FILM
Bijna vijftien jaar na de eerste bioscooprelease van The Crying Game is 'de twist' – die de film halverwege een onverwachte en originele wending geeft – nog steeds het belangrijkste conversatiepunt. En dat is jammer. Want hoewel de twist onmiskenbaar de reden is dat de prent zoveel succes heeft gehad, zet ze onterecht de vele andere kwaliteiten van Neil Jordans meesterwerk in de schaduw. The Crying Game is immers in de eerste plaats een onconventioneel maar zeer ontroerend liefdesdrama, tegen de achtergrond van de strijd van het IRA tegen de Britse bezetter. Volgestouwd met schitterende dialogen, beklijvende thema’s, goede muziek en intrigerende beelden is het een van de beste films van de jaren negentig.

Jordans fetisjacteur Stephen Rea speelt de rol van zijn leven als Fergus, een vrijwilliger van het IRA die meewerkt aan de kidnapping van de Britse soldaat Jody. Tijdens zijn gevangenschap ontstaat een band tussen Jody en zijn kidnapper, een sfeer van begrip voor elkaar. Het leger weigert uiteraard in te gaan op de eisen van het IRA, zodat Fergus de opdracht krijgt Jody te executeren. Hij kan dit niet over zijn hart krijgen, maar bij de simultane bevrijdingsactie door de Britten komt de soldaat alsnog om. Fergus vlucht incognito naar Londen, waar hij contact zoekt met Dil, Jody's vriendin. Zonder zijn relatie met de dode soldaat op te biechten, werkt Fergus zich binnen in haar leefwereld. Hij wordt zelfs verliefd op haar, zelfs als blijkt dat ze niet degene is als wie ze zich voordoet. De gespannen situatie wordt bovendien nog ingewikkelder als het IRA Fergus opspoort en hem onder dwang zet een moord uit te voeren. Weigert hij, dan zullen de Noord-Ieren Dil vermoorden.



Het door Neil Jordan zelf geschreven scenario – waar hij een verdiende Oscar aan overhield – zet de kijker meer dan eens op het verkeerde been. Hij opent de film met een romantische camerabeweging over een brug en rivier, met in de achtergrond een gezellige kermis en Percy Sledges When A Man Loves A Woman op de soundtrack. Waarna de volgende dertig minuten zich ontspinnen tot een psychologische kidnapthriller. Meteen daarna neemt Jordan de romantische draad weer op, waarin hij de affaire van Fergus en Dil uitdiept – niet zonder de occasionele verrassing op zijn tijd weliswaar. Het laatste derde van de film brengt deze twee radicaal verschillende genres dan samen en kneedt hen tot een superlatief drama. Zoveel van wat Jordan uit zijn pen deed vloeien zou niet mogen werken op het scherm. De balanceeract die hij hier uitprobeert zou zelfs de bekwaamste en meest gerespecteerde scenaristen hoogtevrees doen krijgen. Maar de cineast slaagt in zijn opzet. Meer zelfs: hij triomfeert. Het is van Hitchocks door Joseph Stefano geschreven Psycho geleden dat een film de kijker meenam op zo’n zelfzekere, structureel moedige rit, vol spectaculaire bochten, zonder daarbij de menselijke emotie uit het oog te verliezen.

Dat in het bos van suspense en structuur ook geweldige, herkenbare karakters ronddwalen, kan je voor een groot deel op het conto van Jordan schrijven, maar de input van de acteurs is zeker niet te onderschatten. In een rol die speciaal voor hem werd geschreven, excelleert Stephen Rea als Fergus. Hij heeft grote gebreken, maar zijn neiging om zelfs in duistere situaties het moreel juiste pad te kiezen, maakt hem zeer sympathiek. Fergus is zich bewust van zijn fouten, maar hij omzeilt ze charmant, durft te luisteren naar het stemmetje binnenin hem. De fabel van de pad die een schorpioen meeneemt op zijn rug om een meer over te steken, maar halverwege door zijn passagiers staart dodelijk wordt getroffen, weeft zich doorheen niet enkel de plot, maar doorheen het handelen van alle personages: je kan je ware aard niet verloochenen. Fergus leert dat ook, met vallen en opstaan, en nergens meer dan in zijn onwaarschijnlijke liefde voor Dil.



Zij vormt de meest grafische uitdrukking aan het centrale thema. Haar verschijning zal immers het meeste controverse oproepen bij zij die de film voor het eerst zien, maar de wijze waarop ze nu eens beschaamd is en dan weer uitermate zelfzeker over geheimen die ze met zich mee draagt, zal zelfs de meeste sceptische kijker overtuigen. Jaye Davidson is geen professional in het acteervak, maar werd opgemerkt door de casting director achter de schermen van een modeshow. De performance die Davidson in The Crying Game neerzet als Dil is echter ronduit verbluffend. Het is onmogelijk iemand anders in de rol te zien, iemand die met evenveel compassie, angst, liefde, milde arrogantie en broosheid het personage de diepgang geeft die het verdient. Ook andere acteurs in de nevencast zetten trouwens hun beste beentje voor. Miranda Richardson is uitstekend als harde IRA-tante, net als mannelijke kompaan Adrien Dunbar. En een speciale vermelding gaat zeker naar de verraderlijke zwijgzame pubeigenaar met het hart op de juiste plaats: Col, geportretteerd door de altijd genietbare Jim Broadbent.

Met behulp van een goed op elkaar ingespeelde technische ploeg, tovert Neil Jordan voortdurend beklijvende beelden op het scherm, die – zoals altijd bij de cineast – haast onopvallend de camera wonderlijke dingen laten doen. De snedige, Oscargenomineerde montage van Kant Pan, en de zorgvuldig uitgekozen muzikale mix van deuntjes uit de jaren veertig, vijftig en zestig, en Anne Dudley’s knappe score dragen enkel bij tot de status van The Crying Game als een moderne klassieker. Neil Jordans zal altijd een persoonlijke favoriet van mij zijn, omwille van zijn unieke gave om het literaire met het visuele verenigen. En The Crying Game is in mijn ogen de meest perfecte film die hij ooit heeft afgeleverd. Velen vroegen zich bij de initiële release af of de prent nog wel diezelfde impact zou hebben bij een tweede kijkbeurt, eenmaal de notoire twist niet langer een verrassing was. Ik kan enkel concluderen dat ik na een half dozijn maal het genot te hebben gehad The Crying Game mijn netvlies te laten tintelen, de film niet aan kracht heeft ingeboet, maar er in tegendeel aan heeft gewonnen. Zoals enkel grootse films dat doen.



BEELD EN GELUID
The Crying Game dateert uit 1992, een periode die een scharniermoment was tussen de vaak graingevoelige prenten van de jaren tachtig en de verbeterende beeldkwaliteit van de jaren negentig. Dat laat zich ook voelen in de dvd-presentatie. Het beeld – in het originele scopeformaat op schijf geperst – oogt redelijk helder, met een goede kleuren weergave en nauwelijks last van printbeschadigingen. Het contrast in de nachtelijke sequenties is echter wisselvallig van kwaliteit en de scherpte heeft te lijden onder de onvoldoende weggepoetste hoeveelheid grain. Niettemin is dit een prima presentatie van de film. De soundtrack staat in twee versies op de dvd: een stereospoor en een Dolby 5.1-mix. Het eerste spoor benadert het dichtste de oorspronkelijke bioscooprelease en is uiterst adequaat. De 5.1-upgrade daarentegen is niet optimaal gemixt, met geregeld een gebrek aan balans tussen de muziek en de dialogen. Toch kan je spreken van een bevredigend auditief spectrum.

EXTRA'S
De kwantiteit aan extra's lijkt nauwelijks voldoende om de titel Special Edition te verdienen, maar de kwaliteit van het aanwezige in de bonussectie maakt dat meer dan goed. OM te beginnen is er een uitstekend Audiocommentaar met regisseur Neil Jordan. De cineast praat met veel affectie over zijn bekendste film en laat nauwelijks stiltes vallen. Als babbelspoor is dit dan ook een van de betere die ik de laatste tijd hoorde. Al even indrukwekkend is The Making of The Crying Game (51 min.), een retrospectieve documentaire in vier delen die de genese, productie en marketing van de film in intrigerend detail onder de loep neemt. Om de financiers te plezieren moesten Jordan en co ook een Alternatief Einde (5 min.) in elkaar flansen. De ironie van het van VHS gekopieerde bètaslot – met optioneel commentaar van Jordan – druipt er vanaf, tot een met een knipoog naar Billy Wilders Some Like It Hot toe. Afsluitend treft je ook de originele Bioscooptrailer (2 min.) en enkele Cross-promotionele Trailers aan op de disc.



CONCLUSIE
The Crying Game is veel meer dan een film met een fameuze twist. Het is een prent die met genres goochelt, hoogoplaaiende emoties losweekt, respect opwekt voor Neil Jordans meesterlijke scenario en bol staat van de goede acteerprestaties. Kortom: een meesterwerk dat thuishoort in de dvd-verzameling van iedere zichzelf respecterende filmfan. Beeld en geluid van deze release stijgen bovendien boven de middelmaat uit en ook de aanwezige extra's halen een hoog niveau.