FILMS
Bij A-Film is een box met 5 langspeelfilms verschenen van de hand van de Duitse regisseur Wim Wenders die tot de belangrijkste filmmakers van Duitsland wordt gerekend. Het gaat om producties die tussen 1975 en 1987 zijn gerealiseerd, een zeer beperkte keuze uit een oeuvre van bijna 50 films (korte films, concertregistraties en documentaires incluis). Uiteraard is er gekozen voor de titels die enige tot grote bekendheid genieten uit die periode, met als toemaatje een bonusdisc waarop twee documentaires zijn gestanst over de Japanse filmgrootmeester Ysujiro Ozu, volgens Wenders zijn eigen grote voorbeeld, en een documentaire over de vraag of de film als medium nog toekomst heeft met reacties van o.a. Jean-Luc Godard, Werner Herzog, Rainer Werner Fassbinder, Steven Spielberg en Michelangelo Antonioni. Bij Paris, Texas, zijn bekendste en populairste film, krijgt u extra's, evenals bij >Der Himmel Über Berlin uit 1987.

1. Falsche Bewegung
In deze film uit 1975 op een scenario van Peter Handke en voorzichtig geïnspireerd op een roman van J.W. Goethe, volgt Wenders zes dagen het komen en gaan van zijn hoofdpersonage Wilhelm (Rüdiger Vogler), een jonge man die schrijver wil worden, maar de allergrootste moeilijkheden heeft om de eerste regel op papier te zetten. Zijn moeder (Marianne Hoppe) besluit om in te grijpen en vertelt Wilhelm dat hij moet verhuizen omdat ze het ouderlijke huis wil verkopen. Ze geeft Wilhelm de helft van de opbrengst en een treinticket naar Bonn, want in die stad speelt zich het verhaal af dat je van de week zat te lezen. Dus stopt Wilhelm de meest noodzakelijke spullen in een handkoffertje en gaat op pad, het onbekende tegemoet, in de hoop stof te vinden voor zijn eerste boek, want om te schrijven moet je mensen ontmoeten, mijmert hij, mensen horen praten. Terwijl de trein het station van Hamburg uitrijdt, ziet hij in een andere trein een jonge vrouw naar hem lachen. Dat meisje dat je aandacht trekt heet Therese Farner, een toneelspeelster, zegt zijn overbuurman Laertes (Hans Christian Blech), een al wat oudere zanger en harmonicaspeler, eveneens onderweg naar Bonn met zijn jonge dove en goeduitziende dochter Mignon (Nastassja Kinski), een circusacrobate en jongleur. Tegen de tijd dat de trein in Bonn aankomt heeft de treinconducteur een briefje gebracht met daarop het telefoonnummer van Therese Farner. Het drietal neemt een kamer in hetzelfde pensionnetje en Wilhelm belt het nummer. Tijdens een wandeling maakt het gezelschap kennis met een jonge dichter-in-spe (Peter Kern), dik en zweterig, die ook in het pension verblijft en voor de rest van de tijd hun gezelschap opzoekt. Therese Farner (Hanna Schygulla) verschijnt de volgende dag. Het is liefde op het eerste gezicht, van haar kant, maar Wilhelm aarzelt. Hij is niet zo’n vlot type, niet zo’n doordrijver. In de dagen die volgen verkennen de personages elkaar tijdens lange wandelingen door de stad en langs de Rijn, terwijl Wilhelm op de vonk wacht die zijn carrière een duwtje in de goede richting geeft.

Falsche Bewegung is een roadmovie, het genre waarin Wenders altijd heeft uitgeblonken. In deze film gaat het in essentie over Wilhelms zoektocht naar het wezen van het schrijven en de vraag of een schrijver zich politiek dient te engageren in zijn werk en wat de waarheid op dit terrein dan wel mag zijn. Wilhelm praat over die ideeën en vragen met zijn medereizigers, met Peter en Hanna en met een kasteelheer die op het punt staat zelfmoord te plegen uit eenzaamheid, hem aangepraat door de buitenwereld. Laertes, de liedjeszanger, confronteert Wilhelm zeer direct met een dilemma uit de Duitse naoorlogse tijd: Laertes heeft een jood doodgeslagen tijdens de oorlog, als bewaker in een kamp. Het leidt tot introspectie en onzekerheid, tot het besef dat schrijver worden en zijn meer is dan het componeren van zinnen en paragrafen en dat schrijven zowel een onderhoudende als een opvoedende activiteit behoort te zijn. Wenders laat de film beginnen op een trein en kiest later voor wandelingen door de wijngaarden langs de Rijn. Het leidt tot prachtige fotografische hoogstandjes die worden ondersteund door toepasselijke muziek, waardoor Fasche Bewegung een poëtisch en dromerige sfeer uitstraalt.

In Der Falsche Bewegung debuteerde de toen 13-jarige Nastassja Kinski als de jonge Mignon en Hanna Schygulla, meestal alleen te zien in films van Rainer Werner Fassbinders, maakte voor één keer een andere keuze. (6/10)



2. Der Amerikanische Freund
In deze film, naar een roman van de Zuid-Afrikaanse schrijfster Patricia Highsmith, komt een Amerikaanse dealer in namaakkunst, ene Tom Ripley (Dennis Hopper), op het idee om een lijstenmaker uit Hamburg, ene Jonathan Zimmermann (Bruno Gantz), in te schakelen als gelegenheidsmoordenaar. Zimmermann is onbekend in het criminele milieu en dus is de kans klein dat hij de politie naar zijn opdrachtgevers in Parijs leidt, maar bovendien heeft Ripley via via vernomen dat Zimmermann aan leukemie lijdt. Franse contacten worden op de hoogte gebracht van de omstandigheden en benaderen Zimmermann met de mededeling dat hij wellicht niet lang meer te leven heeft. Ze bieden hem een klein fortuin voor het plegen van een moord, geld dat indien het allemaal fout loopt, aan zijn vrouw en zoontje zal worden overgemaakt. Zimmermann raadpleegt z'n huisarts en laat bloedstalen nemen, maar de Fransen lokken hem naar Parijs voor een bloedonderzoek in het Amerikaans ziekenhuis, één van de beste van Europa, dixit Raoul Minot (Gérard Blain). Minot vervalst uiteraard de resultaten vooraleer Zimmermann ze in handen krijgt. Terug in Hamburg blijken de resultaten van zijn huisarts normaal te zijn of in elk geval zoals voorzien: stabiel en zonder direct gevaar voor zijn leven. Zimmermann twijfelt en aarzelt en laat zich betalen voor de eerste moord in de metro van Parijs, die goed afloopt, voor hem althans. Maar Minot betaalt hem maar de helft van de som en stelt een tweede moord in het vooruitzicht. Tom Ripley, die Jonathan Zimmermann ondertussen persoonlijk heeft leren kennen in diens atelier, is ervan overtuigd dat het de lijstenmaker geen tweede keer - op een trein – zal lukken en besluit in te grijpen.

Met Der Amerikanische Freund levert Wim Wenders zo waar een thriller af, zij het dat het hier tegelijk om een roadmovie gaat, want de belangrijkste sequenties uit deze film spelen zich op de metro en op de trein af. Der Amerikanische Freund is heel lang een spannende film, met een rustige Duitse hoofdfiguur, perfect geïnterpreteerd door Bruno Ganz (Der Untergang) en een charmante en relaxte Amerikaan mét cowboyhoed, Dennis Hopper, als antagonist, als degene die het vuur in de hooimijt steekt en de levens van vriend en vijand in gevaar brengt. Wenders zorgt voor indrukwekkende opnamen, in de metrostations van Parijs en later op een trein richting zuiden, met onbekenden die dodelijk worden getroffen op de roltrappen of verdwijnen door de openstaande deur van een trein in volle vaart. Het scenario zit prachtig in elkaar met de nadruk op de groeiende vriendschap tussen de Amerikaan en de Duitser en de culturele verschillen die hen van elkaar scheiden. Der Amerikanische Freund wordt op die manier zowel een Amerikaanse als een Europese film, met snoeiharde geweld- en actiescènes en tegelijk aandacht voor intimistische karakters die de voortgang van het verhaal bepalen. Dennis Hopper als de Amerikaanse handelaar en Nicolas Ray als de frauduleuze Amerikaanse – zogenaamd overleden – schilder Derwatt, zijn Wenders pispaaltjes en belichamen datgene wat hij in de Amerikaanse maatschappij verafschuwt. Hij plaatst ze tegenover de in se integere Hamburgse lijstenmaker. De afwikkeling van het drama zit niet helemaal goed en sluit niet echt naadloos aan bij de rest van het verhaal en dat is jammer, want Der Amerikanische Freund is voor het overige meer dan 90 minuten lang een zeer bekijkbare en genietbare film. Met een kort en goed einde had de film z'n voordeel kunnen doen. (7,5/10)

3. Der Stand Der Dinge
In het zuiden van Portugal wordt een remake gemaakt van Roger Cormans The Day the World Ended met in de regisseursstoel de naar Amerika uitgeweken Duitser Friedrich 'Fritz' Munro (Patrick Bauchau). Wanneer Munro meent dat de draaisessies erop zitten na nog een laatste lange take, verneemt hij dat er geen onbelichte filmrollen meer over zijn en dat er al twee dagen gedraaid wordt met de restjes die men hier en daar nog heeft gevonden. Wat een reuze afscheidsfeest had moeten worden, eindigt in mineur, want de producer in Los Angeles reageert niet meer op Mundo's dringende telefonische verzoeken om vers geld. De activiteiten op de set liggen stil en het personeel (cast & crew) houdt zich bezig in afwachting van een wonder. Mundo blijft erin geloven, maar vanuit Amerika komt er vooral stilte. Uiteindelijk komt hem ter ore dat één van de acteurs zijn medewerking aan de film voor 200.000 dollar heeft gekocht. Bij Munro gaat er een lichtje branden en hij vliegt naar Los Angeles om producer Gordon (Allen Garfield) persoonlijk ervan te overtuigen de nodige fondsen vrij te maken om zijn sf-film af te maken. Gordon leeft in een mobilehome, want hij is op de vlucht voor de geldschieters die hun geld terug willen na het bekijken van de filmrushes: een zwart-witfilm zonder echt verhaal, een product dat voorbestemd is om op de Amerikaanse markt te mislukken, daar stoppen ze hun geld niet in. Munro staat voor een muur.

Der Stand der Dinge maakte Wim Wenders toen hij z'n eerste Amerikaanse film Hammett probeerde te draaien, een productie die af te rekenen had met financiële problemen. Het onderwerp van Der Stand Der Dinge is met andere woorden zeer autobiografisch en maakt het proces van de commerciële Amerikaanse Hollywoodfilm versus de Europese auteursfilm. Wenders stopt al zijn frustraties in deze productie die hij overigens in prachtige zwart-wittonen draait, jammer genoeg met een grotendeels geleende cast en crew die met het vlug geschreven scenario en het weinig overzichtelijke materiaal maar moeilijk uit de voeten kunnen. Na een spetterende inleiding met Robert Kramer als Joe, de heftige cameraman uit Hollywood, die Munro's laatste illusies wegneemt over de goede afloop, z'n koffer pakt en vervolgens vertrekt, zakt de film voor een hele tijd in om pas helemaal op het einde, tijdens Munro’s bezoek aan Los Angeles en de confrontatie met Gordon, opnieuw interessant te worden: Munro's pleidooi ten voordele van de kunst, z'n gebazel over leven, dood en het belang van beeldtaal bereiken de oren van de producer niet eens want die houdt zich onledig met een dom en dreinerig existentialistisch liedje over Hollywood, het Walhalla, het droomparadijs van vele generaties jonge Amerikaanse artiesten en kunstenaars... Der Stand Der Dinge gaat over een film-in-een-film, met veel aandacht voor de aspecten van het filmmetier die de kijker normaliter niet te zien krijgt. Het onderwerp is vrij interessant, de uitwerking is dat minder. (6,5/10)



4. Paris, Texas
Na een verblijf van vier jaar in de woestijn van Zuid-Texas en Mexico, duikt Travis (Harry Dean Stanton) weer op. Hij lijdt aan geheugenverlies, praat niet meer en herkent z'n broer Walt (Dean Stockwell) nauwelijks die hem in een plaatselijk ziekenhuis komt ophalen en hem vertelt over z'n zevenjarige zoontje Hunter (Hunter Carson) dat hij en z'n vrouw Anne (Aurore Clément) ondertussen plichtgetrouw hebben opgevoed nadat het door Jane (Natassja Kinski), Travis' ex-vrouw, bij hen was achtergelaten. Travis gaat bij z'n broer en schoonzusje wonen en leert er z'n zoontje kennen. Hunter, die wel van het bestaan van zijn ouders afweet maar Walt en Anne als zijn ouders beschouwt, bekijkt de nieuwkomer met enige reserve. Het duurt een tijdje vooraleer het ijs breekt, maar op het moment dat het gebeurt, gaat Hunter er – net zoals alle kinderen wellicht – helemaal voor. Wanneer Travis besluit om op zoek te gaan naar Jane, Hunters moeder, wil de jongen meteen mee naar Houston. Walt en Anne zijn in alle staten, maar Wenders die aanvankelijk zinnens was om er een achtervolging van te maken, verandert zijn plannen en concentreert zich voor de rest van de film op de vader-zoonrelatie en de speurtocht naar de verdwenen echtgenote. Dat is een zinvolle en logische keuze, want de kracht van het spektakel is ondertussen helemaal verschoven naar de band tussen Travis en Hunter en hun gezamenlijke reis naar de Golf van Mexico.

In Paris, Texas slaagt Wim Wenders helemaal in z'n opzet om een interessante en bekijkbare roadmovie te maken. In de Weggelaten Scènes toont hij een aantal spectaculaire fragmenten die de uiteindelijke film niet hebben gehaald, scènes die hij draaide omdat hij niet aan de verleiding kon weerstaan, omdat ze een architectonische of adembenemende indruk op hem maakten. Het is precies dat soort - eerder irrelevante - inserts dat de meeste roadmovies de das om doet wegens te veel nadruk op aspecten die er eigenlijk niet toe doen, faits divers met andere woorden die de voortgang van het verhaal ophouden of de aandacht afleiden. Wim Wenders vermijdt de voor de hand liggende valkuilen en maakt van Paris, Texas een heerlijke en hartverwarmende film met prachtige vergezichten over de woestijn, verstilde impressies van een leeg landschap en eenzame mensen, maar tegelijk met aantrekkelijke en geloofwaardige karakters en een indrukwekkende en spontane Hunter Carson als Hunter, het zoontje van Travis. (8,5/10)



5. Der Himmel Über Berlin
Damiel (Bruno Ganz) en Casiel (Otto Sander) zijn engelen. Hun standplaats is Berlijn. Van op een afstand en van uit de lucht volgen ze met interesse het dagelijkse leven van de mensen op straat, de studenten in de bibliotheek en de verliefde stelletjes in het park. Wat hun als bijzonder opvalt schrijven ze op in kleine boekjes en vertellen ze elkaar in de late middag op de voorbank van een luxe auto in een showroom of leunend tegen de schouders van de Berlijnse Engel, een gigantische Siegessäule ter herinnering aan de overwinning van de Pruisen op de Denen in 1864. Damiel en Casiel zien de wereld in zwart-wit. Voor de Berlijners zijn ze onzichtbaar, behalve voor de kinderen; eten, drinken en roken doen ze niet, dat zijn menselijke activiteiten, net zoals seks en het uiten van gevoelens, daar zijn engelen immuun voor of gewoon ongeschikt wegens hun onlichamelijke toestand. Damiel is degene die het eerst droomt van gevoelens als verlangen en passie en van een aards bestaan. Wanneer hij tijdens zijn dagelijkse visitaties verliefd wordt op Marion (Solveig Dommartin) , een jonge trapezeartieste met een act als circusengel, besluit Damiel om zijn hemelse status op te geven voor een sterfelijk bestaan als mens tussen de mensen.

Der Himmel Über Berlin is sinds zijn release in 1987 langzaam maar gestaag uitgegroeid tot Wenders' cultfilm bij uitstek, ondanks het compleet ontbreken van actie en het duidelijke overaanbod van dialoogscènes. Melancholie, nostalgie en het dwingende verlangen naar het onbereikbare zijn de ingrediënten van deze eerder rustig voortkabbelende productie die de fans en de liefhebbers in de loop der jaren hebben overtuigd, samen met de prachtige prestaties van Bruno Ganz en – het zal u verbazen – Peter Falk (de slonzige detective Columbo uit de gelijknamige Amerikaanse serie, 1971-2003) – als der Filmstar die in Berlijn neerstrijkt voor een film over de nazi's, maar tegelijk degene is die in contact kan treden met de engelen. Het waarom verneemt u in de film. Hij overtuigt Damiel ervan om door te gaan op het ingeslagen pad en niet op te geven vooraleer hij z'n doel heeft bereikt.

Wenders gebruikt footage uit de nazi-tijd en combineert ze met nieuw materiaal dat op een filmset wordt gedraaid (opnieuw gedeeltelijk een film-in-een-filmprocédé), maar hij toont ons vooral het Berlijn van dertig jaar geleden, een wat achtergebleven stad die tegelijk het uithangbord moest zijn van het rijke Westen. Het heeft allemaal iets nostalgisch, vooral sinds het wegvallen van de muur en het doorbreken van het isolement waardoor Berlijn zich heel snel aanpast aan de moderne tijd en z’n fijne laagje anderszijn heel gauw verliest. (7/10)

BEELD EN GELUID
Het beeld van Der Falsche Bewegung is prachtig gerestaureerd. De kleuren ogen natuurlijk en er is geen sprake van ongerechtigheden of grove technische tekortkomingen, soms wat aliasing, maar voor de rest alleen maar goed nieuws dus. Het geluid staat in stereo en 5.1, waarbij de stereotrack de beste resultaten geeft.

Der Amerikanische Freund oogt uitstekend, met felle en verzadigde kleuren. De film is zonder technische mankementen of ongerechtigheden naar dvd getransfereerd. Het geluid is verzorgd, waarbij de 5.1-versie het van de stereotrack wint met een breed en voelbaar effect dat hier en daar zorgt voor een onheilspellende en dreigende sfeer.

Der Stand Der Dinge met weinig middelen in zwart-wit gemaakt, oogt goed. Hier en daar wat ongerechtigheden die niet helemaal zijn weggewerkt, maar beslist niet storend. Het geluid is toepasselijk en eerder sober.

Paris, Texas is visueel een prachtige film, over de hele lijn. Het palet dat Wenders in deze zandkleurige en zonovergoten productie gebruikt is indrukwekkend, met veel geel en beige, blauw voor de lucht en bruin met rood voor de bewasemde interieurs in Houston. De bloedmooie en sferische countrymuziek van Ry Cooder zorgt voor een gemoedelijke en ontspannen sfeer in een film die qua gevoelens zelden vrijblijvend is. Het contrast zorgt voor een extra dimensie.

Der Himmel Über Berlin is grotendeels in zwart-wit opgenomen. Alleen de fragmenten waarin louter mensen optreden zijn in kleur gefilmd. De film is prachtig gerestaureerd met een aantrekkelijk zwart-witcontrast en mooie kleuren in de zeldzame fragmenten die daarvoor in aanmerking komen. Geen of nauwelijks ongerechtigheden en geen technische mankementen. De muziek is heel divers: van klassieke strijkers over Nick Cave, Tuxedomoon, Crime & The City Solution en Laurie Anderson.

EXTRA'S
Op Disc 4 is een Commentaartrack van W. Wenders bij Paris, Texas gestanst, gevolgd door een indrukwekkende reeks Verwijderde Scènes en de Super 8 Impressies uit dezelfde film én de Originele Bioscooptrailer. Disc 5 bevat de Originele Bioscooptrailer en de Verwijderde Scènes uit Der Himmel Über Berlin.

Op Disc 6 staan twee documentaires van Wim Wenders: in Chambre 666 nodigt de regisseur tijdens het Festival van Cannes 1982 een aantal collega’s uit om voor zijn camera in hotelkamer 666 hun visie te geven op de toekomst van film als publieksmedium in een tijd dat video en televisie ogenschijnlijk bezig zijn het witte doek te verdringen of hun regels en wetten aan het medium op te leggen. Zestien bekenden en minderbekende collega’s van Wenders gaan op zijn aanbod in en krijgen een A4-tje met een aantal controversiële stellingen. Jammer genoeg proberen alleen Jean-Luc Godard, Michelangelo Antonioni, de toen nog jonge Steven Spielberg en de Turkse regisseur Yilmaz Güney – via een geluidsbandje want hij was op de vlucht voor de Turkse justitie die hem van hoogverraad beschuldigde en zijn uitlevering had gevraagd – fatsoenlijk op de stellingen te antwoorden. Werner Herzog doet een mislukte poging en trekt daarvoor zelfs zijn schoenen en sokken uit, Rainer Werner Fassbinder maakt er zich vanaf in minder dan twee minuten. Chantal Akerman, Roumain Goupil, Monte Hellmann, Robert Kramer, Susan Seidelman, Paul Morrissey, Noël Simsolo, Mike De Leon, Ana Carolina en Maroun Bagdadi leveren een ronduit beschamende en ongeïnspireerde prestatie en maken er zich heel makkelijk vanaf: ze lopen na minder dan één minuut de deur uit. Het resultaat boeit uiteindelijk maar een viertal keer en hooguit een derde van de tijd. De opbrengst is pover. (4/10)

In de Documentaire Tokyo-Ga gaat Wim Wenders op zoek naar de wereld van de Japanse regisseur Yasujiro Ozu die een grote invloed heeft gehad op zijn eigen werk. De in 1963 overleden Japanner bracht ruim vier decennialang verslag uit over het leven in Tokio. Als historische en sociaal-maatschappelijke documenten zijn z’n films ontzettend belangrijk voor de culturele en vooral maatschappelijke revolutie die de Japanse hoofdstad doormaakte van kort na de Eerste Wereldoorlog tot in het begin van de jaren '60. Met het Tokio van Ozu voor ogen strijkt Wenders in Japan neer. Het kan alleen maar uitdraaien op een fiasco, maar dat weet de Duitse regisseur niet of hij heeft voor die realiteit op voorhand zijn ogen gesloten: het Japan van Yasujiro Ozu bestaat niet meer. Tokio is een moderne stad naar westers model geworden. De hutten en de slechte wegen hebben plaats gemaakt voor een ultramoderne infrastructuur en de lampions uit papier zijn vervangen door eeuwig knipperende neonverlichting en spetterende reclameboodschappen. Alleen de forse regenbuien die dagenlang kunnen aanhouden zijn dezelfde gebleven. De zoektocht naar het Japan van Ozu wordt een teleurstelling op alle vlakken. Wenders wijkt dus maar uit naar voormalige medewerkers van de Japanse regisseur om sporen van Ozu terug te vinden. Hij praat met acteur Chishu Ryu, de hoofdrolspeler uit o.a. Early Summer (1951), Late Spring (1949), Tokyo Story (1953) en Good Morning (1959), de jonge acteur die door Ozu klaar gestoomd werd voor de zeer precieze rollen die hij voor hem in petto had en die in de jaren zestig ook zou opduiken in de films van Akira Kurosawa: als de openbare aanklager in The Bad Sleep Well (1960) en als Mr. Yasumoto in Red Beard (1965). Met Yuuharu Atsuta praat Werner in diens traditionele Japanse huis in een buitenwijk van Tokio. Als cameraman werkte hij mee aan alle films van Ozu en twintig jaar na diens dood betreurt hij nog steeds het feit dat hun samenwerking abrupt werd afgebroken. Ozu was een perfectionist, zegt Atsatu, hij regelde alles zelf tot in de details, ook de kostumering en de catering. Net zoals Chrishu Ryu was hij niet meer dan een trouwe medewerker die uitvoerde wat hem door de meester was opgedragen. (7,5/10)

CONCLUSIE
Wim Wenders Box bevat 5 langspeelfilms en twee bonusdocumentaires uit het werk van de Duitse-Amerikaanse regisseur die bij het grote publiek bekend is als gevolg van de Gouden Palm die hij op het Festival van Cannes in 1984 in ontvangst mocht nemen voor Paris, Texas, de sferische roadmovie op muziek van Ry Cooder. De box bevat ook nog de hitsige thriller Der Amerikanische Freund naar een roman van Patricia Highsmith en de cultfilm der Himmel über Berlin naar een scenario van Peter Handke. Falsche Bewegung en Stand Der Dinge zijn typische Wendersfilms over het filmmilieu met veel dialogen en weinig echte actie. Bij de bonusafdeling twee documentaires: het overbodige en compleet oninteressante Chambre 666 en de zeer mooi gemaakte en haast poëtische Tokyo-Ga over de Japanse regisseur Yasujiro Ozu.