FILM
Gepatenteerde droogstoppel Roger (Ben Wright) wordt door zijn hond Pongo (Rod Taylor) gekoppeld aan de stiff upper lip-dame Anita (Lisa Davis), die zelf een niet onknap uitziende wijfjesdalmatiër, Perdina (Cate Bauer) bezit. Pongo ziet Perdita wel zitten, en daar komen onvermijdelijk op termijn kleine hondjes van. Vijftien om precies te zijn: alhoewel Roger en Anita de komst van de puppies wel aardig vinden, zijn ze tegelijkertijd clueless hoe ze de jonkies eten moeten geven. Perdita's oude schoolmakker Cruella De Vil (Betty Lou Gerson) komt echter met een oplossing aandragen in de vorm van een vette cheque. Alleen duidt ongeveer alles erop dat ze de hondjes wil inpikken om ze te transformeren in een exclusieve bontjas. Roger en Anita hebben het zo niet op madammen met een bontjas begrepen, en ze raden Cruella aan om de cheque te steken op een plaats waar de zon nooit schijnt. Cruella heeft echter twee voze inbrekers, Jasper (J. Pat O'Malley) en Horace (Frederick Worlock) onder de arm genomen, die de hondjes komen kidnappen, en aan het aantal dat ze in het oude landhuis van de familie De Vil gevangen houden, zijn ze met de vijftien pups nog niet aan hun proefstuk toe, want er zitten er in totaal negenennegentig. Pongo en Perdita trekken er zelf op uit om hun kroost terug te vinden, met behulp van een erg solidair netwerk van honden over het hele land, die de "twilight bark" gebruiken.

Drie regisseurs waren er nodig om deze 101 Dalmatians, de verfilming van het amper bekende boek van Dodie Smith in 1961 tot een goed einde te brengen, een film die toch een beetje een stijlbreuk betekende met de bekakte prinsessen-verhalen van Disney, ten voordele van een nieuwe, zwierige, meer cartoonachtige stijl. De jonge Wolfgang Reitherman zou daarna nog ruim de kans krijgen om zijn sporen te verdienen met The Aristocats. De tekenstijl die in deze film wordt gehanteerd is een stuk minder afgeborsteld, zowel qua animatiestijl, waarin de potloodlijnen maar half weggegomd worden, als verhaalsgewijs: Roger en Anita hebben het blijkbaar te oordelen aan de afmetingen van hun jong starterskoppel-appartement niet echt breed - maar ze slagen er wel in om voltijds een meid te onderhouden, in goeie ouwe Londense herenhuisstijl. Het armere segment van de bevolking als helden opvoeren is in een Disneyfilm not done. Ook het verhaal is een stuk rudimentairder geworden dan pakweg Lady And The Tramp: het courten én het huwelijk van de menselijke personages al na tien minuten en één duik in de vijver voorbij, nog eens tien minuten later zijn er bij de hondjes al puppies te zien. Dan worden de mensen eigenlijk uitgerangeerd en verschuift het evenwicht in het verhaal naar de twee honden, die bijlange na zo geen komische chemie laten opborrelen als de stuntelige Roger en de sobere Anita. Pongo en Perdita, die ongeveer de rest van de film min de laatste drie minuten hun queeste naar hun verloren koters ondernemen, zijn een stuk ééndimensionaler, en datzelfde kan ook gezegd worden van de schurken tegen wie ze het moeten opnemen. Maar wat voor een schurken! Met Cruella De Vil heeft Disney mogelijk de meest foute misdadigster ooit ten tonele gevoerd: ze rijdt rond in een auto alsof ze een drietrapsraket bestuurt, ze ziet er uit als vrouwelijke versie van Frankenstein die er op relatief jonge leeftijd een levensvoorraad sigaretten heeft doorgepaft (getuige de overlopende asbak naast haar bed), en vooral, haar keuze qua kledij heeft haar tot een legendarisch icoon getransformeerd dat nù ongeveer als de verpersoonlijking van al het dierenleed van de gehele wereld kan dienen. En bovendien verliest ze haar kalmte elke keer de zaken niet volgens haar plan gaan - en dat is op zijn zachtst gesteld nogal vaak. Het slapstickgehalte blijkt uit het feit dat elke reden goed is om haar twee helpers af te mogen troeven om eigenlijk geen reden. Tussen de redelijk saaie karakters steelt Cruella de show, telkens wanneer ze weer eens een woede-aanval krijgt en haar krulspelden alle richtingen uit vliegen. Het is dan ook verwonderlijk dat, Cruella's reputatie kennende, de familie van Roger en Anita de vrouw nog überhaupt binnenlaat, maar we zullen het maar op Engelse beleefdheid houden.

Maar zoals gezegd is er op gebied van karakterontwikkeling in deze tekenfilm niks te beleven. De slechten zijn slecht, de honden heldhaftige ouders die alles doen om hun kroost terug te krijgen, en Roger en Anita zijn maar vertederd als ze honden zien, liefst puppies. En Cruella wil de hondjes transformeren tot jas; een minder altruïstische reden valt er bijna niet te bedenken, en het zelfmoraliteitsonderzoek van haar handlangers beperkt zich tot het morele dilemma of ze nu éérst de hondjes moeten doodknuppelen of éérst hun favoriete programma (een soort spelprogramma voor criminelen!) mogen uitkijken. Op het eerste zicht heeft dus de staf van Disney zich niet echt pijn gedaan bij het zoeken naar originele invalshoeken voor hun verhaal. Schijn kan echter bedriegen, want voor de rest past deze redelijk cartooneske aanpak op gebied van animatie naadloos bij de zwierige en modernere stijl van decors (die, voor hen geluk, een stuk goedkoper waren om te produceren). 101 Dalmatians is achteraf bekeken een redelijk kleine productie geweest: de tweede helft van de film speelt zich niet toevallig in de sneeuw af om het departement inkleuren wat te ontlasten.

Vreemd genoeg is de bescheidenere invulling op grafisch gebied niet als alibi gebruikt om nog wat meer muziekjes in de film te proppen. Met "Cruella De Vil", de hit-in-wording van Roger, en de "Dalmation Plantation" van op het einde komen we in totaal op welgeteld anderhalve song, wat weinig is voor een soundtrack die door veteraan George Bruns werd verzorgd. Eén en ander heeft waarschijnlijk wel te maken dat er eigenlijk niet één echte centrale held in het verhaal zit die, zoals dat wel eens in Disneyfilms pleegt te doen, met in de achtergrond een ondergaande zon een liedje moet zingen over zijn lotsbestemming, of de liefdes in zijn leven. Zelfs de ontvoering van hun pups raakt de emotionele snaar in het gezin Pongo niet eens, buiten het feit dat ze hier alleen maar meer vastberaden door worden om ze te gaan terughalen. Eén en ander wordt ook duidelijk bij de titel, waarbij het niet is dat één (Pinocchio) of twee (Lady And The Tramp) voornaamste personages figureren: de 101 Dalmatiërs zijn gewoon een groep, en binnen die groep zijn er niet helden of heldinnen waar je moet voor supporteren; om het in theatertermen te zeggen, het is een ensemblecast. De puppies zelf lijken dan ook nog eens heel erg op elkaar (met 1 of 2 uitzonderingen, de bolle en de éne die altijd graag naar tv kijkt), in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Smurfen, die allemaal wel een aparte karaktertrek hebben toebedeeld gekregen. De voice casting van een hoop kindjes die met moeite hun lijnen uitgesproken krijgen is, eerlijkheidshalve, niet echt geweldig.

De korte speelduur van de film, 76 minuten, zorgt er toch voor dat ondanks de weinig inhoudelijke diepgang de film netjes wordt opgedeeld in de klassieke drie delen, sober maar effectief. D'r is zelfs zeer spaarzaam omgesprongen met de running gags, enkel die waarin Lucky altijd voor de TV gaat zitten is zowat overgebleven. En het komt het tempo van de film allemaal wel ten goede. De echte actie is beperkt tot de vlucht voor Cruella in de tweede helft van de film, en zelfs die is echt wel rechttoe-rechtaan. De hondjes proberen zich nog te vermommen in labradors, maar ze vallen door de mand en er ontstaat een goeie ouwerwetse car chase, waarbij Cruella's sportsbolide gaandeweg onderdelen begint te verliezen totdat ze nog parmantig op een motorblok zit.

Toch is 101 Dalmatians ondanks het verwijt van simplisme en van het feit dat de makers op veilig hebben gespeeld, alles behalve een slechte film. Als men nieuwe zaken wil aanboren op gebied van filmthematiek, dan is het niet slecht om dat eerst eens op kleine schaal uit te proberen of dit zou werken. Enkele jaren later zou immers The Aristocats volgen, in wezen hetzelfde verhaal maar dan met katten in plaats van honden. En als eerste oefening in deze nieuwe, soberdere stijl is 101 Dalmatians niet alleen gelukt, men heeft er ook nog eens de weg mee voorbereid naar latere successen zoals Jungle Book, die diezelfde Reitherman later op zijn palmares zou plaatsen.

BEELD EN GELUID
Alhoewel het ditmaal niet om een Golden, Diamond of Platinum edition gaat, is de uitgave van de Blu-ray zelf zeker niet ondermaats. Tegenover The Aristocats heeft deze films zelfs warempel het juiste beeldformaat (1.33:1 en niks anders!) meegekregen. De stijl van 101 Dalmatians is een beetje verschillend van de vorige films: het inbetweening werd veelal gedaan met behulp van een fotokopiemachine: het beeld wordt gescand, de potloodlijntjes weggegomd en op een klein beetje verschillende positie hertekend, weer een fotokopie enzovoort. De weggegomde lijntjes zijn daarbij niet altijd even goed verdwenen, en zeker in high definition komen deze toch nog door het beeld piepen. We beschouwen dat echter niet als een gebrek, eerder als een stijlkenmerk dat deze film nu éénmaal historisch met zich meedraagt. Hier iets aan veranderen zou puur revisionisme zijn. De tekenstijl lijkt daarom wat ruwer dan pakweg Cinderella, wat meer op een waterverfschilderij lijkt, terwijl 101 Dalmatians meer aanleunt bij een houtskooltekening. De aflijning blijft mooi, alhoewel de gebruikte animatietechniek met elkaar overlappende cellen al wel eens zorgt voor kleurvariatie in de pels van de dalmatiërs binnen hetzelfde shot. Deze film voorleggen voor een high definition-transfer is alsof we de imperfecties daarbij onder een vergrootglas gaan leggen. Paradoxaal genoeg wordt daardoor de beleving als was het een authentieke cinemaprint net iets dichter bij de waarheid. Men heeft blijkbaar ook het grain wat aangepakt, maar in scènes zoals de sneeuwstorm waardoor Pongo en Perdita zich naar het noorden begeven is het niet gelemaal verdwenen. Eén compressie-artefact heb ik bemerkt in de scène waarin de twee dieven de puppies komen roven. De Engelse DTS-HD 5.1-track voldoet meer dan genoeg om de gierende wind in de winterse landschappen wat levendiger te maken, zonder aan de essentie van de originele monotrack te raken, zoals de vrij heldere dialogen.

EXTRA'S
Dit is alweer een disk waarop het historische bonusmateriaal in ere wordt hersteld, modulo de spelletjes en de artwork-galerijen. Uiteraard moet je je eerst door een hoeveelheid ongevraagde cross-promotionele trailers wurmen. Drie documentaires openen de bonussectie, die begint met de redelijk mooi gestoffeerde documentaire "Redefining The Line: The Making of 101 Dalmatians" (33:55), met bijdragen van animatoren van toen en nu, waarin de stijlbreuk van Disney wordt geanalyseerd. Ook enkele animatiehistorici geven hun visie op het goedkopere maar modernere proces dat vanaf deze film werd gehanteerd. "Cruella De Vil: Drawn To Be Bad" (7:09) toont ons enkele pre-visualisaties van één van de memorabelste Disneyschurken aller tijden, en in "Sincerely Yours, Walt Disney" (12:30) leren we hoe Walt Disney correspondeerde met auteur Dodie Smith over de filmadaptatie van haar kinderboek. Verder vinden we nog twaalf trailers en TV-spots (10:20) en negen radiospots (5:16) terug, voor alle mogelijke heruitgaves van de film.

De rest van de bonussectie kunnen we terugvinden onder de hoofding Music and more. Wie spijtig genoeg niet verdwenen is, is het would-be popzangeresje Selena Gomez die om een internationale doorbraak te "forceren" hier nog eens het nummer "Cruella De Vil" uit de film ninetiesgewijs mag komen vermassacreren. De rest van de sectie bestaat uit niet gebruikte songs: "March of the one hundred and one" (1:55), "Cheerio, good-bye, toodle-oo, hip hip" (2:32), "Don't buy a parrot from a sailor" (2:39), twee alternatieve versies van "Dalmation plantation" (3:23) en maar liefst 8 versies van "Cruella De Vil" (19:46). Daarop volgen 9 alternatieve jingles van de "Kanine Krunchies" reclame (5:15).

CONCLUSIE
101 Dalmatians heeft de tand des tijds beter doorstaan dan het gelijktijdig heruitgebrachte Cinderella. Na de release van de film werden de asielen naar verluidt overspoeld met dalmatiërs die door de vertederde kijkers werden aangekocht, maar toch niet zo'n huisgetrainde honden bleken te zijn. De Blu-ray moet u alleszins niet terug naar het asiel, pardon, de dvd-winkel terugbrengen.