FILM
Het 16de eeuwse Japan is het decor voor Akira Kurosawa's meest indrukwekkende film uit zijn carrière over een simpele dief die het wegens zijn gelijkenis met de adellijke krijgsheer Shingen Takeda tot schaduwkrijger brengt en uiteindelijk tot hoofd van de clan als de Shingen tijdens een belegering dodelijk wordt getroffen en kort nadien overlijdt. Het is een ongelukkige speling van het lot dat Kurosawa in Japan geen geld vond om dit grote epos over de vaderlandse geschiedenis te verfilmen, naar Rusland uitweek waar hij het bloedmooie Dersu Uzala (1976) draaide, zelfmoord probeerde te plegen en uiteindelijk Francis Ford Coppola en George Lucas bereid vond om de productie te financieren.



In het begin van de 16de eeuw maken drie grote Japanse samoeraifamilies aanspraak op de totale macht. De Takedaclan, de best georganiseerde onder leiding van zijn verlichte leider Shingen Takeda (Tatsuya Nakandai), belegert de hoofdstad Kyoto met als doel de dominantie op de Japanse eilanden. Zijn overwinning staat zo goed als vast, want zijn legers zijn beter opgeleid en zijn vazallen betrouwbaarder dan die van de vijand. Wanneer de Shingen tijdens de strijd levensgevaarlijk wordt gewond, eist hij van zijn broer Nobukado Takeda (Tsutomu Yamazaki) en zijn hoofdvazallen dat ze zijn dood drie jaar geheim houden. De mannen staan voor een onmogelijke opgave. De enige uitweg biedt wellicht een dubbelganger die ze eerder van het executiepeloton hebben gered wegens zijn grote gelijkenis met de Shingen. De arme man ziet de opdracht niet zitten, maar komt op zijn besluit terug als vijandelijke spionnen de waarheid dreigen te vernemen na de terugtocht van het Takedaleger en de ontzetting van Kyoto. Hij wordt voor drie jaar als Kagemusha (schaduwkrijger) geïnstalleerd en met hetzelfde respect behandeld als de overleden Shingen. Voor z'n opleiding zorgt Nobukado Takeda en een kringetje van streng geselecteerde hofdienaren.



Tegen het einde van de opgelegde periode van drie jaar is de eensgezindheid tussen de hoofdvazallen zoek. Katsuyori Takeda (Kenichi Hagiwara), de buitenechtelijke zoon van de Shingen die voor de opvolging op een zijspoor is gezet ten gunste van zijn eigen 5-jarig zoontje Takemaru (Kota Yui), valt de vijand zonder overleg aan. Zijn solo-optreden wordt aan de overkant geïnterpreteerd als een zwakte van de Shingen of als een teken dat de Shingen inderdaad overleden is. De kastelen in de grensstreek worden aangevallen en platgebrand om de Takedaclan uit te dagen. Inmiddels is de ware identiteit van de schaduwkrijger in het paleis aan het licht gekomen en eist Katsuyori de titel van Shingen voor zichzelf op. Vervolgens besluit hij om zelf het bevel te voeren in een totale oorlog tegen zijn vijanden, een gebruik dat indruist tegen de eeuwenoude tradities. Kagemusha, de schaduwkrijger, wordt met wat geld voor zijn diensten bedankt en het paleis uitgejaagd. Van op de zijlijn is hij getuige van de roemloze ondergang van het Takedaleger.

Akira Kurosawa's Kagemusha-epos is een indrukwekkend verhaal over trouw, trouweloosheid, jaloezie en verraad in de schoot van een machtige samoeraifamilie. Het verhaal op zich is heel eenvoudig, want waar het Kurosawa in werkelijkheid om te doen is, is de onderliggende les over de betrekkelijkheid van de macht, die volgens de Japanse regisseur veel meer het resultaat is van het geloof dat zowel de eigen achterban als eventuele buitenstanders as such aan het begrip hechten, eerder dan dat die macht het resultaat zou zijn van een bewijsbaar strategisch en/of militair overwicht. Of met andere woorden: zolang de eigen bevolking en het leger geloven dat de Shingen nog leeft, blijft zijn macht – en die van de staat als supermacht -onaangetast voor binnenlands, maar evenzeer voor buitenlands gebruik. Op het moment dat de grote leider wegvalt (cfr. Saddam Hussein, Nicolae Ceaucescu, Idi Amin), stort in vele gevallen ook de macht als een kaartenhuisje in elkaar.



Kagemusha is een prachtig eerbetoon aan het heroïsche samoeraitijdperk. Kurosawa bouwt duizelingwekkende scènes met honderden en duizenden bepantserde soldaten die voortdurend over het scherm trekken, toont veldslagen, massa's dode soldaten, gewonde paarden op het slagveld, poelen van modder en bloed. Ter afwisseling toont de regisseur de hoofdvazallen die de strategie bespreken in strakke interieurs en de vaak komische fragmenten met de Kagemusha, de zonderling die voor samoerai behoort te spelen, die een paar keer uit zijn rol valt en de situatie toch telkenmale opnieuw redt, behalve dan die laatste keer. Zijn grote meesterschap bewijst Akira Kurosawa al meteen in de beginscène waar hij de gebroeders Takeda een gesprek over de schaduwkrijger laat voeren in diens aanwezigheid en net daarna in een scène onderaan de muren van het belegerde Kyoto waar hij tientallen seconden lang een koerier volgt die een dringende boodschap heeft voor het hoofdcommando. Het zijn allebei staaltjes van grote filmkunst, het ene simpel van opbouw en qua decor de eenvoud zelve, het andere als een ingewikkeld doek van Hiëronymus Bosch met honderden slapende, gehelmde figuranten, kriskras verspreid over het traject dat de camera volgt. Ook in de rest van de film zorgt Kurosawa overigens regelmatig voor onwaarschijnlijk mooie en treffende beeldfragmenten, sprookjes- of nachtmerrieachtig, maar altijd bloedmooi van compositie en invulling. Na twee en een half uur valt het doek over de familie Takeda. De conclusie is eenduidig en fataal: wie onrechtmatig in het bezit komt van de macht en ze respectloos en puur voor het eigen gewin misbruikt, is gedoemd en gaat uiteindelijk roemloos ten onder.



BEELD EN GELUID
Kagemusha valt uiteen in veelkleurige binnenopnamen, donkere slagveldscènes en oververzadigde droom- en waarschuwingsscènes. De interieurs van Kurosawa zijn altijd al pareltjes van goede smaak en oogverblindende schoonheid geweest: decors en meubilering, ze zijn altijd met een speciale aandacht voor vorm en kleur geselecteerd en op welbepaalde plaatsen opgesteld om een maximaal effect te bereiken. In één van de vele paleisscènes zie je overigens hoe de harnassen in de kamer van de Shingen van binnenuit verlicht zijn om hun effect in het donkere decor te accentueren. Op het slagveld zijn het de felle kleuren van de vele verschillende vlaggen die de aandacht trekken. Tegelijk houden ze de toeschouwer op de hoogte over de positie van Kurosawa's camera langs de frontlijn. Atmosferische elementen als slagregen en felle winden, donkere of veelkleurige wolkenpartijen, grauwe stofwolken en een bloedrode zonsondergang zorgen voor aparte impressies en sfeer. In Kagemusha is alles een beetje overdreven zoals in een mooie animatiefilm. Tegelijk staat die aanpak garant voor een zeer aparte kijkervaring. Het geluid is overweldigend: veelvoudig hoefgetrappel, de droge knallen van ouderwetse geweren, de geluiden van de natuur met het fluiten van de wind op de voorgrond en de treffende westerse klassieke muziek die zeer effectief is aangebracht, het golft als een warme zuidenwind door de kamer met een stevig surroundeffect op de flanken. De Franse en Italiaanse versie moeten het stellen met een monogeluidsband, maar daar zullen weinigen onder u om treuren: een film van Kurosawa bekijk je in het Japans, want je zou de grommende klanken als van hese honden niet willen missen die zijn samoerai uitbraken.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.



CONCLUSIE
Kagemusha van de Japanse grootmeester Akira Kurosawa (o.a. Dodes'kaden) is een meesterwerk dat de kwaliteit van Ran (1985) moeiteloos evenaart en de visuele kracht van zijn Seven Samurai (1954) makkelijk overklast wegens een meer geavanceerde technologie en een veel ruimer budget. Kagemusha heeft ook veel meer gemeen met de Amerikaanse western (Kurosawa was een groot bewonderaar van Amerikaanse cowboyfilms) dan met de stille film waar zijn producties uit de jaren’50 nog naadloos bij aansluiten. Kagemusha is visueel een grandioze en onvergelijkbare kijkervaring en inhoudelijk een barok historische fresco met een aangrijpend dramatisch verloop.

De gerecenseerde dvd is van Franse makelij, maar de Benelux-release is identiek.