van haar entourage, is Victoria niet bereid om Abdul weg te sturen. Ze heeft geen alternatief, hij is het enige levende wezen waarmee ze een echt menselijk contact heeft...
Victoria & Abdul is gebaseerd op de dagboeken van Abdul Karim die in 2010 zijn teruggevonden en waarop de Indiase historica en journaliste Shrabani Basu haar gelijknamige boek heeft gebaseerd. Karim is uiteraard geen onbekende voor Engelse historici, maar omdat Bertie na de dood van zijn moeder alle relevante documenten en afbeeldingen omtrent de kwestie liet vernietigen, ontbraken alle details over zijn relatie met de Engelse vorstin. Scenarist Lee Hall (Billy Elliot, 2001) blijft heel dicht bij de versie van de Indiase auteur, die is gebaseerd op echte feiten – meestal, zoals vooraf op de generiek van de film wordt vermeld. Regisseur Stephen Frears maakt er bovendien een bloedmooi kostuumdrama van zoals dat past voor de vorstin van wat op dat moment het machtigste land van de wereld was: prachtige jurken, luxueuze buffetten, oogverblindende interieurs en adembenemende kastelen (o.a. Knebworth House in Hertfordshire, bekend van de rockconcerten, en Osborne House op het Isle of Wight). Dat Frears op bestaande locaties heeft kunnen filmen, het draagt uiteraard bij tot de authenticiteit van de opnamen.
De Indiase acteur Ali Fazal levert een prima prestatie. Hij maakt van Abdul Karim een lichtjes naïeve, maar innemende moslim die niet geïntimideerd is door de discriminerende houding van de hofhouding, want hij geniet de gunst van Victoria en dat is niemand in zijn omgeving gegund en dus voelt hij zich bevoorrecht. Zijn maat Mohammed (Adeel Akhtar) is evenwel uit heel ander hout gesneden. Hij noemt de Engelsen barbaren, want ze eten worst van varkensbloed en hun neerbuigendheid en openlijk racisme stuiten hem tegen de borst, want op dezelfde manier gedragen ze zich jegens zijn soortgenoten in India. Samen vormen ze een exotisch element in een omgeving waar ze als onmogelijk worden ervaren, want niet van aristocratische afkomst en vooral bruin. Het resulteert in een weinig fraai portret van de Engelse adel in de 19de eeuw en bij uitbreiding van de hele westerse wereld, want elders was men minstens even racistisch ten opzicht van wat we na de Tweede Wereldoorlog De Derde Wereld zouden noemen.
Koningin Victoria, die haar naam heeft gegeven aan het gelijknamige tijdperk, gekenmerkt door conservatisme, strenge fatsoensnormen, vroomheid en een taboe inzake seksualiteit en erotiek (met een dubbele moraal als gevolg), was duidelijk veel ruimdenkender dan haar landgenoten, minder xenofoob of racistisch en zeer eenzaam en ongelukkig wegens een streng protocol dat haar nauwelijks bewegingsvrijheid gaf. Zijn we niet allemaal gevangenen?, zegt ze als Abdul vertelt over zijn werk in de gevangenis van Agra. Uit de mond van Dame Judi Dench klinkt het geloofwaardig, want ze maakt van Queen Victoria een oud en vermoeid besje dat nog nauwelijks geïnteresseerd is in de eindeloze audiënties met koningen en diplomaten, en dat liever een rustig leventje zou leiden in haar buitenverblijf op het Isle of Wight. Gelaten ondergaat ze de stroom van verplichtingen. Het is zo zinloos allemaal, zegt ze, maar Adbul wijst haar erop dat het om dienstbaarheid gaat en ze beseft dat hij wellicht gelijk heeft. Maar er zijn uiteraard grenzen, bv. als men tegen haar wil of verlangens ingaat en alles in het werk stelt om haar Munshi van het hof te verwijderen. Dan wordt ze in de handen van Judi Dench voor even de Engelse vorstin die geen tegenspraak duldt: haar stem klinkt streng en gebiedend en haar lichaamstaal laat er geen twijfel over bestaan dat haar woord wet is. Het zijn perfecte scènes en de inmiddels 83-jarige Dench brengt het met een naturel die respect afdwingt.
