DOCUMENTAIRES
Visions Of War is een verzamelbox met vier dvd's en evenveel documentaires over de oorlogsvoering in de 20ste eeuw, meer bepaald tijdens W.O.I en W.O.II, met de nadruk op de technologische ontwikkelingen inzake oorlogsmaterieel, oorlogsstrategieën waaronder de beruchte Duitse Blitzkrieg, de figuur van Adolf Hitler en de meest in het oog springende gebeurtenissen van het oorlogsverloop tot en met het droppen van de atoombom op Hiroshima. De documentaires zijn voor 100 procent samengesteld met originele footage uit gerenommeerde bronnen als The Military Archive Research Services Images Of War, aangevuld met aantrekkelijke animaties voor het wapentuig, de overzichtskaarten en de routes.

1. The Gods Of War
In Eerste Wereldoorlog, het zoveelste wapenconflict tussen Duitsland en aartsvijand Frankrijk in de loop der eeuwen, brengt men in Berlijn een leger van vijf miljoen soldaten op de been. De Fransen moeten het met 40 procent minder militairen doen en hebben een duidelijke achterstand op het vlak van het beschikbare wapentuig. Tot en met de 19de eeuw waren oorlogen grotendeels open conflicten waarin de cavalerie en de grondtroepen (infanterie) de belangrijkste rol speelden. Wie over de best getrainde manschappen beschikte en de verliezen snel kon compenseren, trok vaak aan het langste eind. In W.O.I betreden de Duitsers het strijdtoneel weliswaar nog met paard en kar, maar voor het beschieten van de vijand kunnen ze een beroep doen op – voor die tijd – ultramoderne kanonnen en vanaf 1916 mortieren. Dat verandert het uitzicht van de oorlog gevoelig: om zich tegen het artillerievuur te beschermen trekken de soldaten zich terug in loopgraven, want wat men niet ziet is moeilijk te treffen. Aan Franse kant laat men zich niet onbetuigd, ontwikkelt men gelijkaardige wapens en wat een korte en heftige oorlog zou worden, wordt uiteindelijk een uitputtingsslag in de loopgraven van Noord-Frankrijk en West-Vlaanderen. Tegen het einde van de oorlog verschijnen de eerste Duitse tanks en lichte mortieren, waardoor de mobiliteit enorm toeneemt. Specialisten worden naar het front gehaald om het bereik van het artillerievuur te bekijken en de trefkans van de kanonnen te verbeteren. De wederzijdse tol aan manschappen is hoog: meer dan een miljoen doden aan beide kanten van de frontlijn. Bovendien is het terrein herschapen in een kraterlandschap met compleet kapotgeschoten dorpen en steden en platgebrande bossen en wouden, want ondertussen heeft ook de vuurwerper zijn intrede gedaan, de handgranaat en de zeer explosieve munitie voor kanonnen en mortieren die voor een nooit eerder geziene ravage zorgt.

Tijdens W.O.II krijgt de oorlogsvoering zijn moderne uitzicht: Stalin kiest resoluut voor grote tank- en artilleriebrigades (had hij geleerd uit de Duitse experimenten tijdens de Spaanse burgeroorlog) en zet alles op mobiliteit. Toch is niemand voorbereid op de Duitse Blitzkrieg, een strategie waarbij alles op het verrassingselement wordt geconcentreerd en waardoor ook de Fransen zich laten verrassen. Zij bouwen de zgn. Maginotlijn – een verdedigingsgordel in het Noord-Oosten van Frankrijk – maar moeten toezien hoe de Duitse tankdivisies moeiteloos via een bocht door de Belgische Ardennen rechtstreeks naar Parijs doorstoten en na amper een maand de overgave afdwingen. Intussen is in Berlijn aan een zeer efficiënte luchtvloot gewerkt, onbereikbaar voor het afweergeschut en die de vijandelijke weerstand op de grond moeiteloos uitschakelt vooraleer de eigen troepen aan zet zijn. Met de V1-raketten op Londen begint een totaal nieuwe fase waarop de Geallieerden niet voorbereid zijn. Op de gevreesde opvolger, de V2, die sneller dan het geluid uit de lucht valt, stelt Hitler al zijn hoop na het debacle in Noord-Afrika en Rusland (waardoor hij afgesneden raakte van de oliebronnen), maar Britten, Amerikanen en Russen hebben ook niet stilgezeten en brengen met hun perfecte combinatie van geïntegreerde artilleriestoottroepen, supermoderne raketlanceerinstallaties (vooral de Russen) en een uitgebreide vloot gevechtsvliegtuigen en bommenwerpers Berlijn in de lente van 1945 de doodstreek toe.

2. Biltzkrieg
De tweede documentaire in deze box brengt in meer dan twee en een half uur een omstandig portret van de Blitzkrieg, een Duits concept waarbij snel oprukkende pantsereenheden gecombineerd worden met tactische luchtbombardementen om de vijandelijke verdediging te doorboren. Het succes van de Blitzkrieg steunde op drie pijlers: het verrassingselement, een grote mobiliteit op het terrein en efficiënte logistieke bevoorradingslijnen. De nieuwe tactiek werd voor het eerst gedemonstreerd in Polen, het buurland dat in 1939 in een paar dagen compleet onder de voet werd gelopen. Geallieerde experts weten de nederlaag in eerste instantie aan de slechte organisatie van de Poolse defensie, maar gauw werd duidelijk dat er sprake was van een efficiënte militair en strategisch onderbouw die het snelle oprukken van de grondtroepen mogelijk maakte. Om het kapotgeschoten terrein toch makkelijk te betreden maakten de Duitsers gebruik van rupsbandvoertuigen en over de toestand in de voorste linie werden ze op de hoogte gehouden via snelle radio- en telefoonverbindingen. Bovendien maakten gevechtsvliegtuigen foto's van het onbekende terrein dat kort nadien zou worden betreden, waardoor de strategische doelen én de beweging van vijandelijke legers zeer precies in kaart kon worden gebracht.

Dat de Blitzkrieg geen eendagsvlieg was bewezen de Duitse troepen niet lang nadien in Rusland. De zwakke schakels van het systeem vormden de bevoorradingslijnen waarvan de troepen afhankelijk waren voor voedsel, munitie en brandstof voor hun voertuigen. Toen Hitlers troepen er niet in slaagden om de olievelden van Koersk in te nemen, ook niet bij een tweede verrassingsaanval, moest zijn leger de strijd staken. 600.000 soldaten gaven zich noodgedwongen over aan de Russen. In het zgn. Centrum kwamen de Duitse troepen in grote moeilijkheden toen bleek dat ingesloten Russische divisies verbeten terugvochten en op die manier de opmars naar Moskou stuitten. De invasie die in de hoogzomer was begonnen duurde uiteindelijk veel langer dan in Berlijn gepland. Eind september begon het te regen en kort nadien te sneeuwen: de Duitse tanks liepen vast in de modder. Toen de Siberische winter zich naar het westen uitbreidde, zakten de temperaturen drastisch en stokte de oorlog voorgoed. Honderdduizenden Duitse soldaten kwamen om van ontbering en onaangepaste kledij: omdat de verovering van Moskou voor een makkelijke klus was gehouden, had men het in Berlijn niet nodig gevonden om het klassieke zomertenue te vervangen door aangepaste winterkledij. De soldaten vroren dood in hun loopgraven. Bovendien werd de bevoorrading ook gehinderd door geallieerde luchtbombardementen op strategische aanvoerlijnen, opslagplaatsen en bevoorradingskonvooien.

3. The Story Of Adolf Hitler
Het levensverhaal van Adolf Hitler, de schuwe en stille jongeman die werd afgewezen aan de Kunstacademie van Wenen wegens te weinig talent, de man die het nadien slechts tot korporaal bracht bij het leger in de periode vóór W.O.I, de werkloze die avonds onderdak zocht in een daklozencentrum en voor een kommetje soep in de rij ging staan om te overleven, is al vele malen verteld. Ook deze documentaire vertelt het verhaal van het prille begin in zijn Oostenrijkse geboorteplaats Lintz tot de zelfmoord in Berlijn aan het eind van W.O.II. Het verhaal wordt geïllustreerd met interessant archiefmateriaal en belangwekkende getuigenissen uit de eerste hand van mensen die de vele gedaanteveranderingen van de man hebben meegemaakt tot en met z'n laatste dagen. Het verhaal is bekend en de getuigenissen vullen het beeld dat we van hem hebben als één van de beruchtste figuren uit de vorige eeuw op een zinvolle wijze aan. Toch blijft het mysterie overeind: hoe kon dit stug, wereldvreemd en zielig mannetje uitgroeien tot de strateeg, manipulator en held van miljoenen Duitsers, doodsengel van miljoenen anderen en mag hij tot in onze dagen rekenen op de verering en de bewondering van nog zoveel anderen, ondanks zijn vele bewezen misdaden tegen de menselijkheid, tegen het bestaansrecht van hele volkeren en de fundamentele rechten van tientallen miljoenen onschuldige mensen. De vraag blijft ook hier onbeantwoord, een fascinerend raadsel, net zoals dat het geval is met betrekking tot bijv. een figuur als Napoleon, de man die Hitler inspireerde, die van een vergelijkbaar kaliber was qua grootheidswaanzin en internationale ambities en die ondertussen in Parijs is bijgezet in het pantheon van de grote Franse staatsmannen.

Macht corrumpeert, zegt het spreekwoord, maar ze fascineert ook. Anders is het fenomeen niet te verklaren. Als er maar genoeg mensen onder de indruk raken en alle politieke evenwicht zoek is, slaat de weegschaal makkelijk door in de richting van een allesomvattende waanzin, vooral in een maatschappij waar de media weinig kritisch zijn of op een efficiënte manier monddood worden gemaakt. Al deze symptomen waren aanwezig in de Duitse maatschappij tussen de beide Wereldoorlogen en vooral na de krach van de financiële beurzen die de voorzichtige heropleving na de faliekante Eerste Wereldoorlog op geen tijd teniet deed. Bovendien was de Duitse politieke kaste de vernedering van de harde vredesvoorwaarden, inclusief de ontmanteling van de Duitse industrie, opgelegd en uitgevoerd door de Geallieerden, de overwinnaars van W.O.I, niet vergeten. Het onderwerp bleef het publieke discours nog jarenlang beheersen. De economische ineenstorting eind jaren’20 kwam vooral in Duitsland bijzonder hard aan. De werkloosheid nam enorme proporties aan, de politiek raakte verstrikt in intriges en schandalen, het systeem werd incompetentie en zwakheid verweten en de oppositie en het straatgeweld namen toe.

In die sfeer en onder die voorwaarden ontstond er ruimte voor radicale groeperingen die op een putsch aanstuurden, een machtswisseling om de economie te redden en het imago, binnenlands zowel als ten opzichte van het buitenland, op te poetsen. Uitgerekend de Oostenrijker Adolf Hitler, tot dan toe een totaal onbekend en onbeduidend figuurtje, zou de spil worden van een proces dat de wereld minder dan een decennium later op z’n grondvesten liet trillen. Hij trad toe tot de NSDAP, de nationaal-socialistische arbeiderspartij, en bouwde ze uit tot een extreem rechtse organisatie. Aanvankelijk was het een klein partijtje tussen de vele andere extreme fracties in het Duitse parlement, maar met veel geluk, een vermetel talent en een uniek charisma slaagde Hitler erin het verschil te maken, op te vallen, bijval te oogsten, succes te boeken en op korte tijd zijn partij op te werken tot de op één na grootste in de Reichstag. De rest is geschiedenis, maar het blijft onbegrijpelijk dat de groten van die tijd, Frankrijk, Engeland en Amerika bleven toekijken toen de fundamentele afspraken van het Vredesverdrag van Versailles door Hitler werden geschonden.

4. The World In Flames
Een ambitieus project als Visions Of War is uiteraard niet compleet zonder een algemeen overzicht van de oorlogshandelingen zelf. In een vierde documentaire van meer dan twee en een half uur wordt aandacht geschonken aan de belangrijkste gebeurtenissen uit W.O.II, met name de grote veldslagen die zijn geleverd en de strategieën die zijn gevolgd door de betrokken partijen.

Op 7 maart 1936 bezetten Duitse troepen de na W.O.I door het Verdrag van Versailles gedemilitariseerde zone ten westen van de Rijn, een maatregel om Frankrijk te beschermen tegen een Duitse inval. Daarmee schendt Hitler de afspraken. Het militair sterke Frankrijk reageert evenwel niet. Voor de Duitser is dat een opsteker die hem veel lof en bijval oplevert aan het thuisfront en uitzicht biedt op nieuwe avonturen. De Spaanse oorlog breekt uit en Hitler stuurt zijn Condorlegioen om de fascisten van Franco te steunen. Niempand reageert. De Duitse wapenindustrie krijgt de unieke kans om nieuwe wapens en tactieken op het terrein uit te testen (De Amerikanen zullen het procédé later in Vietnam en Irak kopiëren, de Russen in Afghanistan). Bovendien levert het Hitler een bondgenoot op aan de toegangspoort tot de Middellandse Zee. In november 1936 tekenen Duitsland en Japan het Anti-Kominternpact tegen de Sovjetunie. Later treedt Mussolini tot het pact toe en stuurt troepen naar Spanje. In april 1937 bombarderen de Duitsers het Noord-Spaanse Guernica en zegt Hitler officieel de afspraken van het Verdrag van Versailles op. Begin maart 1938 bezwijkt Oostenrijk voor de Duitse druk en sluit zich aan bij het Rijk via de zgn. Anschluss. In september eist Hitler het Sudetenland op, het westelijke deel van Tsjecho-Slowakije met een overwegend Duitstalige bevolking. In München wordt een Duits-Frans-Britse spoedtop gehouden waarbij het Sudetenland aan Duitsland wordt toegewezen. De Britse premier Chamberlain spreekt in Londen over een vredesverdrag met Hitler dat de oorlog zal vermijden. Zijn collega Winston Churchill meent dat Engeland voor schaamte heeft gekozenen uiteindelijk oorlog zal krijgen. In maart 1939 verdelen Duitsland en Hongarije de rest van Tsjecho-Slowakije onder elkaar. Praag valt in Duitse handen. Vervolgens rukt het Duitse leger op naar Litouwen en bezet het grensgebied. Hitler spreekt kort daarna harde taal tegen Polen en claimt het gebied rond Dantzig en de Poolse corridor naar de Oostzee, gebieden die verloren zijn gegaan na W.O.I. Frankrijk en Engeland geven Polen garanties. Mussolini bezet Albanië in dezelfde maand. Roemenië en Griekenland krijgen ook Franse en Britse garanties. Tot ieders verbijstering sluit Stalin een niet-aanvalspact met Hitler. De geheime clausules bevatten afspraken over de verdeling van Polen en de Russische claim op de Finland en de Baltische staten. Op 1 september 1939 rolt de Duitse Blitzkrieg over Polen. Op 3 september verklaren Frankrijk en Engeland Hitler de oorlog. Op 16 september rijden Duitse tanks Warschau binnen en begint het Rode Leger zijn opmars aan de oostkant. W.O.II is definitief begonnen.

BEELD EN GELUID
De kwaliteit van het beeldmateriaal varieert al naargelang de bron en de mate waarin het goed of minder goed bewaard is in de afgelopen 60 tot 90 jaar. Als informatief materiaal in een historische documentaire is het zonder meer acceptabel. Het geluid bestaat hoofdzakelijk uit commentaar. Er is zelden sprake van eigen geluid bij de beeldfragmenten.

EXTRA'S
De dvd's bevatten geen extra's, maar met de hier geboden overvloed van beeldmateriaal tegen een zeer democratische prijs is dat ook niet echt nodig.

CONCLUSIE
Visions Of War biedt een uitgebreide kijk op de beide Wereldoorlogen, met vooral in afleveringen 2 tot 4 speciale aandacht voor gebeurtenissen en figuren uit de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om heel veel origineel archiefmateriaal, zwart-wit en niet zonder beschadigingen. Hier en daar worden sequenties een tweede keer gebruikt, andere keren zien we materiaal dat ook via andere documentaires bekend is. Alles bij elkaar biedt Visions Of War ruim acht uur filmmateriaal uit de eerste hand, zinvol samengesmeed tot vier zeer leerrijke documentaires en voorzien van interessant commentaar.