DOCUMENTAIRE
Misschien – en hopelijk – reageert u na het bekijken van deze dvd net zoals degenen die An Inconvenient Truth in de bioscoop hebben gezien: u maakt een rondje door het huis en dooft overbodig licht, u zet de verwarming een graadje lager, neemt de fiets als u in de nachtwinkel op de hoek om sigaretten gaat en u voelt zich vierentwintig uur lang een beetje ongemakkelijk. Dan heeft Al Gore in elk geval dat bereikt waar het rapport van de Club van Rome (1968) nauwelijks toe in staat is gebleken: u bewust te maken van de fragiliteit van ons ecosysteem, u te laten inzien dat ons mateloos energieverbruik en onze ontembare consumptie van de natuurlijke hulpbronnen van planeet aarde naar een catastrofe leiden, eentje die onomkeerbaar is als we niet met z'n allen op korte termijn ingrijpen voor het definitief te laat is.



Al Gore was ooit vice-president van de Verenigde Staten voor de Democratische Partij en verloor in 2000 nipt de strijd om het presidentschap van George W. Bush. De uitslag van die verkiezingen is omstreden. In Florida was er sprake van onregelmatigheden. De stemmen werden opnieuw geteld, maar het Hooggerechtshof stelde z'n veto. Was het een onbelangrijk incident of ging het om een geslaagde poging om de Democraten uit het Witte Huis te houden? Het is een onbelangrijke vraag in het debat dat Al Gore tegenwoordig met de wereld wil voeren over de opwarming van de aarde, de zgn. klimaatcrisis. Na het verkiezingsdebacle van 2000 trok Gore zich terug op het terrein dat hem sinds zijn studententijd boeit: de negatieve impact van de industrialisering op het milieu en de alarmerende toename van koolstofdioxide in de aardse atmosfeer. In de jaren '70 kaartte hij de milieuproblematiek voor het eerst aan in de Amerikaanse politiek. Tien jaar later organiseerde hij lezingen in het Congres, sinds 2000 reist hij onafgebroken met een diashow van stad naar stad en van continent naar continent om het publiek en de politieke leiders gevoelig te maken voor de gevaren die op ons afkomen. Na meer dan 1000 lezingen in de hele wereld, heeft Al Gore zijn observaties en zijn bevindingen op video vastgelegd in de hoop niet een paar tienduizend, maar minstens een paar honderd miljoen en zo mogelijk de hele wereldbevolking te bereiken met zijn niet onverdeeld gunstige boodschap. Het heeft er ondertussen alle schijn van dat hij in dat opzet slaagt. An Inconvenient Truth was de meest besproken documentaire film van 2006 en het is overduidelijk dat het onderwerp global warming sindsdien niet alleen tot het politieke niveau, maar zelfs tot in de klasjes van de lagere school is doorgedrongen.

Al Gore's boodschap is eenduidig: als we zo doorgaan is het over honderd jaar met ons afgelopen. De Engelse wetenschapper James Lovelock, de bedenker van de Gaia-hypothese die stelt dat de aarde reageert als een levend organisme, schrijft in een recente publicatie dat er tegen het einde van deze eeuw van de mensheid niet veel meer overblijft dan een verzameling kleine geïsoleerde leefgemeenschappen aan de noord- en zuidpool. Zo pessimistisch is Al Gore niet. Hij beweert dat een stabilisering van de situatie nog mogelijk is, maar dat de tijd wegtikt: tien jaar om het roer om te gooien, maximum. Gore is ook hoopvol: we hebben de kennis, de financiële middelen én de technologie om de uitstoot van kooldioxide terug te schroeven. Bovendien hoeft dat allemaal niet gepaard te gaan met mondiale werkloosheid, daling van de levensstandaard of een terugkeer naar het stenentijdperk. In dat verband verwijst hij naar een problematiek die de publieke opinie in de jaren '90 bezighield, met name het gat in de ozonlaag, een probleem dat inmiddels is gestabiliseerd en zelfs zekere tekenen van kentering vertoont door het verbieden van sommige drijfgassen in spuitbussen en koelkasten.

Gore's bewijzen voor een wereldwijde opwarming zijn indrukwekkend. In zijn betoog gebruikt hij beelden van verontrustende fenomenen en wetenschappelijk statistisch materiaal dat vaak teruggaat tot de vroegste metingen ten tijde van de stichting van de Verenigde Staten. Zijn eerste vaststelling is dat de temperatuur op aarde stijgt, met een duidelijke tempoversnelling sinds de industriële revolutie midden 19de eeuw. De temperatuursstijging houdt gelijke tred met de toename van kooldioxide in de atmosfeer. Kooldioxide is het restproduct bij de verbranding van fossiele grondstoffen (gas, steenkool, aardolie). Elk dag loost de industrie 70 miljoen ton kooldioxide in de atmosfeer en de trend is stijgend. Gore wijst erop dat de maximale aanwezigheid van kooldioxide in de laatste 650.000 jaar nooit hoger was dan 300 ppm. Sinds halfweg de jaren’90 is de concentratie bijna twee keer zo hoog en over vijftig jaar wellicht vier tot zes keer. In de veronderstelling dat de temperatuur in gelijke mate toeneemt mag het duidelijk zijn dan de mensheid voor hete vuren staat. De gevolgen voor het ecosysteem van de aarde zijn desastreus: de gigantische ijsvlakten in de noordelijke ijszee (noordpool) smelten in ijltempo af. Over tien jaar zal er tijdens onze zomer geen ijs meer zijn in dat gebied. Sinds een aantal jaren circuleren er rapporten over verdronken ijsberen: de dieren vinden steeds minder ijsschotsen om zich op terug te trekken, zelfs na zwempartijen van meer dan 80 km. Ze sterven van uitputting. Het grootste gletsjerpark van Amerika, het befaamde Glacier Park, is over hooguit tien jaar nog slechts het voormalige Glacier Park, want al het ijs is er zo goed als verdwenen. Hetzelfde geldt voor gletsjers in de Alpen, Peru en Argentinië: fenomenen die miljoenen jaar oud zijn, verdwijnen in een mum van tijd. In India, in het gebied van de Himalaya, heeft de opwarming binnen een paar decennia catastrofale gevolgen voor de drinkwatervoorziening: 40 procent van de plaatselijke bevolking – enkele honderden miljoenen mensen – is er afhankelijk van de rivieren die smeltwater uit de bergketens aanvoeren. Maar ook hier zijn de gletsjers op hun retour.




Een belangrijk onderdeel van Gore's verhaal gaat over orkaan Katrina die in augustus 2005 New Orleans zo goed als van de kaart veegde. De storm die in categorie 1 werd ondergebracht bij zijn passage over Florida, won boven de Golf van Mexico aan kracht wegens het veel warmere water en de hoge luchtvochtigheid. Tegen de tijd dat de orkaan aan land ging werden er windsnelheden gemeten tot 280 km per uur die golven van meer dan tien meter hoog veroorzaakten voor de kust. Voor New Orleans, een stad die tot zes meter onder de zeespiegel ligt, was een ramp onafwendbaar, mede omdat de betonnen keringmuren die de stad tegen de zee en de rivier beschermen, niet voorzien waren op dergelijke natuurkrachten. Al Gore beweert dat de toename van de kracht van Katrina tussen Florida en het Amerikaanse vasteland het gevolg is van de opwarming van de aarde en het zeewater: het aantal orkanen blijft gelijk, maar hun verwoestende kracht neemt jaar na jaar toe. In 2005 werd China getroffen door de felste cycloon in vijf decennia. Anderhalf miljoen mensen raakten daarbij in de problemen. Het cycloonseizoen van 2005 was ook rampzalig voor Japan. Tegelijk werden in India temperaturen gemeten van vijftig graden en meer. Spanje kende in 2006 de heetste zomer ooit en volgens de verwachtingen stijgt de temperatuur er tegen 2050 met gemiddeld vijf à zes graden. In alle Amerikaanse grote steden tekende men in 2005 en opnieuw in 2006 recordcijfers op qua dagtemperaturen. Sinds het begin van de metingen stelt men vast dat de tien warmste zomers ooit in de voorbije vijftien jaar vallen. De opwarming tast ondertussen ook de twee grootste landijsmassa's op aarde aan: Antarctica en Groenland, allebei goed voor een stijging van het zeepeil met zes meter als hun opgetaste ijs in zee terechtkomt. Dat zulks aan de gang is blijkt uit het toenemend aantal gletsjerbevingen op Groenland. Die zijn het gevolg van verschuivingen in de gigantische ijsmassa door ingesijpeld water tussen het ijs en de onderliggende rotsformaties: het ijs beweegt zich in de richting van de zee.

In het najaar van 2006 publiceerden Nederlandse wetenschappers een kritisch rapport over de uitspraken van Al Gore. De verhoging van de zeespiegel voor de Nederlandse kust zou máár een halve meter bedragen tegen het einde van de eeuw, was hun conclusie. Een geruststellende vaststelling, want bij een prognose van zes meter zou Nederland grotendeels weggespoeld worden. Uiteraard wil men paniek vermijden, maar is minimaliseren de goeie methode? Bij observaties op het Antarctische schiereiland stelde men begin 2000 vast dat een deel van het ijs vóór de kust wegsmolt. Zelfs de meest pessimistische specialisten terzake voorspelden dat het pas over 100 jaar definitief zou verdwenen zijn. Drie maanden later was het ijs weg. Sindsdien stort het landijs er zich met gigantische hoeveelheden tegelijk in zee en draagt zo direct bij tot de stijging van de zeespiegel. Het incident vertelt ons iets over de onberekenbaarheid van de natuur, de onvoorspelbaarheid van natuurfenomenen en het gevaar van minimalisering.

Al Gore geeft nog veel meer voorbeelden, illustreert zijn verhaal met adembenemend filmmateriaal en wijst op nog een andere negatieve factor: de schrikbarende toename van de wereldbevolking. In 1800 waren er 1 miljard mensen, eind jaren '50 ruim 3 miljard en op 19 juli 1999 werd volgens de VN de 6 miljardste mens geboren. Ondertussen staat de teller bijna op 6,6 miljard. Het rapport van de Club van Rome voorspelde eind jaren '60 nog een top van 15 miljard mensen tegen 2050, maar door de betere levensvoorwaarden in grote delen van de Derde Wereld wordt het maximum nu geschat op 10,1 miljard. Dat betekent dat er uiteindelijk minder, maar toch nog meer dan 3 miljard mensen bij moeten vooraleer de druk afneemt. Al Gore noemt de mensheid niet helemaal ten onrechte de grootste natuurramp ooit.

Gore heeft het ook over de verwarring die de industrielobby probeert te zaaien bij de publieke opinie. Uit een verzameling van een paar duizend wetenschappelijke verhandelingen over de opwarming van de aarde, is door een computer een willekeurig staal van circa 950 teksten geselecteerd. Geen enkele van die wetenschappelijke bijdragen laat er twijfel over bestaan dat de menselijke activiteit aan de grondslag ligt van de opwarmingsproblematiek. Uit een willekeurige selectie van kranten- en weekbladartikelen over global warming blijkt dat in meer dan de helft van de gevallen de menselijke betrokkenheid in twijfel wordt getrokken.

In An Inconvenient Truth toont Al Gore welke schade die menselijke betrokkenheid het ecosysteem van de aarde heeft toegebracht. Onethisch noemt hij ons gedrag en nog meer de koppigheid waarmee de overheden in Oost en West de andere kant op kijken alsof er niets aan de hand is, of ten minste niets waaraan zij medeplichtig zouden zijn. Al Gore is er evenwel in zijn eentje in geslaagd om met deze eenvoudige video- en diavoorstelling en een voor iedereen verstaanbaar verhaal de westerse publieke opinie wakker te schudden. Toegegeven: soms is zijn aanpak iets te Amerikaans, d.w.z. te naïef voor een Europees kijkerspubliek, en wijdt hij iets te veel uit over zijn privéleven en zijn persoonlijke beweegredenen, maar zijn methode werkt, niet alleen bij een doorsnee Vlaamse huisvrouw, maar ook bij politici en beleidsadviseurs. Gore wisselt hard feitenmateriaal en dorre statistische gegevens af met een grapje, een humoristisch animatiefilmpje; hij geeft zijn politieke tegenstanders en critici regelmatig een veeg uit de pan, maakt snerende allusies op hun bekrompenheid, hun tegenstrijdige en conservatieve standpunten; hij toont vers en recent cijfermateriaal en illustreert het met duidelijke en visueel sterke beelden en grafieken. Zijn indrukwekkende persoonlijkheid domineert elk hoofdstuk van de film. Zijn toon is relaxt, belerend, verwijtend en uiteindelijk zalvend en aanmoedigend als blijkt dat er nog hoop is, dat het al vijf vóór twaalf is, maar nog niet te laat. Gore houdt z'n vurig pleidooi opdat de publieke opinie zou ageren, opstaan en eisen dat de overheid niet langer de verantwoordelijkheid afwijst voor het kwaad dat al is geschied. De volgende stap is een beleid van sluitende maatregelen om de klimaatsveranderingen af te remmen. Al Gore is niet langer een roeper in de woestijn. Hij staat is het middelpunt van een wereldwijde nieuwe beweging, geen groene, maar een wit-blauwe, want vanuit het heelal is de aarde blauw met witte slierten.

BEELD EN GELUID
An Inconvenient Truth is een HD-video-opname. Voor de rest is er overvloedig gebruik gemaakt van bestaand 8mm-, 16 mm- en 32 mm-materiaal uit zeer diverse bronnen. De kwaliteit van Gore’s discours voor een levend publiek is perfect van kwaliteit, haarscherp en met voldoende contrast. De kwaliteit van het extrabeeldmateriaal varieert van uitstekend (eigen opnamen van het AIT-team) tot acceptabel, waarbij het duidelijk mag zijn dat niet de beeldkwaliteit maar de intrinsieke kracht van de footage belangrijk is. Volgens IMDB staat An Inconvenient Truth in een 1.85:1-beeldverhouding. Paramount schrijft op de hoes van de dvd dat het om een 1.78:1-verhouding zou gaan. In dat geval is er aan beide zijden van het beeld jammer genoeg een stukje weggeknipt. Dat kost punten.
De geluidsband van deze documentaire kan u in stereo surround en 5.1 bekijken. Heel wat amateur- en ouder beeldmateriaal staat in mono of niet al te beste stereo; het verschil tussen stereo en 5.1 is nauwelijks merkbaar in de dialooggestuurde studiofragmenten van de film en komt voorzichtig tot uiting in de natuuropnamen die speciaal voor deze documentaire zijn gemaakt.




EXTRA'S
Update met Al Gore is een zeer interessante documentaire van ruim een halfuur waarin Al Gore statistische gegevens uit zijn film (gegeven van 2005 of vroeger) aanvult met recentere cijfers en nieuwe constateringen en conclusies van wetenschappers. Hij praat ook over het effect dat de film heeft gehad op de publieke opinie in Amerika en de rest van de wereld en zegt dat er sprake is van een wereldwijde bewustwording. The Making of An Inconvenient Truth toont het hele proces dat aan de studio-opname vooraf is gegaan en Gore’s toenemend enthousiasme over de manier waarop de producers de documentaire vorm hebben gegeven. Als extra krijgt u ook de clip van I Need To Wake Up, de begeleidende Muziekvideo van Melissa Etheridge, een Commentaar van Davis Guggenheim, de regisseur van de documentaire, en een Commentaar van de producenten.

An Inconvenient Truth is in een kartonnen hoes gestopt, met de expliciete vermelding dat het om een verpakking gaat die voor honderd procent uit recyclebaar materiaal bestaat. Op de binnenhoes staan tien tips om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen door thuis en in uw omgeving de uitstoot van kooldioxide te verminderen. Met de aankoop van deze dvd sponsort u bovendien een klimaatbos.

CONCLUSIE
An Inconvenient Truth is een controversiële documentaire, maar het zou fout zijn om de beweringen van maker Al Gore af te doen als wetenschappelijke quatsch. Gore heeft sterke kaarten: geen enkele serieuze wetenschappelijke studie ontkent de menselijke betrokkenheid bij de opwarming van de aarde. De bewijzen geven een onthutsend beeld van de grondigheid en de snelheid waarmee de klimatologische omstandigheden op aarde veranderen. Zelf stellen we vast dat de seizoenen opschuiven, dat het nog nauwelijks sneeuwt en dat de zomers heter zijn dan vroeger. Het zijn kleine symptomen, de vroegere kanaries in de mijn, zegt Al Gore, en ze kondigen grote consequenties aan. Doen we niets tegen de opwarming en de kooldioxide-uitstoot, dan komt er een moment, in de niet zo verre toekomst, dat de klimaatomstandigheden te ongunstig worden voor onze soort waardoor ze zonder meer zal uitsterven. An Inconvenient Truth is informatief, verrassend, adembenemend, maar ook snoeihard en compromisloos met een dun streepje hoop ter afronding. Het is een documentaire die u beslist moet zien, omdat u zou beseffen wat er op het spel staat.

Info over de film: http://www.climatecrisis.net/aboutthefilm/
Info over Live Earth (7707): http://liveearth.org/index.php
De wereldbevolkingsteller bekijken: http://www.cijfers.net/bevolking.html