FILM
Serendipiteit is een woord dat in het Nederlands nog niet is ingeburgerd, maar de Engelse variant werd enkele jaren geleden tot mooiste woord in de taal van Shakespeare uitgeroepen. De term betekent zoveel als de samenkomst van toevalligheden om een ding van onverwachte schoonheid te creëren. Serendipiteit is bijgevolg ideaal om de onvatbaarheid van kunst te benoemen en lijkt wel speciaal bedacht te zijn voor de film. Dat medium maakt immers gebruik van de diensten van tientallen, honderden medewerkers die allen aan hetzelfde zeel moeten trekken. In films moeten de arbeid en creativiteit van enkele ‘ongeleide projectielen’ met unieke talenten en persoonlijke opvattingen – art directors, regisseurs, kostuumdesigners, scenaristen, acteurs, monteurs, geluidstechnici en vele anderen – samengebald worden tot één prent om een publiek te entertainen, te ontroeren en te begeesteren. Daar komt kunde bij kijken maar ook het geluk om het juiste thema op het juiste moment met de juiste mensen aan te snijden. En er is geen film ter wereld die de filosofie van serendipiteit beter belichaamt dan het verrukkelijke Roman Holiday.



Nochtans ging de productie niet onder het beste gesternte van start. Het verhaal over een Europese prinses die tijdens een promotietour op het continent even aan haar verplichtingen ontsnapt en een romantisch dagje Rome beleeft met een Amerikaanse undercoverjournalist ontsproot immers aan het brein van Dalton Trumbo. De scenarist was één van de befaamde ‘Hollywood Ten’: filmmakers die begin jaren vijftig op de zwarte lijst belandden omwille van hun communistische sympathieën. Het gevolg is dat menig regisseur zich niet aan het scenario van Roman Holiday wilde wagen. Frank Capra was de meest prominente naam die zich uit het project terugtrok. Maar geluk lacht de dapperen toe en de gerespecteerde cineast William Wyler – in 1952 al een tweevoudig oscarwinnaar – trok zich niets aan van zwarte lijsten en werd bereid gevonden achter de camera plaats te nemen, ook al had hij in geen twintig jaar een komedie geregisseerd. Een gebeurtenis als een serendipiteit zoals er nog meer zouden volgen.

Neem nu Gregory Peck. Als journalist Joe Bradley is hij perfect gecast: aantrekkelijk, charmant, een beetje stout, ambitieus, maar met een peperkoeken hart. Niemand past beter in de rol dan hij, zal iedereen die de film ziet moeten toegeven. En toch had studio Paramount eerst Cary Grant op het oog. Die haakte echter af en plaveide zo de weg voor een van Pecks meest memorabele rollen. Het gerucht doet de ronde dat Grant wel doorhad dat wie ook de rol van prinses Anne zou spelen, de show zou stelen. Je moet het de acteur nageven: daar had hij het honderd procent bij het rechte eind. Maar wie moest de vrouwelijke hoofdrol krijgen? Het toeval stak een handje toe. Iemand van de productie zag Audrey Hepburn aan het werk op Broadway, in Gigi. De jonge actrice werd naar Hollywood gehaald voor een screentest en overtuigde in een oogwenk William Wyler. Roman Holiday zou haar eerste substantiële filmrol worden, de prent die haar klasserijke doch vertederende imago zou lanceren en haar meteen een oscar opleverde. Terecht, want Hepburn is briljant in de film. Ze straalt het joie de vivre uit van een in een keurslijf gedwongen meisje dat voor het eerst spontaan mag zijn, ondeugd mag uitstralen, verliefd mag worden.

Een zoveelste geval van serendipiteit in deze film. En toch weer niet, want de gidsende hand van regisseur én producer Wyler mag niet onderschat worden. Tegenwoordig – in tijden waarin een filmmaker een auteur moet zijn om erkenning te genieten – beschouwt men hem al te vaak als louter een getalenteerde vakman. Maar het is geen toeval dat Wyler meer keren genomineerd werd voor een Academy Award dan eender welke andere regisseur uit de voorbije acht decennia en dat hij liefst 31 acteurs en actrices naar een oscargala gidste. In Roman Holiday kneedt hij de performance van Hepburn voor maximaal effect. Hij vindt een evenwicht tussen humor en drama zonder de lichtvoetigheid van het script te verwaarlozen. Het was op zijn aandringen dat de film in sfeervol zwart-wit gedraaid werd. Hij eiste een in 1952 hoogst ongewone locatieshoot in Rome, waardoor hij de magie van de Eeuwige Stad verbluffend op pellicule kon vastleggen, zoals in de nu legendarische scène aan de bocca della verita, de ‘mond der waarheid’. Wylers beslissingen waren geen toevalstreffers maar clevere inzichten van een visionaire filmer die meer eer verdient dan de benaming vakman toelaat.



Dat neemt niet weg dat de productie technisch een quasi perfecte prent genereert. Hollywoodcrews hadden begin jaren vijftig maar weinig ervaring met het draaien op locatie. Negentig procent van de buitenopnamen werd immers nog gewoon op de backlots in Burbank gedraaid. Die onervarenheid toont zich in ieder geval niet in Roman Holiday, want de integratie van de Romeinse opnames met de sets is naadloos en zorgt voor een realisme dat zelden gezien was in een Hollywoodfilm in het algemeen en een Hollywoodkomedie in concreto. Een verrassend sobere muzikale score van Georges Auric vindt een aangenaam evenwicht tussen de traditie van een oude monarchie en het naïeve positivisme van de fifties. In de montagestudio plakten Wyler en monteur Robert Swink bovendien de sequenties aan elkaar met een entertainend ritme dat ook vandaag nog overeind blijft. Zoals steeds springen ook de kostuums van ontwerper par excellence Edith Head in het oog. De garderobe die zij voor Hepburn ontwierp, is een van de opmerkelijkste uit haar legendarische carrière.

Opvallend aan Roman Holiday is dat de film nauwelijks verouderd is, hoewel de prent dit jaar haar 55ste verjaardag viert. Dat de productie op locatie plaatsvond is daar een niet onbelangrijke factor in, evenals de tijdloze vertolkingen van niet enkel Peck en Hepburn, maar ook van derde wiel aan de wagen Eddie Albert. Verwijzingen in Trumbo’s intelligente script naar Europese unificatie om vrede en voorspoed te creëren konden gisteren geschreven zijn. Maar de beste graadmeter voor de moderniteit van Roman Holiday is het verfrissend sentimentloze einde. In films als deze verwacht je een zeemzoete climax waarin de prinses aan de regels van haar functie verzaakt en zich passioneel in de armen van haar geliefde, een niet-aristocraat, gooit. Wyler en Trumbo kiezen niet voor die makkelijke oplossing en bouwen op naar een ontknoping die ingenieus een gesmaakt compromis vindt tussen de sprookjeswereld van de zevende kunst en de harde realiteit. Hoe treffend en geloofwaardig de climax is, zou blijken toen rond de première van de film een nagenoeg identiek scenario zich afspeelde aan het Britse hof, waar prinses Margaret verliefd was geworden op ‘gewone man’ Peter Townsend. De reclamejongens van Paramount hadden meteen hun ‘hook’. Serendipiteit. Ik zei het toch?



BEELD EN GELUID
In 2002 kreeg Roman Holiday ter gelegenheid van zijn gouden jubileum een grondige restauratie. Het resultaat hiervan is te zien op deze dvd en mag men gerust oogstrelend noemen. Grain werd grotendeels weggepoetst, de contrasten komen uitmuntend tot hun recht en de scherpte haalt continu een hoog niveau. Een transfer om trots op te zijn dus. Het geluid doet daar niet veel voor onder. Dynamiek ontbreekt weliswaar af en toe, maar de dialogen worden helder gepresenteerd en de muziek klinkt voortreffelijk op het monospoor.

EXTRA’S
Het belangrijkste item in de bonussectie is een retrospectieve documentaire met de titel Remembering Roman Holiday (25 min.). De docu werd gemaakt ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de film en geeft een goed overzicht van het tot stand komen van de prent. Vooral de erkenning van William Wyler als architect van het succes is leuk. Restoring Roman Holiday (7 min.) gaat dieper in op het restauratieproces, terwijl we de featurette Edith Head: The Paramount Years (13 min.) ook al terugvonden op andere klassieke uitgaven van de studio. In vier Fotogalerijen zijn zo’n honderd set- en promotiefoto’s verzameld, terwijl de marketingaanpak goed uit de verf komt in drie Trailers.

CONCLUSIE
Roman Holiday is een schitterende romantische komedie en een hoogtepunt in de carrière van alle betrokkenen. Audrey Hepburn werd in één klap een ster dankzij haar magnifieke hoofdrol. De film oogt nog steeds modern dankzij de creatieve beslissingen van cineast William Wyler. Nooit oogde de print bovendien zo goed als op deze dvd. Ook de soundtrack klinkt prima. De bonussectie is aardig gevuld met een set leuke en inzichtelijk extra’s.