FILM
Akira Kurosawa's Hakuchi of The Idiot zoals de film in het westen wordt genoemd, is een adaptatie van het gelijknamige boek van de Russische schrijver Fjodor Dostojevski, waarbij de actie wordt verplaatst van Rusland naar Japan, meer bepaald naar het noordelijke eiland Hokkaido. Hoofdpersoon Kameda (Masayuki Mori) is vanuit Okinawa met de trein op weg naar het huis van zijn oom Ono (Takashi Shimura). Hij is net ontslagen uit het Amerikaans ziekenhuis na een lange ziekteperiode. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is hij veroordeeld tot het vuurpeloton wegens oorlogsmisdaden, maar toen de geweerlopen al op hem waren gericht kreeg hij het bericht dat men de echte dader had opgepakt, een traumatische ervaring waarvan Kameda maar langzaam herstelt. Sindsdien is hij epileptisch, timide en zwijgzaam en bezit hij de gave om de ziel van mensen te doorgronden. Zijn eenvoudige woorden, zijn eerlijke kijk op de dingen en de onschuld die hij uitstraalt hebben een bijzondere uitwerking op degenen die met hem in contact komen. Buitenstaanders ervaren hem als simpel, vandaar dat hij de idioot genoemd wordt.



Op de trein maakt Kameda kennis met een stadsgenoot, de ruwe Akama (Toshiro Mifune) die hetzelfde traject aflegt wegens de begrafenis van zijn vader. Ze sluiten vriendschap ondanks hun tegengestelde aard en beide jonge mannen zullen elkaar later opnieuw tegen het lijf lopen in verband met de verkoop van een concubine in hun geboorteplaats. Dat blijkt de mooie en geraffineerde Taeko Nasu (Setsuko Hara) te zijn waarover de onderhandelingen in volle gang zijn ten huize Ono. De klerk van mijnheer Ono, Kayama (Minoru Chiaki), heeft het plan opgevat om met Taeko Nasu te trouwen. Hij krijgt daarvoor van haar voormalige minnaar Tohata (Eijiro Yanagi) 600.000 yen. Ayako Ono (Yoshiko Kuga), de dochter van mijnheer Ono, zelf ooit kandidate voor een huwelijk met Kayama, is in alle staten en noemt de inwonende secretaris van haar vader een bruut en een geldwolf. Akama, de man van de trein, heeft ooit in een lang verleden een relatie gehad met Taeko Nasu, vóór ze de concubine werd van Tohata. Hij werd door zijn vader onterfd en weggestuurd nadat hij een diamantenring voor het jonge meisje had gekocht met het familiefortuin. Akama is nu terug om zijn erfenis op te eisen en hij biedt Kayama een miljoen yen als ie van zijn trouwplannen afziet en Taeko Nasu aan hem afstaat.

Als u nu al niet meer kan volgen, dan moet u beseffen dat de passages in The Idiot waarin al deze verbanden worden uitgelegd flink is ingekort na een eerste visie van de eindmontage. De oorspronkelijke filmversie van Kurosawa duurde 265 minuten (het boek van Dostojevski telt 700 pagina's) en volgde het verhaal zeer nauwkeurig, maar de producenten van de film vonden 166 minuten meer dan voldoende en dus werden 99 minuten uit de productie verwijderd. De ontstane lacunes zijn opgevuld met lange tussenteksten in het Japans met als gevolg dat na elke onderbreking het verhaal een stuk vooruitholt zonder dat de toeschouwer de kans heeft gekregen om de nieuwe personages te leren kennen en de nieuwe ontwikkelingen vanaf het begin te volgen. Het resultaat is een moeilijke start en wie z’n aandacht ook maar enigszins laat verslappen is eraan voor de moeite. In het verdere verloop van de film wordt gebruik gemaakt van wipes (procédé waarbij een beeld van rechts naar links wegrolt en plaats maakt voor een nieuwe scène) om de inkortingen te maskeren.



Verfilmingen van literaire werken gaan meestal gepaard met een verlies aan detail qua handelingen en een beperkte of zeer onbevredigende karakterisering van de hoofdfiguren waardoor de productie aan dramatische spanning inboet. Dat is eveneens het geval in The Idiot, zij het dat snelschrijver Dostojevski zelf ook niet altijd gedetailleerd te werk ging en vaak een wispelturige voortgang op papier zette die stuitte met het karakter van zijn personages. Bij Kurosawa is dat laatste niet het geval, maar hoofdpersonage Kameda blijft toch tot op het eindje van de film een stuk braver dan Dostojevski’s bedoeling is geweest met zijn prins Lev N. Mysjkin. Het personage Kameda duikt overigens in het latere werk van Kurosawa heel vaak opnieuw op als de goedbedoelende, eerlijke en wat naïeve underdog en The Idiot bevat dan ook de embryonale ingrediënten uit het latere werk van de Japanse meester waardoor deze film tot de essentie van zijn oeuvre behoort.

De verplaatsing van de handeling van Moskou naar Hokkaido heeft uiteraard consequenties voor het verhaal van Dostojevski: zijn satirische kijk op Russische toestanden en zijn aandacht voor de christelijk-orthodoxe kenmerken van de Russische maatschappij heeft Kurosawa weggeknipt en vervangen door een winters decor. Alleen wat de essentie van het verhaal betref, het collectieve onvermogen om het leed in de wereld te verlichten, houdt Kurosawa zich nauwgezet aan de uitgangspunten van Dostojevski. Wat overblijft is een portie sociale en maatschappelijke kritiek op de gang van zaken via een aantal figuren, o.a. mijnheer Ono die als tussenpersoon optreedt voor de verkoop van de concubine, secretaris Kayama wegens zijn geldzucht en Akama wegens zijn woekerpraktijken met het geld van zijn familie en de manier waarop hij met een kleine lijfwacht de situatie probeert te domineren. De jonge Toshiro Mifune – de latere steracteur uit Kurosawa’s samoeraifilms – geeft een indrukwekkende prestatie weg als de boosaardige, asociale en primitieve rouwdouwer. Zijn karakter is evenwel zwaar gehavend door de drastische inkortingen: in het begin van de film is Akama de vriendelijke en goedlachse man op de trein; wanneer hij de volgende keer ten tonele verschijnt is hij veranderd in een wrokkige en eisende figuur zonder dat de toeschouwer op de hoogte is gebracht over de veranderingen of de evolutie in zijn karakter. Takashi Shimura (als mr. Ono), ook behorend tot de vaste Kurosawakern, heeft zoals meestal weinig nodig om te imponeren en de scènes naar zijn hand te zetten. Setsuko Hara (als de concubine), de muze van die andere grote Japanse regisseur Yasujiro Ozu (Late Spring (1949) en Early Summer uit 1951), heeft het duidelijk moeilijk om zich een duidelijk beeld te vormen van de rol die ze in deze film geacht wordt te vertolken. Haar prestatie is van een wisselende kwaliteit en in sommige scènes heeft ze het moeilijk om de juiste toon te pakken te krijgen.



BEELD EN GELUID
The Idiot is in zwart-wit gefilmd met veel zwart en grijs en vooral veel wit voor het besneeuwde landschap. De fotografie is ronduit grandioos en voorkomt dat de film gaat vervelen. Tijdens de digitale restauratie is bovendien uitstekend werk geleverd, zij het dat niet alle fouten en beschadigingen zijn weggewerkt, maar dat is onoverkomelijk voor een film met een dergelijke bewogen voorgeschiedenis. Het geluid is redelijk van kwaliteit met af en toe gekraak, nogal wat ruis, en een zeer herkenbare soundtrack, typisch Kurosawa zoals dat heet.

EXTRA'S
Een 16 pagina’s tellende Boekje met foto’s, een korte inhoud en een essay over de film en een aantal Andere Trailers uit deze nieuwe Koinobori-serie van Nederlandse dvd-uitgever De Filmfreak, een reeks die de ambitie heeft om uit te groeien tot een prestigieuze dvd-collectie met Japanse meesterwerken van grootmeesters als Akira Kurosawa, Takeshi Kitano, Hideo Gosha, Keisuke Kinoshita en Masaki Kobayashi.

CONCLUSIE
The Idiot van Akira Kurosawa heeft heel erg geleden onder de weinig deskundige ingrepen van de filmstudio om te film tot een redelijke lengte terug te brengen. Vooral de eerste helft van de film is zwaar getackeld en moeilijk te volgen omdat er meedogenloos en willekeurig gehakt is in een aantal verhaallijnen en in de karakterontwikkeling van de hoofdpersonages. Desondanks blijft de essentie van het verhaal overeind en is The Idiot een meesterlijke proeve van Akira Kurosawa, minder avontuurlijk dan de bekende werken uit zijn oeuvre, maar inhoudelijk zeker zo interessant.