DOCUMENTAIRE
2006 stond in de muziekwereld in het teken van W.A. Mozart. Die zag 250 jaar geleden voor het eerst het daglicht in Salzburg en geldt algemeen als één van de allergrootste klassieke componisten ooit. In Search Of Mozart is een indrukwekkende biografische documentaire over het leven van de Oostenrijker, waaraan tal van grote namen uit de hedendaagse muziekwereld hun medewerking hebben verleend. Voor kenners van het oeuvre van de componist is deze dvd zonder twijfel een gegeerd hebbeding. Voor degenen onder u die interesse hebben voor het werk van Mozart, maar niet weten waar te beginnen, biedt deze film de unieke gelegenheid om kennis te maken met een prachtige selectie van zijn mooiste en belangwekkendste instrumentale en religieuze composities. Bovendien bevat de documentaire ook fragmenten uit Mozarts populairste opera’s, uitgevoerd door vooraanstaande orkesten en wereldbekende zangers en zangeressen.



Het is sinds 1984 geleden dat Mozart nog uitgebreid in de belangstelling stond. In dat jaar maakte Milos Forman zijn meesterwerk Amadeus over het leven van de componist, gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van Peter Shaffer, met Tom Hulce en F. Murray Abraham in de hoofdrollen. In deze achtvoudige Oscar-winnaar lag de nadruk in hoofdzaak op de confrontatie tussen de losbol W.A. Mozart en zijn muzikale rivaal Antonio Salieri, hofcomponist van keizer Jozef II in Wenen anno 1781. Phil Grabsky kiest voor een totaal andere aanpak en vertelt het verhaal van Mozart van af zijn geboorte tot zijn dood, waarbij hij met interviews, biografische, visuele en muzikale elementen een portret borstelt dat op geen enkel moment moet onderdoen voor de geromantiseerde bioscoopfilm van Forman. In In Search Of Mozart ligt de nadruk op de invloeden die het wonderkind uit Salzburg onderging en die het lieten uitgroeien tot de belangrijkste componist van zijn tijd. Voorts wordt er op haast anekdotische manier aandacht geschonken aan de levensomstandigheden en de gebruiken op het einde van de 18de eeuw en aan Mozarts bijzonder compositorisch en uitvoerend talent dat in heel Europa grote bewondering afdwong in adellijke en burgerlijke kringen.

Leopold Mozart was een niet onverdienstelijk componist in zijn geboortestad Salzburg en hij genoot ook bekendheid in de naburige graafschappen en hertogdommen van Oostenrijk en Zuid-Duitsland. Zijn zoon Wolfgang werd geboren op 27 januari 1756 en bleek eveneens de gave voor muziek te bezitten. Op vijfjarige leeftijd speelde de kleuter al een aardig handje piano en componeerde hij z’n eerste stukjes muziek. Tegen de tijd dat ie zeven werd, was Mozart een fenomeen in zijn geboortestreek. Zijn ouders besloten om het talent van hun zoon aan de buitenwereld te tonen en vertrokken voor een drie jaar durende reis die hun langs de grote hoven van West-Europa zou voeren: in september 1763 deden ze het hof van Brussel aan, traden op voor Lodewijk XV in Parijs en waren te gast aan het hof van Georges III in London. Inmiddels had Wolfgang zijn eerste symfonie gecomponeerd. In augustus 1764 keerde het gezelschap terug naar het vasteland en speelde Wolfgang in Antwerpen op het orgel van de Onze-Lieve-Vrouwkathedraal. Begin 1766 was de familie Mozart in Den Haag voor de plechtige inhuldiging van stadhouder Willem V. Nadien reisden ze door naar Salzburg. Maar het provincialistische Salzburg was te klein voor Mozart en ondanks een benoeming tot onbezoldigd concertmeester aan het hof van de plaatselijke aartsbisschop, besloot hij samen met zijn vader te gaan reizen en solovoorstellingen van zijn werk te geven voor een betalend publiek, een vrij unieke en zeldzame onderneming voor die tijd.

Phil Grabsky illustreert de omzwervingen van vader en zoon Mozart langs de grote cultuurcentra van Europa met talloze anekdoten, gaande van de onuitstaanbare stank in de straten van Parijs tot de uitgebreide garderobe van de reizigers, want om beroving te voorkomen kleedde men zich bij voorkeur in de plaatselijke stijl: in Parijs à la Française, in Londen op z'n Brits en in Rome op z'n Italiaans. Het kostte handenvol geld en heel vaak beklaagde vader Mozart zich in zijn brieven aan zijn echtgenote over de talloze nutteloze snuifdozen die zijn zoon van de adellijke lieden ten geschenke kreeg in plaats van de broodnodige goudstukken voor de reiskosten, de dure overnachtingen en de maaltijden. Een belangrijke anekdote uit die tijd gaat over Mozarts bezoek aan Rome: in de Sixtijnse kapel woonde hij de uitvoering bij van het Miserere van Allegri, een uitermate moeilijk muziekstuk dat alleen in het Vaticaan op het menu stond. De paus had nl. een verbod uitgevaardigd om notities te maken tijdens de uitvoering op straffe van verbanning of een verblijf in de gevangenis. Bij z'n thuiskomst zette de jonge W.A. Mozart (hij was dan 14 jaar oud) de compositie feilloos en in één ruk op papier.

Ondanks zijn grote faam in Europa slaagt Mozart er evenwel niet in om een betrekking met aanzien in de wacht te slepen. Noch in Parijs, noch in Berlijn of Wenen kan hij het tot hofcomponist brengen. Op een enkele korte uitzondering na zal hij z'n hele (korte) leven lang van solovoorstellingen leven en van composities in opdracht, tot grote frustratie van zijn vader die altijd voorstander bleef van een goedbetaalde benoeming voor zijn zoon aan een belangrijk en invloedrijk hof. Mozart zou altijd rekening moeten houden met de smaak van het publiek en die van zijn opdrachtgevers om te overleven. Componeren voor zijn plezier deed hij niet. Avant-gardistisch werk à la J.S. Bach heeft hij nooit geschreven. Bovendien heeft hij ook nooit de aandrang gevoeld om zijn publiek uit te dagen als vernieuwer. Wél was hij degene die de verschillende invloeden en modes uit zijn tijd op een unieke wijze integreerde tot een zeer uitbundige, frivole en romantische stijl aan de ene kant en anderzijds een stijl die getuigt van oneindige droefheid en diepmenselijke bewogenheid met een zeer dramatische ondertoon en een verpletterende solemniteit in z'n religieuze composities. Mozart is zowel licht als donker, grote vreugde als bovenmenselijk verdriet, lichtvoetigheid als zware beladenheid. Hij was ook thuis in alle stijlen die in zijn tijd bekendheid genoten en in de mode waren. Was Bach de componist van God en kerk en Haydn de chroniqueur van het platteland en de natuur, dan was Mozart de man van de stad, de componist van de adel en de bourgeoisie. Hij was commercieel en populair, maar dat beperkte hem niet in zijn bewegingsvrijheid. Zijn gevoel voor subtiliteit was zodanig fijnmazig ontwikkeld dat hij de moeilijkste muzikale trouvailles op een behapbare en toch sublieme en meesterlijke manier tot uitdrukking kon brengen. Het bewijs wordt geleverd in een zeventigtal fragmenten uit bekende en minder bekende composities van Mozart, in de documentaire uitgevoerd door de crème van de hedendaagse klassieke muziekscène. Grabsky heeft beeldmateriaal van grote namen zoals de Amerikaanse operazangeres Renée Fleming, de Chinese pianist Lang Lang en z'n collega's Leif Ove Andsnes, Ronald Brautigam en Angela Hewitt, onze eigen contra-alt en dirigent René Jacobs en z'n collega’s Frans Brüggen en Roger Norrington, tenor Ian Bostridge, de Nederlandse violiste Janine Jansen, de mezzosopraan Magdalena Kozená en de Franse clavecinist Christophe Rousset gebruikt tijdens live-uitvoeringen van Mozarts werk en ze geïnterviewd over de compositorische kenmerken, de kracht en de impact van zijn muziek.

Het beeld dat op die manier wordt opgehangen van W.A. Mozart is bijzonder fraai en gedetailleerd en laat hem voor onze ogen herleven zoals dat nooit eerder het geval is geweest, ook al krijgen we de componist zelf nooit te zien. Phil Grabsky brengt een perfect ritme en een perfecte balans tot stand tussen muziekfragment, informatie, interviews en sappige anekdoten, waardoor zijn film van ruim twee uur als een sneltrein aan het oog voorbijtrekt, zonder zwakke plekken, overbodige of nutteloze details.

BEELD EN GELUID
Ondanks het gebruik van footage uit zeer diverse bron, slaagt regisseur Phil Grabsky erin een zeer homogeen filmbeeld tot stand te brengen. Er is met andere woorden heel veel aandacht besteed aan de scherpte, het zwart-witcontrast en de kleurenbalans van het materiaal dat in aanmerking is genomen ter illustratie van de composities van Mozart. Uitstekend qua sfeer en doelmatigheid zijn eveneens de beelden die in het geboortehuis van Wolfgang in Salzburg zijn gemaakt, in Wenen en Parijs en de vele natuuropnamen in Oostenrijk en Engeland. Het geluid staat in stereo 2.0 en dat is ruim voldoende om een realistisch beeld te geven van hoe de composities van Wolfgang Amadeus Mozart in het theater en op cd klinken. Om de verschillende onderdelen van de documentaire aan elkaar te praten is een beroep gedaan op de rustige diepe stem van John Davies. Zijn collega Debbie Arnold neemt de vrouwelijke rollen voor haar rekening. De ondertiteling is uitstekend verzorgd en goed geplaatst. Alle muziekfragmenten zijn bovendien zorgvuldig geïdentificeerd om u de aanschaf ervan makkelijk te maken. Meer details over de composities en de uitvoerders vindt u op www.insearchofmozart.com.

EXTRA'S
Bij de extra's krijgt u de integrale uitvoering van het Concerto in A voor Klarinet, KV622 (7 min.) en het Concerto in E flat voor Piano, Nr 22, KV486 (9 min.), allebei perfect opgenomen en geregistreerd. Er is ook een Audiocommentaar van Phil Grabsky en een uitgebreid Interview met de regisseur over alle aspecten van de documentaire (ruim 32 min.). De dvd zit in een kartonnen doosje weggestopt en bevat een 16 pagina's tellend boekje met een korte beschrijving van Mozarts leven, foto's van de uitvoerende artiesten en alle details over de gebruikte muziekfragmenten.

CONCLUSIE
In Search Of Mozart van regisseur Phil Grabsky is zonder meer een documentaire die het predikaat uitstekend verdiend zowel qua inhoud als qua vorm. De film is niet alleen leerrijk, hij is ook boeiend en biedt alle geïnteresseerden een vrij volledige introductie tot het leven en het werk van W.A. Mozart. Grabsky hanteert een aangenaam verteltempo en richt zijn camera bij voorkeur op details en bijzonderheden over Mozart die tot nog toe onbekend of onderbelicht zijn gebleven. Maar meer dan de tekst en de interviews zijn het de muziekfragmenten die tot de verbeelding spreken en de componist tot heel dicht bij de kijker brengen. De uitvoeringen zijn stuk voor stuk van hoge kwaliteit met als neusje van de zalm het fragment uit de Sinfonia Concertante in E flat for Violin and Viola, KV 364, uitgevoerd door Janine Jansen en Julian Rachlin. Heel wat niet geïllustreerde muziekcomposities komen overigens uit cd's van het label Naxos, waardoor uw portemonnee gespaard wordt bij aanschaf. In Search Of Mozart is de perfecte documentaire over een wonderkind en een muzikaal fenomeen dat tot op de dag van vandaag respect afdwingt door die bijzondere gave om met eenvoudige muzikale middelen een uniek gevoel voor timing en sfeer te creëren en met een nooit geziene expressiviteit zijn publiek heel diep en heel nadrukkelijk te beroeren en te emotioneren.