FILM
Toen dit jaar twee films over de aanslagen van 9/11 de bioscopen haalden – het uitstekende United 93 en het tamme World Trade Center – schreeuwden bepaalde leden van de goegemeente dat het te vroeg was. Te vroeg om de gapende wonden die de terreurdaden in de Amerikaanse samenleving hadden geslagen opnieuw open te wrikken. Naar goede gewoonte werd 'baarlijke duivel' Hollywood met de vinger gewezen voor het gebrek aan respect voor de slachtoffers. Wat deze tegenstanders wellicht niet beseffen, is dat de tijdsspanne van vijf jaar tussen de aanslagen en de films lang is naar Hollywoodnormen. Prenten over de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog doken op nog voor de jaren twintig aanbraken. De horror van de holocaust werd voor het eerst op het witte doek gefictionaliseerd in Our Children (1948). En amper drie jaar na de ondertekening van het vredesakkoord, volgde een barrage van Amerikaanse films over het Vietnamtrauma. Een van de eerste Vietnamfilms – en misschien wel de beste van allemaal – is Michael Cimino's controversiële The Deer Hunter.

De film vertelt het verhaal van drie vrienden uit Pennsylvanië, allen staalarbeiders, die op het punt staan aan hun 'tour of duty' in Vietnam te beginnen. Alvorens naar Azië af te reizen is er nog tijd voor het huwelijksfeest van een van hen, en een laatste jachttrip in de bergen. Daarna volgt de hel. De vrienden worden in de jungle gevangen door de Vietcong, waar ze worden onderworpen aan verplichte spelletjes Russische roulette. Ze weten te ontsnappen, maar het trauma kunnen ze niet afschudden. Een van hen verliest zijn benen bij de ontsnapping, een ander blijft half waanzinnig hangen in Saigon. De laatste van het trio keert terug naar Pennsylvanië, waar hij niet meer kan wennen aan het leven dat hij achterliet voor zijn trip naar Vietnam.



The Deer Hunter is een opmerkelijke film op meer dan één vlak. Vooreerst is er de sfeer van defaitisme die doorheen de prent loopt: een onnodig inhaalmanoeuvre van een truck, het knoeien van bruidswijn, het terugkerende motief van Russische roulette. Hiermee leggen Cimino en zijn co-scenaristen voortdurend de vinger op de zere wonde: de oorlog in Vietnam is voorbij, maar tegen welke prijs. In een verslagen Amerika anno 1978 moet die boodschap als een moker zijn aangekomen. De film duwt de kijker nog meer in de miserie door zijn onconventionele structuur. Cimino besteedt meer dan een uur aan de introductie van zijn personages, waarin een hoofdrol is weggelegd voor een Orthodox huwelijksfeest. Het contrast van deze vrolijke tijden met de psychologische horror die volgt is schrijnend. Voor de kijker is meteen duidelijk hoe ingrijpend één beslissing – het vertrek naar de oorlog – het leven van niet enkel een familie, maar van een hele gemeenschap kan veranderen.

Oorlogsfilms spenderen doorgaans veel tijd aan het in beeld brengen van veldslagen om de horror tastbaar te maken. The Deer Hunter neemt een andere route, eentje die veel efficiënter blijkt. Hij toont hoe de gruwel zich in de hoofden van de soldaten nestelt. Hoe één traumatiserende gebeurtenis erger kan zijn dan de meest bloedige veldslagen. De lijdensweg van Christopher Walkens personage is het meest tragische. Hij gaat van een verliefde jongen met zijn ganse leven voor zich naar een irrationele, bijna cataleptische geknakte ziel, wiens enige troost bestaat uit het herleven van het grootste trauma van zijn leven. Walken is briljant in de rol: hij vat zowel de fonkeling in de ogen van het karakter als de tragiek die langzaam zijn handelen overneemt. Terecht won hij een oscar voor zijn performance.

Maar ook de rest van de cast excelleert. In amper haar tweede filmrol toont Meryl Streep al waarom ze nu nog steeds een leading lady van de cinema is. Zelden toonde Streep zich kwetsbaarder op film, zelden daagde een actrice de kijker zo uit om de vele lagen van haar karakter te ontdekken. De voornaamste rol in The Deer Hunter is voor Robert de Niro. Zijn personage is het moeilijkst te doorgronden, zijn motieven het minst helder. Dat maakt hem een problematische figuur om de ganse film aan op te hangen, maar wellicht ook ideaal voor een onconventionele prent als deze, zeker gezien de boodschap die de film uitdraagt. De performance van de Niro is al even enigmatisch als het karakter dat hij speelt, maar in het laatste half uur wordt de kijker ampel beloond voor het intelligente spel van de karakteracteur. Het derde lid van het centrale vriendentrio, John Savage, is het meest conventionele 'dramatische' personage en voelt daardoor niet aan als een integraal deel van The Deer Hunter. Het is de enige zwakte in een voor het overige uitmuntende cast, die ook nog de laatste verschijning van John Cazale op het witte doek bevat. Cazale was al zwaar ziek tijdens de opnames en zou nog voor de première overlijden. In zijn laatste maand werd hij bijgestaan door zijn verloofde, Meryl Streep.



Het emotionele, intellectuele en artistieke succes van The Deer Hunter moeten we echter niet louter aan de cast toeschrijven. Ook achter de camera droeg uitzonderlijk talent bij tot dit ingetogen meesterwerk. Regisseur Michael Cimino mag dan een ego hebben van hier tot de maan, zijn meesterschap in het creëren van The Deer Hunter valt niet te ontkennen. Zijn aanpak is subtiel, met veel oog voor detail en een focus op karakter i.p.v. actie. Qua toon en stijl leende hij dan ook van de beste: de invloed van Coppola's Godfather-films is in bepaalde sequenties overduidelijk. Instrumenteel in het verwezenlijken van Cimino's visie was cameraman Vilmos Zsigmond. Met een gebleekt kleurenpalet en sobere cameravoering creëert hij beelden die zich voor altijd op je netvlies branden: de vurige haarden in de staalfabrieken, de claustrofobie van een Vietnamese gevangenis, de aanstekelijke chaos van een Orthodox huwelijk. Ook een pluim verdienen het geluidsdepartement en de monteur, die beide een oscar overhielden aan hun sublieme werk. De minimalistische muziek is van de hand van Stanley Meyers en blijft nog dagen na het kijken van de film door je hoofd spoken.

In maart 1979 kreeg The Deer Hunter de opperste beloning in de filmwereld. In een jaar waarin de verwerking van Viëtnam centraal stond op de Oscars – zowel 'Hanoi' Jane Fonda als Jon Voigt kregen een beeldje voor het al even controversiële Coming Home - ging The Deer Hunter aan de haal met de titel 'beste film' en kreeg ook Cimino een Academy Award als beste regisseur. We zijn inmiddels bijna dertig jaar later, zodat de politieke commotie enigszins is weggeëbd en we de film op zijn eigen merite kunnen beoordelen. Niet dat dit veel verschil maakt, want het verdict blijft hetzelfde. The Deer Hunter is een rauwe, eerlijke film over hoe drie personen een gruwelijke oorlog verwerken, die de intelligentie van de kijker niet versmacht met explosies maar vooral een knappe karakterstudie is. Elke zichzelf respecterende filmfan heeft de prent uiteraard al eens gezien, maar zij die er nog niet aan toe kwamen, krijgen met deze dvd-release nu een uitgelezen kans.



BEELD EN GELUID
Het originele scoopbeeld ziet er uitstekend uit op deze dvd. Cameraman Vilmos Zsigmond belichtte zijn scènes op een wijze die overzetting naar een digitaal medium niet evident maakt, maar de beeldkwaliteit is niettemin uitstekend. Sporadisch zijn er enkele printbeschadigingen en ook grain duikt op, maar het beeld is voor het overige verrassend scherp, het contrast houdt zelfs in de nachtelijke scènes stand en de gebleekte kleuren dragen enorm bij tot de totaalbeleving van de prent. Het geluid kreeg een remix naar 5.1 Dolby Digital van de oorspronkelijke stereotrack. Vooral in de huwelijkssequentie en in de Vietnamscènes levert dat een uitstekend auditief spectrum op. Maar ook de kleine dialoogscènes klinken prima, zonder spoortjes van ruis. De aanwezigheid van het originele stereospoor was natuurlijk ook leuk geweest.

EXTRA'S
Deze speciale uitvoering van The Deer Hunter bevat een goede bonussectie, hoewel vermoedens rijzen dat de filmkluizen van Universal nog wat opgespaard materiaal bevatten voor een 'ultieme editie' in 2008. Disc 1 kent slechts één extra, maar het is een interessante. Regisseur Michael Cimino verzorgt immers een Audiocommentaar dat bol staat van de interessante weetjes, anekdotes en ervaringen. Hoogtepunten van de tweede schijf zijn lange interviews – in de vorm van featurettes – met drie cruciale medewerkers aan de film. Realising The Deer Hunter (23 min.) laat opnieuw Cimino aan het woord, terwijl Playing The Deer Hunter (15 min.) en Shooting The Deer Hunter respectievelijk focussen op acteur John Savage en cameraman Vilmos Zsigmond. De oorspronkelijke Trailer (3 min.) lijkt wel gemaakt door een monteur die aan de drugs zat, en ook een Fotogalerij en Filmografieën van cast en crew staan nog op de schijf. Jammer is alleen dat Cimino het in zijn interview voortdurend heeft over een cut van bijna vier uur. Er moet dus nog heel wat verloren materiaal in de Universalkluizen liggen, dat niet op deze special edition terug te vinden is.



CONCLUSIE
The Deer Hunter focust nu eens niet op de gevechten in Viëtnam zelf, maar op de impact die de notoire oorlog had op het thuisfront en op respectievelijk vertrek en thuiskomst van de jonge rekruten. Het is een prachtige film vol onvergetelijke scènes, een emotionele stomp in de maag waar je even van moet bekomen en de terechte winnaar van vijf oscars in 1978. Beeld en geluid ogen beter dan ik ze ooit zag op deze dvd en ook de bonussectie is gevuld met uitstekend materiaal.