FILM
L'Innocente speelt zich af in het milieu van de hogere burgerij en de lage adel van de Romeinse hoofdstad rond de eeuwwisseling, eind 1800. De betere klasse woont in riante huizen en paleizen en kan zich alles permitteren wat ze voor de geest komt. De dames bewegen zich in ruisende toiletten door luxe-appartementen of door sprookjesachtige tuinen naar Engelse snit en de heren, met hoge hoed en sik, paraderen als fiere pauwen tussen hun bezit, hun vrouw en hun minnaressen. Het sociaal contact verloopt via feestjes en recepties waar overspel een normale zaak is die nauwelijks wordt verborgen voor de rest van het gezelschap, noch voor de eigen echtgenoot of echtgenote. De decadentie heeft iedereen in zijn greep. Flirten en het najagen van dromen als enig alternatief voor lange en saaie dagen en nachten, voor de eenzaamheid in een huwelijk, de leegheid van een relatie.

Giuliana (Laura Antonelli) is gehuwd met Tullio (Giancarlo Giannini), maar het is een welbekend feit in de stad dat hij een maîtresse heeft. Hij brengt vaak de nacht bij Teresa Raffo (Jennifer O'Neill) door en verschijnt zelfs met haar in het openbaar. Giuliana is geschandaliseerd door het gedrag van haar man en voelt de nieuwsgierige blikken op haar huid wanneer ze in de salons vertoeft. Maar Tullio heeft geen scrupules en vertelt zijn vrouw openlijk over zijn nieuwe liefde en zijn intenties om vaker zijn tijd aan haar te besteden. Dat hij daarmee zijn vrouw kwetst stoort Tullio niet, hij staat boven menselijke gevoelens, net zoals hij meent boven de wet te staan als uitverkorene van een bevoorrechte klasse die geen god of koning nodig heeft om te oordelen over goed en kwaad. Giuliana, aangewezen op zichzelf, komt in contact met de vrienden van Tullio's jongere broer en heeft een kortstondige amoureuze relatie met de jonge schrijver Filippo D'Arborio (Marc Porel). Wanneer Tullio ter ore komt wat er aan de hand is, steekt de jaloezie in hem op. Zijn vrouw weert zijn verwijten af en wijst hem op zijn eigen liederlijke en hypocriete levenswandel en zijn gebrek aan respect jegens haarzelf. Tullio's mannelijke eer is gekwetst door het gedrag van zijn vrouw en terwijl hij z'n maîtresse aan het lijntje houdt, wordt hij toch weer verliefd op zijn vrouw, of beeldt hij het zich in elk geval in. Hij zet alles op alles om Giuliana – die altijd van hem is blijven houden – terug te veroveren, maar zijn plannen worden doorkruist wanneer Giuliana zwanger blijk te zijn van de jonge schrijver. Tullio kan haar niet overtuigen van een abortus en de jonge Raimondo komt ter wereld. Voor Tullio is alle rust definitief voorbij. Hij verdenkt zijn vrouw ervan het kind goedgezind te zijn – ondanks het feit dat zij de baby niet wil zien en het door een kamermeisje laat voeden en verschonen – en meent dat zij elke keer dat ze aan het kind denkt wellicht ook aan haar ex-minnaar denkt (die inmiddels is overleden aan een tropische ziekte). Tullio slaat door en wat Giuliana al vreesde gebeurt: Tullio wordt een bedreiging voor de onschuldige boorling.

Luchino Visconti is de meester van de karakterisering. Met een veelheid van attributen schildert hij haarscherp de drijfveren en de gevoelens die zijn personages sturen, een kunst die hem in de jaren '40 en '50 optilde tot één van de grote neo-realistische filmmakers van Italië. Zijn eerste films Ossessione en La Terra Trema gelden als meesterwerken van het genre alhoewel ze er niet typisch voor zijn. Het realisme van Visconti is altijd verwijderd gebleven van dat van een Vittorio De Sica, de grondlegger van het neo-realisme, die de miserie van de Italiaanse arbeidersklasse kort na de Tweede Wereldoorlog heel direct, via improvisaties, scherpe observaties van het dagelijkse leven en een uitgepuurd naturalisme weet te schetsen. Bij Visconti is er een continue strijd tussen politieke overtuiging en hang naar de voorbije glorie van de aristocratie. Net zoals zijn Japanse vakgenoot Akira Kurosawa slaagt hij er in de loop der jaren steeds minder in om vat te krijgen op de uitdagingen van de moderne maatschappij. Hij keert het heden de rug toe ten voordele van het verleden. Visconti sublimeert ook veel, maakt gebruik van symbolen, van metaforen in gevoelens, in decor een sfeerschepping om het innerlijke van de mens uit te drukken. L'Innocente, zijn laatste film op een roman van Gabriele d’Annunzio, een auteur met zeer strakke fascistoïde ideeën, die Mussolini rechtstreeks beïnvloedde en die de almacht van de rijken en de machtigen over de heersende wetten goedkeurt en promoot, is een kostuumdrama dat niets meer te maken heeft met de mensonterende en onrechtvaardige leefomstandigheden van de kleine man en zijn uitzichtloos bestaan. L'Innocente is een decadente vertelling in een omgeving waar de esthetica tot de hoogste graad van ontwikkeling is gebracht, ver weg van de vervallen en smerige achterbuurten, van mensen in lompen, gebrekkig en ziek door ondervoeding en slechte behuizing. In deze film kan Visconti zijn zin voor schoonheid en detail via perspectiefopnamen, prachtig invallend licht op rijkelijk versierde toiletten en kapsels, op geboend meubilair en verleidelijke vrouwen tot leven wekken. Het neo-realisme is teruggedrongen tot de inwendige mens.

Het verbaast dat Visconti een film baseert op het werk van een auteur die hij in se verafschuwt, een conservatief die een wereld verheerlijkt die de regisseur zelf decennialang heeft verfoeid en bestreden. De wijzigingen die hij aanbrengt aan het origineel van d'Annunzio zijn ingrijpend: bij d'Annunzio is er geen sprake van abortus. De beslissing van Visconti om dat wel te doen – het onderwerp is ook in zijn tijd actueel – is niet bijzonder goed gekozen en past niet in het strakke sociale patroon van de 19de eeuw die de film wil oproepen. Het was geen gespreksonderwerp tussen echtgenoten, niet in Europa en zeker niet in het door katholicisme verstikte Italië. Op het einde laat d’Annunzio zijn Tullio met de last van zijn daden voortleven als een zwerver, een wanhopige en verscheurde, voor altijd gestraft, maar Visconti kiest voor een Tullio die de eer aan zichzelf houdt.

BEELD EN GELUID
L'Innocente is mooi gerestaureerd. Het verschil met de originele bioscooptrailer die minder de aandacht van de restaurateurs heeft genoten is groot. De kleuren zijn vaak donker in de binnenopnamen zoals in de doeken van 19de eeuwse interieurschilders die daarmee de rijkdom en de weelde van de omgeving tot zijn recht laten komen. De buitenopnamen baden in oogverblindend zonlicht over diepblauwe luchten, met personages in prachtige lichtgekleurde, prettige toiletten en statige rijtuigen bespannen met fiere paarden, idyllische beelden die getuigen van kinderlijke onschuld, gehuld in warme kleuren zoals bij de impressionistische meesters. Het geluid is eenvoudig en staat in mono. Het klinkt natuurlijk en zoals dat met Italiaans gaat speels en borrelend als geen andere taal dat kan. De muziek is bij momenten barok en pompeus, maar past precies bij dit barokke schouwspel.

EXTRA'S
De extra’s op deze dvd blijven beperkt tot de originele bioscooptrailer, een biografie van Visconti en d'Annunzio (allebei tekst) en een aantal productiegegevens.

CONCLUSIE
L'Innocente is een bombastisch werkstuk van één van Italië's meest vooraanstaande regisseurs uit naoorlogse periode. De handeling ontvouwt zich traag gedurende twee uur en is een streling voor het oog in een meesterlijk kostuumdrama waarin de stijgende spanning af en toe wordt onderbroken door broeierige en haast decadente liefdesscènes. Naargelang de stukjes van de puzzel samenvallen, groeit bij de toeschouwer het angstige gevoel dat Tullio – hooghartig en altijd zelfbewust neerkijkend op z’n omgeving – tot alles in staat is. Een aparte en klassieke film.