DOCUMENTAIRE
D-Day To Berlin is een driedelig docudrama, gemaakt ter gelegenheid van de 60ste verjaardag van de geallieerde landing van Britten en Amerikanen op de kusten van Normandië in juni 1944. Meer dan een zegebulletin over de successen van onze jongens en de nederlagen van de vijand, is D-Day To Berlin een fijnmazige dissectie van de animositeit tussen de Amerikaanse bevelhebber Dwight D. Eisenhower en zijn Britse tegenhanger Bernard Montgomery, de man die zich in de Eerste Wereld Oorlog zo voortreffelijk had bewezen tijdens in de Slag van de Somme en Passendale. Terwijl beide mannen zich uitsloven om de overwinning voor de Westerse Geallieerden veilig te stellen, steken begin februari 1945 de Britse premier Winston Churchill, de Amerikaanse president Theodore Roosevelt en de Russische dictator Josif Stalin in Jalta de koppen bij elkaar om de politieke kaart van Europa na de Tweede Wereldoorlog uit te tekenen. Ze zijn het er over eens dat het nieuwe Europa vrij en democratisch moet zijn. Churchill heeft achteraf zijn twijfels over de betrouwbaarheid van de Russische dictator en Theodore Roosevelt neemt van hem afscheid met de woorden: we zien elkaar in Berlijn. Dat het allemaal anders zou lopen konden outsiders niet vermoeden, alhoewel nazipropagandaminister Joseph Goebbels in dezelfde periode liet noteren dat de toekomst van Oost- en Zuidoost-Europa er weinig rooskleurig uitzag en dat het enorme gebied samen met grote delen van het Duitse Rijk achter een ijzeren gordijn zou terechtkomen mochten de Russen de vrije hand krijgen tijdens de finale veldslag.



1. The Struggle To Break-out
Op 6 juni 1944 verrassen Amerikanen en Britten de Duitse verdedigingslinies langs de Atlantische kust met een indrukwekkende invasie op de Normandische stranden. De tegenstand is hard en tienduizend soldaten worden in de eerste uren genadeloos doodgeschoten terwijl ze aan land proberen te komen. Maar de kwaliteit van de verdediging blijkt niet bijzonder goed: het gaat om slecht getrainde jongemannen, oudere kerels en invaliden. Tegen de middag is de weerstand gebroken en bouwen de Geallieerden een bruggenhoofd: de Amerikanen op de westelijke kant van de kust ter hoogte van St. Lo, de Britten meer oostelijk van waaruit ze meteen Caen proberen in te nemen. Hun pogingen worden tot drie keer toe afgeslagen. De Amerikanen worden zenuwachtig en twijfelen aan het doorzettingsvermogen van de Britten om een doorbraak te forceren. Ondertussen komt Montgomery onder zware druk te staan wanneer de Duitsers als vergelding voor de landing hun V1-raketten op Londen afvuren. Begin juli zijn de geallieerde verliezen opgelopen tot 60.000. De oorlog dreigt in een stellingenconflict te veranderen, want het Normandische landschap maakt een opmars zeer moeilijk. Wanneer op 20 juli Duitse officieren een aanslag op Hitlers leven plegen, groeit de hoop op een doorbraak, maar de Führer blijkt alleen licht gewond. Ernst Rommel, de Duitse gezaghebber aan het westelijk front, wordt naar Berlijn gesommeerd en pleegt zelfmoord. De Amerikanen besluiten om hun luchtmacht in te zetten en maken de weg vrij voor de grondtroepen van Montgomery. Bij de Slag om Caen laten honderdduizend Duitse soldaten het leven. De rest van het Duitse leger trekt zich terug. Eind augustus ligt de weg naar Parijs open, maar de prijs is hoog: 200.000 geallieerde en meer dan 400.000 Duitse soldaten zijn op het slagveld omgekomen.

2. Allies At War
Met een leger dat drie keer groter is dan het Britse ambieert de Amerikaanse generaal Dwight D. Eisenhower de totale leiding over de geallieerde strijdkrachten in Frankrijk. De Britse generaal Montgomery ziet evenwel een grote rol voor zichzelf weggelegd en zal de autoriteit van de Amerikaan zo lang mogelijk proberen te negeren met als directe gevolg meer fouten en meer doden in de Britse en Amerikaanse geledingen. Eisenhower besluit om over een breed front van 300 km in oostelijke richting te trekken, Montgomery ziet meer in een veldtocht via België naar het Nederlandse Arnhem en van daar door het Ruhrgebied naar het hart van het Duitse Rijk, de hoofdstad Berlijn. De Amerikanen onderleiding van generaal George Patton rukken ondertussen op in de richting van de Duitse grens en overbruggen elke dag een afstand van tachtig kilometer. Eind augustus staan de troepen voor de Siegfriedlinie. Montgomery trekt in noordelijke richting met het oog op de inname van de bruggen over de Rijn in Zuid-Nederland. De bevoorrading via de Franse havens, meer dan 650 km westelijker, loopt vertraging op. Er moeten keuzen gemaakt worden want beide legers van voedsel en munitie voorzien op hetzelfde moment blijkt onmogelijk. Montgomery verdedigt opnieuw zijn plan voor de noordelijke route, maar Eisenhower weigert, want z'n troepen staan stil aan de Duitse grens wegens gebrek aan benzine en munitie. Op 8 september valt de eerste V2-raket op Londen. Montgomery aarzelt niet meer en zet alles op Arnhem. Ruim 30.000 para’s worden over een periode van drie dagen in het gebied gedropt samen met de nodige voertuigen en munitie. Ondertussen hebben zich in hetzelfde gebied twee uit Frankrijk gevluchte SS-tankdivisies gehergroepeerd. Op een paar uur tijd zijn ze klaar voor de confrontatie. Hun modernere tanks maken schroot van het Britse oorlogstuig. Na drie dagen wordt het offensief afgefloten. Van de 11.000 Britten die een maand eerder naar Arnhem zijn gestuurd, keert nauwelijks de helft terug. Antwerpen wordt bevrijd, maar de haven is onbruikbaar wegens de Duitse controle op de waterweg naar zee. De bevoorrading van de geallieerde troepen blijft afhankelijk van de lange aanvoerlijnen via de Franse havens. In december lanceren de Duitse troepen een tegenaanval via de Belgische Ardennen met het doel een wig te drijven tussen de Britse en Amerikaanse troepenmacht en de haven van Antwerpen te heroveren. Eisenhower wordt verplicht z'n reservetroepen in te zetten. In Bastogne heeft de grote confrontatie plaats. De Duitsers vechten verbeten terug en generaal Patton laat z'n troepen in het oosten rechtsomkeer maken om het probleem te regelen. Met steun van de Amerikaanse luchtmacht dwingt hij een Duitse terugtocht af. 80.000 Amerikanen en 100.000 Duitsers verliezen het leven in de zgn. Battle Of The Bulge, zoals het Ardennenoffensief in de Engelstalige wereld wordt genoemd. Montgomery, koppig als een ezel, stuurt Eisenhower een brief met het verzoek de noordelijke route opnieuw in overweging te nemen. Eisenhowers antwoord is kort en bondig: nee. Bovendien wijdt hij de aanslepende bevoorradingsproblemen aan Montgomery's eigenzinnig optreden en stelt een ultimatum: het Amerikaanse opperbevel definitief erkennen of ontslag nemen. Montgomery's droom om samen met de Amerikanen Berlijn binnen te rijden ligt aan diggelen. Vanaf nu wordt de Europese campagne in eerste instantie een Amerikaanse aangelegenheid.



3. The Dream That Died
Vanaf nu is het einde van de Tweede Wereldoorlog nog maar een kwestie van weken. In het Oosten zijn de Russische troepen opgerukt tot aan de Oder, tussen Berlijn en de Amerikaanse troepen ligt nog alleen de Rijn als ultieme obstakel. De Geallieerden eisen een onvoorwaardelijke overgave, maar Joseph Goebbels verwerpt het idee en wijst er in zijn radiotoespraak op dat de vijand Duitsland totaal wil vernietigen en omvormen tot een landbouwstaat. Op 13 februari 1945 wordt Dresden met fosforbommen bestookt door de Britse en de dag nadien door de Amerikaanse luchtmacht. Het bombardement kost het leven aan 30.000 onschuldige burgers en ontheemden uit het Oosten, op de vlucht voor de Russische opmars. Goebbels mobiliseert de Volkssturm om de hoofdstad te verdedigen, een bont gezelschap van grijsaards en leden van de Hitlerjugend. Op 27 maart steken de Britse en Amerikaanse troepen de Rijn over. Ze ondervinden weinig weerstand. Hitler beveelt een hergroepering van de Duitse troepen rond Berlijn, maar opperbevelhebber generaal Model ontbindt z'n troepen, stuurt de mannen naar huis en pleegt zelfmoord. In de uren die volgen geven 325.000 Duitse militairen zich over aan de Westerse Geallieerden. Op 11 april geeft Eisenhower aan Stalin groen licht om Berlijn te bezetten, de stad ligt nu eenmaal in een gebied waar de Russen al doorgetrokken zijn. Op 16 april trekken de Russen de stad binnen, moordend en verkrachtend zoals achteraf blijkt uit de verklaring van getuigen. Onze mannen wilden zich wreken voor het aangedane leed, is het commentaar van een Russisch officier. Op 22 april nemen Joseph Goebbels, zijn vrouw Magda en hun zes kinderen definitief hun intrek in de bunker van de Führer in Berlijn. In de stad schrijven mensen hun testament en plegen zelfmoord. Onder Russisch gezag willen ze niet leven. Op 30 april pleegt Hitler zelfmoord en wordt zijn lijk verbrand. De familie Goebbels volgt dezelfde avond zijn voorbeeld. Het Duitse oppercommando wijst een onvoorwaardelijke overgave aan het oostelijke front van de hand en krijgt 48 uur uitstel om zich te bedenken. Van die pauze maken tienduizenden Duitse soldaten gebruik om zich aan de Westerse Geallieerden over te geven. Op 7 mei tekent de Duitse generaal Jodl de onvoorwaardelijke overgave. De dag nadien is de oorlog voorbij. Pas begin juli zullen Britten en Amerikanen de hoofdstad Berlijn bereiken. Onderweg ontdekken ze de gruwelen in de kampen. Onbedoeld citeert Winston Churchill in een radioboodschap nazipropagandaminister Joseph Goebbels wanneer hij, de toestand in Midden-Europa overschouwend, vaststelt dat een ijzeren gordijn Europa dreigt te verdelen waardoor de doelstellingen van vrede en democratie voor alle Europeanen opnieuw een utopie worden.

Zoals we dat van de BBC inmiddels gewend zijn, is geen enkele moeite gespaard om de tocht van de geallieerde troepen van de Normandische kust naar Berlijn, inclusief de grote veldtochten onderweg, met bijzondere zorg te reconstrueren en te becommentariëren. Er is zoveel mogelijk gebruik gemaakt van origineel bronmateriaal uit Amerikaanse, Franse en Engelse archieven en waar nodig zorgen dramatische reconstructies voor de ontbrekende fragmenten en de cruciale gesprekken tussen de generaals van de verschillende legers, op basis van bewaarde archiefstukken. De getuigenverslagen komen van militairen die er toentertijd zelf bij waren, zowel langs geallieerde als Duitse zijde. Op die manier reconstrueert het BBC-team het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog op een visueel aantrekkelijk en inhoudelijk unieke manier, want hun uitgangspunt is niet alleen origineel, maar de manier waarop de achterliggende animositeit in beeld wordt gebracht is tegelijk verrassend en belicht een aspect van de bevrijdingsoorlog dat tot nog toe in de publieke sfeer geringe aandacht heeft genoten.



BEELD EN GELUID
Prachtig originele kleurenopnamen van de landing en de oprukkende troepen zijn gecombineerd met hedendaagse reconstructies. Het verschil is nauwelijks te merken, zij het dat het nieuwe materiaal iets minder korrelig en wazig is. Ook heel veel zwart-witfootage van goede en minder goede kwaliteit is aangewend en wordt afgewisseld met recente gesprekken met getuigen. Het geheel is bijzonder smaakvol gemonteerd en op een overzichtelijke manier aan elkaar gepraat in het commentaar. De geluidsband staat in 5.1 en daar doen de geluidsreconstructies hun voordeel mee. Een aangename muziekscore zorgt voor een aangepaste sfeer.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
D-Day To Berlin: The Allies' Journey To Victory , niet te verwarren met de (bijna) gelijknamige Amerikaanse documentaire van George Stevens Jr., is een omstandig docudrama over de landing van de Geallieerden op 6 juni 1944 en hun lange tocht naar Berlijn. Verrassend is vooral de keuze van een aantal controversiële aspecten van de geallieerde veldtocht, met de nadruk op de meningsverschillen tussen de Amerikaanse opperbevelhebber Dwight D. Eisenhower en zijn Britse collega generaal Bernard Montgomery over de te volgen strategie, de algemene ontgoocheling over de afloop van de bevrijdingsactie nadien, de Russische bezetting van Berlijn en Stalins onwil om de afspraken over vrede en democratie na te leven die hij nog geen vier maanden eerder maakte in Jalta met de Amerikaanse president Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill.