In het seizoen 1978-79 had Steven Spielberg naar eigen zeggen niets om handen. Twee van zijn films waren net een megasucces geworden (Jaws uit 1975 en Close Encounters Of The Third Kind uit 1977) en de Amerikaan maakte zich op voor Raiders Of The Lost Ark (1981) en E.T.: The Extra-Terrestrial (1982) die zijn grote talent zouden bevestigen. Via producer John Milius belandde het 1941-scenario van Robert Zemeckis en Bob Gale - toen nog in het begin van hun carrière, maar desondanks veelbelovend en begaafd - op zijn schrijftafel. Na moeizame onderhandelingen met MGM en Universal over het budget, kreeg Spielberg - hij had er wel zin in - de opdracht om de film te regisseren. Het resultaat is een komedie met vaart, waarvoor de grote middelen uit de kast zijn gehaald, zowel qua artistiek talent als special effects. Spielberg stond anno 1979 garant voor rinkelende kassa’s en dus was de sky toch een beetje de limit. Maar de film sloeg niet echt aan. Het publiek vond 1941 helemaal niet grappig, hoewel Spielberg z’n best had gedaan en de context en de place of action zeer herkenbaar en Amerikaans waren.

 

 

Het verhaal speelt zich af in 1941 aan de westkust van Amerika. Japan heeft nog maar net de Amerikaanse basis Pearl Harbor gebombardeerd als men in Californië al weer getraumatiseerd is door een mogelijke nieuwe stap in de Japanse opmars: een invasie van Los Angeles om de Amerikaanse troepen overzee te demoraliseren. Het leger stelt afweergeschut op in privétuinen, er worden patrouilles op pad gestuurd om de kustlijn in het oog te houden, een luchtmachtpiloot (John Belushi) maakt van de strijd tegen het gele gevaar z’n eigen privéoorlog en in het centrum van de stad raken militairen en zoot suiters (kerels in felgekleurde hemdjes die op een of andere manier aan een oproep voor de militaire dienst zijn ontsnapt) met elkaar slaags, net op het moment dat er een grote danswedstrijd op stapel staat op muziek van Glenn Miller. Terwijl het oproer op straat stilaan de afmeting aanneemt van een nog nauwelijks te controleren chaos, zit militaire bevelhebber Generaal-Majoor Joseph W. Stilwell in een plaatselijke bioscoop op z’n gemak naar een Disneyfilm te kijken en maakt z’n secretaresse met haar minnaar een duizelingwekkende, maar illegale verkenningsvlucht over Los Angeles. Als dat maar goed afloopt, want ondertussen is voor de kust een Japanse duikboot aan de oppervlakte gekomen…

 

 

1941 bevat alle ingrediënten voor een succesvolle blockbuster in het comedygenre. De film heeft een hoog tempo en oogt indrukwekkend, want de stunts en de special effects zijn niet van de minste, maar omdat Spielberg de kijker gedurende twee uur onafgebroken bestookt met (vaak flauwe) gags en niet altijd even vlotlopende grollen, chaotische situaties vol geschreeuw en ontploffingen, mateloze drukdoenerij, speelgoedvliegtuigjes, rakelings passerende kogels en niet altijd even smaakvolle opmerkingen aan het adres van buitenlanders, is 1941 vooral een gestresste productie, té vol en té gechargeerd om ongestoord van te genieten, met personages die nauwelijks worden voorgesteld en vooral niet worden uitgewerkt, zodat het de toeschouwer op het einde niet interesseert wat er met ze gebeurt. Alleen het personage Capt. Wild Bill Kelso (John Belushi) wordt heel vaag gekarakteriseerd, maar ook deze weirdo - met nauwelijks zinvolle dialogen - beklijft maar matig. Christopher Lee zit in de karikaturale rol van de Duitse kapitein Wolfgang von Kleinschmidt en Toshirô Mifune (Rashomon uit 1950, Yojimbo uit 1961) heeft als bevelhebber van de Japanse duikboot te weinig om handen. Robert Stack (de enige echte Elliot Ness!) is de zachtaardige en een beetje cynische Generaal-Majoor Joseph W. Stilwell. De rest van de cast - zeg maar de echte hoofdrolspelers - zijn goed, maar niet meer dan dat. Het is overigens niet hun schuld dat 1941 niet werkt, maar die van de scenaristen Zemeckis en Gale die de grappigheid uitmelken tot er niets van overschiet.

 

 

Je kan je nauwelijks voorstellen dat een regisseur als Steven Spielberg zich leent voor een dergelijk overspannen scenario zonder veel inhoud en/of interessante personages en volgestopt met slecht getimede, belegen grappen en clichés van dertien in een dozijn. Wellicht ging hij ervan uit dat 1941 niet mis kón gaan omdat hij zijn naam aan de productie had verbonden én meende hij dat de strategie van meer is beter de film wel zou redden. Toch kan hij in de regie niet verdoezelen dat het scenario een samenraapsel is van zeer diverse anekdotes - volgens Robert Zemeckis stonden ze allemaal wel ergens in de States in de krant in die periode - die zonder veel inspiratie aan elkaar zijn gelast met nauwelijks interesse voor de typetjes die voor de actie en het spektakel opdraven.

Het beeld van 1941 is vaak onscherp en flou, maar dat heeft te maken met de keuzes van Steven Spielberg: veel rook, veel mist en af en toe een moiré-effect. Soms is er wat edge enhancement, soms een vlekje, een niet weggewerkt beschadiging, af en toe wat grain zelfs, maar ook hier kan het om een gewild effect gaan of eentje dat gepaard gaat met de mist- en rookeffecten. De kleuren zijn fel en het zwartniveau acceptabel, andere keren is het beeld een beetje te grauw met fletse kleuren. De nachtbeelden (van de Japanse onderzeeër) zijn verrassend goed, met veel detail en een goed schaduwbeeld. De soundtrack is er beter aan toe: en stevig stereo-effect met voelbare uitwaaiering naar de achterste kanalen tijdens de ontploffingen en het knallen van de vliegtuigmotoren. De muziek van componist John Williams is prachtig en past mooi bij wat er getoond wordt. De stemmen klinken af en toe wat vlak en worden regelmatig overstemd door de geluidseffecten. 

Belangrijkste onderdeel van deze 2-Disc Special Edition - en beslist interessanter dan de film zelf - is de documentaire The Making of 1941, bijna 103 minuten lang en vrij recent gemaakt voor deze uitgave. Naast interviews met regisseur Steven Spielberg, producer John Milius, scenaristen Robert Zemeckis en Bob Gale, monteur Michael Kahn, componist John Williams, cameraman William A. Fraker, special effects-producer AD Flowers en Greg Jein, de verantwoordelijke voor de miniaturen, over de manier waarop de film tot stand is gekomen, bevat deze sectie een reeks home movies die Spielberg draaide op de set en nogal wat fragmenten uit de film. Letterlijk alle onderdelen van het draai- tot en met het afwerkingproces komen aan bod: originele idee, casting, special effects, aanpassingen van het script, grappige anekdotes en mogelijke alternatieve slotscènes. De film werd uiteindelijk een groter succes in Europa dan in Amerika en Spielberg schrikt er niet voor terug om de mogelijke tekortkomingen van de productie ter sprake te brengen. Grote afwezigen in deze Making-of zijn evenwel de acteurs zelf, maar misschien voelden die zich na meer dan 20 jaar niet meer geroepen om nog enige aandacht aan deze misser te besteden. 
 

 

Vervolgens 18 Weggelaten Scènes in pakweg 9 minuten, wat betekent veel korte shots, waarvan sommigen zonder geluid: de spoeling is dun en het humorgehalte laag. Heel veel stills en begeleidende tekstbordjes in Productiefoto’s (11 min.), nog meer foto’s en tekstbordjes in De Vrolijke Noot 1941 (2 min.) en in De Marketing 1941 (8 min.), vooral weinig goede Recensies over 1941 (9 min.) en om af te sluiten 3 Bioscooptrailers (samen bijna 6 min.), waarvan alleen de eerste echt verrassend is wegens speciaal gedraaid en uitsluitend over vliegenier Wild Bill Kelso (John Belushi).

1941 van de Amerikaanse regisseur Steven Spielberg naar een scenario van Robert Zemeckis en Bob Gale is een saaie, weinig grappige en compleet over-the-top-komedie die als een stuurloos schip nergens naartoe gaat. Alleen de lange documentaire The Making of 1941 is echt interessant en die zullen Spielberg-fans (waaronder ondergetekende) niet willen missen. De beeldkwaliteit van de film is zeer twijfelachtig, maar de dvd-transfer is behoorlijk. Voor de gelegenheid heeft de stereo-track van destijds een upgrade gekregen naar 5.1 en dat is leuk meegenomen voor bezitters van een homecinema-installatie.