FILM
Als een spannend en thrillerachtig verhaal over een verboden liefde, omzwachteld met magie, mysterie, geheimzinnigheid en gesitueerd in het adellijke Weense milieu aan het einde van de 19de eeuw, ondergedompeld in sepiakleuren, met een beetje hoogdravend taalgebruik en gechargeerde acteerprestaties op uw interesse mag rekenen, dan is The Illusionist van de Amerikaanse regisseur Neil Burger beslist een spekje voor uw bekje. Dit kostuumdrama naar een kortverhaal van Pulitzer Prize-winnaar Steven Millhauser gaat over de jeugdliefde tussen de zoon van een gewone meubelmaker en een jong meisje uit de hoge Oostenrijks-Hongaarse adel, een onmogelijke liefde die wordt gedwarsboomd maar die nooit echt dooft, hoewel de vooruitzichten slecht zijn en de tijden ongunstig. Het meisje is Barones Sofie von Tischen (Jessica Biel), voorbestemd om in het huwelijk te treden met Kroonprins Leopold en de jongen zal zich later Eisenheim laten noemen, Eisenheim de Illusionist (Edward Norton), om na meer dan vijftien jaar afwezigheid terug te keren naar Wenen als de grootste goochelaar/illusionist van zijn tijd. Het weerzien is voor beiden een verrassing en een gelukkig toeval, want Sofie draagt nog steeds het amulet dat haar jonge aanbiddertje ooit voor haar uit het fijnste hout sneed en Eisenheim is er nooit in geslaagd om zijn jeugdvriendinnetje te vergeten.



Vanaf het moment dat beide jongelieden elkaar ontmoeten in de hofburg van kroonprins Leopold (Rufus Sewell) waar Eisenheim op verzoek van de jonge monarch een demonstratie van zijn kunstjes geeft, slaat de vlam over en hebben ze nog maar één doel: bij elkaar zijn voor de rest van hun leven. Maar Sofie heeft verplichtingen ten opzicht van de kroonprins die haar als gemalin wil om zo via haar invloedrijke familie de Hongaarse troon te beklimmen. Vandaar naar de Oostenrijkse keizerstroon is dan nog maar een kleine stapje met alleen zijn vader, de keizer, als enige obstakel. Wanneer de kroonprins door hoofdcommissaris van politie Uhl (Paul Giamatti) wordt ingelicht over de geheime ontmoetingen van Sofie en Eisenheim is hij niet alleen boos, hij neemt zich ook voor de bedrieger te ontmaskeren en te liquideren. Als verlicht despoot heeft hij weinig op met magie en andere ouderwetse gebruiken omtrent godsdienst en politiek, ideeën die het bij zijn oude vader nog goed doen, maar die de vooruitgang en de ontwikkeling van het rijk remmen. Zijn clash met Eisenheim zit m.a.w. op de breuklijn tussen het Ancien Régime en de revolutionaire ideeën van de moderne tijd. De confrontatie aan het hof loopt evenwel anders dan de kroonprins zich had voorgenomen: hij slaagt er niet in Eisenheim te ontmaskeren en moet zelfs op diens goodwill een beroep doen om zich uit een zeer hachelijke situatie te redden in het bijzijn van zijn eigen adellijke entourage.

Hoofdcommissaris Uhl staat voor een zware opdracht, want ondanks zijn trouw aan de kroonprins kan hij z'n sympathie en bewondering voor Eisenheim nauwelijks verbergen. Eisenheim zelf blijkt niet alleen een goede goochelaar en illusionist te zijn, hij beschikt ook over een grote mensenkennis en zorgt er voor dat zijn plannen voor iedereen geheim blijven. Meer nog, hij wikkelt zichzelf in een wolk van geheimzinnigheid en doet een aantal strategische zetten waardoor zijn populariteit onder de bevolking en de hogere burgerij met de dag toeneemt ten koste van de kroonprins. Commissaris Uhl wordt aan het hof gesommeerd om Eisenheim met alle middelen uit te schakelen, maar het blijft moeilijk om een geloofwaardige reden te vinden voor zijn arrestatie, vooral na Eisenheims publieke bekentenis dat zijn show pure illusie is, steunend op trucs. Uhl zit met de handen in het haar en moet het geweer van schouder veranderen na een moord aan het hof waarbij alles in de richting van de opvliegende en onbeheerste kroonprins lijkt te wijzen.

Regisseur Neil Burger levert met The Illusionist een visueel mooie en aantrekkelijke film af. De trucs waarmee zijn hoofdpersonage Eisenheim het 19de eeuwse publiek begeestert, zullen u vandaag misschien minder enthousiasmeren en vooral het ontbreken van hoe het allemaal in zijn werk gaat, kan een bron van frustratie zijn, beseffende dat de meeste van de aanvankelijke verdwijn- en verschijntrucs ook werkelijk uitvoerbaar zijn en zoveel mogelijk zonder digitale hocus pocus op film zijn vastgelegd, zij het dat hier en daar uiteraard wat draadjes en steuntjes zijn weggewerkt om de illusie ook voor een hedendaags publiek interessant te maken. Het belangrijkste aspect van The Illusionist draait om de vraag: wat is werkelijkheid en wat is illusie, niet alleen in deze film, maar bij uitbreiding in het leven van elke dag. Ziet de wereld eruit zoals wij hem zien of is ie één grote illusie met onszelf als medeplichtige? Zijn de dingen die we zien reëel of zijn het zinsbegoochelingen, interpretaties die nauw verbonden zijn met een specifieke culturele en/of filosofische achtergrond en zien ze er eventueel voor andere toeschouwers, vanuit een ander standpunt, totaal anders uit qua voorkomen, inhoud en betekenis? Om het helemaal af te maken verlegt de regisseur de illusie overigens tot in de bioscoop en de huiskamer: wat de kijker ziet is niet wat hij denkt te zien. Misschien vindt u het achteraf een makkelijke manier om de toeschouwer na afloop met een gelukkig gevoel de zaal uit te sturen, of misschien ervaart u de coda als origineel en verrassend en reageert u zoals hoofdcommissaris Uhl: die erkent heel sportief dat hij bij de neus is genomen door een meestertovenaar.



The Illusionist wordt grotendeels verteld vanuit het standpunt van hoofdcommissaris Uhl die in opdracht van kroonprins Leopold in het verleden van Eisenheim gaat spitten in de hoop bruikbaar en vooral belastend materiaal te vinden voor een aanklacht wegens frauduleus gedrag en misleiding. Bijgevolg krijgt Uhl de centrale rol van detective in de film, een opdracht die hij op een natuurlijke en aantrekkelijke manier tot een goed einde brengt en waarin hij op verrassende wijze evolueert van intrigant en collaborateur tot sympathieke smeris. Neil Burger introduceert flashbacks om het verhaal van Eisenheims jeugd, zijn omgang met de jonge Sofie en zijn latere omzwervingen in beeld te brengen. Om het allemaal een nostalgisch en ouderwets tintje te geven dompelt hij het beeld in een sepiabadje en beëindigt de flashbacks met een ronde of ovale sluiter in de stijl van de pioniers van de stille film.

BEELD EN GELUID
The Illusionist ziet eruit als een plaatje. Het sepialaagje voor de flashbacks, de warme kleuren voor de interieurs en de blauwachtige waas over de nachtelijke scènes, ze toveren het kortverhaal van Steven Millhauser om tot een spannend sprookje. Heel veel aandacht is ook besteed aan de locaties, aan de zorg om het Wenen van de 19de eeuw tot leven te roepen en aan de kostumering, die de sfeer van kristallen luchters en overdadig gedecoreerde ballrooms probleemloos te voorschijn tovert. Voor het theaterdecor is een bestaande locatie gebruikt, compleet met knevels en exotische jurken en een publiek dat nieuwsgierig en luidruchtig participeert aan de voorstelling. We kunnen het ons vandaag niet meer voorstellen, maar in die tijd was het doodgewoon dat het publiek de voorstelling onderbrak met ah’s en boes en zijn vreugde of ongenoegen onomwonden in de richting van het podium ventileerde. Zoals we dat van recente films mogen verwachten is de technische kwaliteit perfect, met een uitstekende kleurenbalans, een perfect zwart-witcontrast, zonder ongerechtigheden en/of vuiltjes. De muziek is van de hand van de Amerikaanse minimalistische componist Philip Glass. Die overtreft zichzelf met een soundtrack die én de kenmerkende minimalistische trekjes van zijn bekende stijl heeft en tegelijk heel toegankelijk klinkt, met een hoofdthema dat zich meteen in het oor nestelt.



EXTRA'S
Als extra krijgt u de Originele Bioscooptrailer die – heel verrassend – materiaal blijkt te bevatten dat niét in de speelfilm is gemonteerd. De Featurette is leuk maar bijzonder kort en is hoofdzakelijk samengesteld met beeldmateriaal van de originele bioscooptrailer, aangevuld met korte interviews met de hoofdacteurs. Interviews is een uitgebreid onderdeel met langere interviews, maar jammer genoeg is het beste ervan al eerder verkocht in de Featurette. Alleen het gesprek met Neil Burger zelf heeft nog effectieve meerwaarde. De acteurs beperken zich hoofdzakelijk tot de traditionele schouderklopjes voor hun collega's en voor de regisseur. B-Roll biedt en kijk achter de schermen van het draaiproces, maar het resultaat ontgoochelt.

CONCLUSIE
The Illusionist is een liefdesdrama gecombineerd met een detectiveverhaal, gedragen door magie en mysterie, voorzien van thrillerachtige insteekjes en heel veel geheimzinnigheid. Neil Burger vertelt het verhaal ogenschijnlijk volgens de traditionele regels, maar schijn bedriegt, want net zoals Eisenheim zijn 19de eeuwse publiek om de tuin weet te leiden, ontpopt Burger zich als een perfecte hedendaagse illusionist, of een grappenmaker, net zoals u zelf verkiest.