DOCUMENTAIRE
In mei 2004 strijkt de Marokkaanse zangeres Najat Aâtabou in Amsterdam neer voor een masterclass Marokkaanse muziek. Met haar band neemt ze haar intrek in hotel Holland waar ze de komende dagen vier Nederlandse meisjes van Marokkaanse afkomst onderricht zal geven in de muziek van het geboorteland van hun ouders. Najat Aâtabou, haar naam zegt u natuurlijk niets, maar in Marokko en de Arabische landen is zij een superster en ook in Marokkaanse kringen in West-Europa wordt haar naam met enig ontzag uitgesproken. Aâtabou is niet de eerste de beste: als jong meisje zong ze graag en tijdens een bruiloft werd haar stem zonder haar medeweten opgenomen en nadien op een cassette verkocht. Haar composities en indrukwekkende stem sloegen aan en de illegale kopieën verspreidden zich over heel Marokko. Toen haar ouders vernamen dat het hun dochter was die op het bandje stond, brak in huize Aâtabou de hel los. Er volgden ruzies en klappen en uiteindelijk moest Najat naar Casa Blanca vluchten en er zich drie jaar schuilhouden. Haar familie was het helemaal niet eens met de muzikale ambities van hun dochter en Najat vreesde voor haar leven. Na drie jaar van angst en verdriet keerde het tij en begon haar klim naar de top.

Het repertoire van Najat Aâtabou bestaat uit vrij traditionele composities en muzikale omlijstingen. De teksten die zij brengt zijn geëngageerd, sociaal en maatschappelijk, met veel aandacht voor de veranderde zeden en gebruiken tussen de oude en de jonge generaties, de emancipatie van de vrouw en de gelijkheid van de seksen. Daardoor is haar muziek revolutionair en toonaangevend en slaat ze vooral aan bij de jeugd in de Arabische wereld. Voor meisjes en vrouwen in de Islamwereld is zij een lichtend voorbeeld. In Amsterdam ontmoet Aâtabou Farna, Sêna, Senna en Karima. Ze zijn tussen 16 en 32 jaar en hun ouders kwamen in de jaren zeventig en tachtig naar Nederland op zoek naar een beter leven. Zijzelf zijn de tweede generatie. Het zijn moderne en geëmancipeerde vrouwen, spontaan, geïntegreerd en goed opgeleid, met een passie voor muziek. Samenwerken met een Marokkaanse artiest van dat kaliber is uiteraard een droom. Toch verlopen de eerste dagen van de samenwerking niet echt vlot: de meisjes hebben weinig of geen gevoel voor het 6/8-ritme van de Marokkaanse muziek en Karima spreekt zo slecht de moedertaal van haar ouders dat het zingen van de teksten op zich een probleem vormt. Bovendien zorgt de nabijheid van de grote ster voor stress en zenuwen en duurt het een tijdje voor het ijs breekt. Maar waar een wil is, is een weg. Het is een cliché die alleen maar waarheid bevat en tegen het einde van de masterclass zijn de vier meisjes in staat om zich het ritme en de intonatie van Aâtabous liedjes eigen te maken.

Marokko Swingt is een documentaire over Marokkaanse muziek en het hernieuwd contact van Marokkaans-Nederlandse meisjes met de cultuur van hun ouders. Toch is het muzikale aspect niet meer dan een gezonde aanleiding om kennis te maken met Najat en de vier jonge zangeressen en de toeschouwer binnen te laten kijken in hun privé leven. Najats voorgeschiedenis is ondertussen bekend. Later in de film zal ze ons haar echtgenoot/medecomponist voorstellen en vertellen dat haar huwelijk een kwestie is van geven en nemen, een voorzichtige evenwichtsoefening tussen de eeuwenoude eigen cultuur en de nieuwe wereld die voor haar is opengegaan. Van de meisjes werkt Farna, degene met de twee staartjes, in een wasserij, maar muziek is haar grote passie. Sêna speelde als kind al graag voetbal, maar haar familie was er tegen, vooral haar vader, want terwijl hij andere vaders met hun zoon naar het voetbal zag gaan, had hij alleen haar. Na 7 jaar gaf ze er uiteindelijk de brui aan en ging in de muziek met dezelfde passie, en dezelfde ellende als gevolg. Nu woont ze al meer dan 11 in haar eigen huis na een mislukt huwelijk van drie maanden op haar 21ste. Senna en Karima zijn degenen die het meest met muziek bezig zijn, beroepsmatig in het theater of in een rockgroep. Alle vier willen ze het contact met de Marokkaanse cultuur bewaren, tegelijk toont deze documentaire hoe erg verwesterd ze eigenlijk zijn.

Barbara den Uyl levert met Marokko Swingt een verrassend interessante documentaire af vol enthousiasme, exotische klanken, vier jonge vrouwen die de toekomst hoopvol tegemoet zien en die breken met het stereotype beeld dat door media en politiek vaak wordt opgehangen van onmondige, slecht Nederlandssprekende en niet-geïntegreerde asocialen. Den Uyl bewijst niet alleen dat de toeschouwer hier te maken heeft met vier bijdetijdse meisjes, maar met vrouwen die precies weten wat ze willen en daar alles voor over hebben, of zoals één van hen het uitdrukt: het is beseffen wat je wilt en er voor gaan, ondanks de tegenstand, ondanks de ruzies. Daarbij spelen mannen een rol of niet, maar daar zijn ze niet in de eerste plaats mee bezig. Tussen de regels vertellen ze over de pijn die ze in hun muziek investeren: over het verlies van een dierbare, over hun eigen emancipatiestrijd, de afstand tot familieleden die in Afrika zijn achtergebleven, over het onbegrip van hun milieu en de latere verzoening. Ze vertellen het spontaan, in een eenvoudige en verstaanbare taal, zoals andere jonge vrouwen dat zouden doen en in hun ogen flikkeren dezelfde ondeugende lichtjes terwijl ze tegen de camera praten.

De opnamen met Najat Aâtabou zijn ruim voor de masterclass-beelden gemaakt. Zij toont Barabara den Uyl de plek waar ze haar eerste tekst schreef, het shockerende Ik Ben Het Zat, dat haar als beginneling via de illegale verspreide cassetten meer dan 20 jaar geleden beroemd maakte in Marokko. We zien haar samen met haar moeder met wie ze zich ondertussen verzoend heeft, haar aankomst in Amsterdam, de kennismaking met de vier zangeressen en de studiesessies. Tegen het einde komt Najat nog even alleen aan het woord en vertelt over haar scheiding. De kloof bleek te groot en zij en haar man zijn uit elkaar gegaan, zonder ruzie, zingt ze, zodat ze tenminste professioneel met elkaar kunnen blijven omgaan.

BEELD EN GELUID
Het beeld van deze documentaire is van zeer goede kwaliteit. De kleuren zijn realistisch zoals dat in documentaires het geval is. De camera maakt af en toe overdreven zwaaibewegingen, maar dat is de regisseur vergeven gezien het om unieke opnamen gaat, spontane acties van een cameraman die probeert te reageren op wat zich voor zijn niet-voorbereide lens afspeelt. De transfer is zonder meer in orde en technisch is op de dvd niets aan te merken: geen vuil, geen vlekken, geen ongerechtigheden. Het geluid staat in 2.0 met alle voor- en nadelen van een rechtstreekse registratie. Toch is er hier sprake van een acceptabele opname waarbij de prachtige Arabische muziek voor sfeer en charme zorgt. De ondertiteling is wat aan de magere kant. Hier en daar had men best een extra zinnetje mogen vertalen.

EXTRA'S
Leuk aan deze dvd zijn de extra's: het uitgebreide en onverknipte Interview met Farna thuis met de gitaar op de knie, het Interview met Senna en haar moeder, thuis in de keuken. Ook op de dvd: een tweetal nummers uit het Concert van Najat Aâtabou, twee funk-jazz-rock-achtige nummers uit een Concert van Sêna en een deel van de Improvisatie van Karima tijdens de masterclass.

CONCLUSIE
Marokko Swingt is een verfrissende kennismaking met vier Nederlands-Marokkaanse vrouwen, vrijgevochten en verwesterd, met een gezonde interesse voor de cultuur die hen heeft voortgebracht. Regisseur Barbara den Uyl laat de toeschouwer een deel van hun gedachtegoed zien, hun hobbys, de manier waarop ze zich in onze maatschappij hebben geïntegreerd en geëngageerd en het portret dat ze samenstelt breekt met de vooroordelen die over migranten en migrantenkinderen ingeburgerd zijn. Marokko Swingt is een drankje tegen de verzuring, tegen discriminatie en uitbuiting en een oproep tot wederzijds respect en acceptatie.