Dekalog is een reeks van tien films die regisseur Krzysztof Kieslowski en scenarist Krzysztof Piesiewicz draaiden voor de Poolse televisie in 1989. De films hebben enkel een nummer van 1 t/m 10 als titel. Ieder deel is een moderne interpretatie van een van de tien geboden. Dekalog 8 behandelt het achtste gebod: ‘Gij zult geen valse getuigenissen spreken tegen uw naaste.’

FILM
Krzysztof Kieslowski's achtste Dekalog-film geeft naar goede gewoonte een heel persoonlijke draai aan een van de Tien Geboden. Door het thema van de Holocaust aan te snijden, kiest hij een route die op het eerste gezicht gemakkelijk sentiment zal opleveren, maar wie dat denkt, komt bedrogen uit. Dekalog 8 blijkt namelijk een prent zonder goedkope clichés of voorspelbare antwoorden. De personages worden niet gedreven door een gevoel van onrecht of schuld. Wel mag je als kijker je weg zoeken door een ingenieus emotioneel labyrint via een ogenschijnlijk kil en berekend pad, maar met een onverwacht gevoel van ingetogen opwinding naarmate je het einde nadert. Deze prent is ongetwijfeld de meest volwassen film uit de ganse cyclus: Kieslowski toont zich namelijk meer dan louter een uitlmuntende cineast. Hij uit zich als een uitmuntend kroniekschrijver van de eeuwige menselijke conditie.

De plot brengt al redelijk snel twee mensen met elkaar in contact die de loop van het verhaal zullen bepalen. Zofia is hooglerares moraal aan de universiteit. Elzbieta is de in Amerika wonende vertaalster van enkele van haar boeken. Wanneer Elzbieta Warschau bezoekt, volgt ze een les van Zofia en rakelt daarin een verhaal op over een klein joods meisje dat tijdens de Tweede Wereldoorlog onderdak beloofd werd door een koppel, maar dat uiteindelijk niet kreeg. De goede verstaander heeft waarschijnlijk geen half woord nodig om te weten wat Zofia's rol in dit verhaal was. Toch wil Elzbieta haar geen schuldgevoel aanpraten. Ze wenst louter een beter begrip te krijgen van de omstandigheden die aan de leugen van de hooglerares ten grondslag lagen. Zonder veel woorden te verspillen, groeit tussen de twee personen wederzijds begrip.
Veel van wat Dekalog 8 zo goed maakt, speelt zich af tussen de regels en is bijgevolg moeilijk in woorden te vatten voor wie de episode nog niet heeft gezien. Kieslowski slaagt er vooral in een sfeer te creëren die het midden houdt tussen respect en psychologisch gewroet. Wie een fan was van zijn confronterende impressie van het vijfde gebod, zal wellicht minder onder de indruk zijn van deze aflevering, omdat die het drama juist haalt uit het gebrek aan confrontatie. De beschuldigende vinger hanteren zou voor Elzbieta een logische eerste stap zijn geweest, maar nu die uitblijft, ontspint zich een intrigerend mentaal steekspel tussen haar en Zofia. De een wil de ander hiermee niet ten gronde richten, maar eerder vat krijgen op de soms ongrijpbare logica achter beslissingen in stresssituaties. Al klinkt dat allemaal wat theoretisch en actieloos, het levert een van de betere films uit de Dekalog op. De onderhuidse spanning wordt namelijk tastbaar en slaat makkelijk over op de kijker.

Dekalog 8 roept dan ook eerder vragen op dan dat het antwoorden geeft. Het interne web dat via de inwoners van een appartementsblok in Warschau door de episodes in de reeks loopt, wordt in deze aflevering bijvoorbeeld helemaal opgespannen. De gebeurtenissen uit Dekalog 2 vormen immers de indirecte aanleiding voor de actie die Elzbieta onderneemt. Ook vaste figurant Artur Barcis duikt weer op, ditmaal niet als achtergrondfiguur of willekeurig deel van een beeldcompositie, maar in een opvallende camerabeweging. Alsof Kieslowski er de nadruk op wil leggen dat alles met elkaar verbonden is en iedere beslissing die we nemen invloed heeft op het leven van mensen die we misschien niet eens kennen. Een leugentje om bestwil kan nefaste gevolgen hebben, niet altijd, maar het kan.

Misschien maakt dat Dekalog 8 wel wat te intellectualistisch. Misschien willen Kieslowski en zijn coscenarist Piesiewicz het publiek wel overstelpen met vragen waarop het antwoord later triviaal blijkt. Maar o.a. dankzij de ingetogen vertolkingen van de twee hoofdrolspeelsters kan je dat uiteindelijk niet schelen. Je wordt langzaam meegesleept door de vertelling, naar de anticlimax die die prent passend afsluit. Zonder een greintje sentiment, maar met een hoop emotie die je maar moeilijk kan kanaliseren. Na het zien van Dekalog 8 wordt bovendien duidelijk waar Steven Spielberg deels de mosterd haalde voor zijn aanpak van Schindler's List. Alleen blijkt de meester nog net dat tikje beter de menselijke psyche te doorgronden dan de leerling.
BEELD EN GELUID
Dit achtste deel van de cyclus behoort zonder twijfel tot de best ogende episodes. Grain is weliswaar overvloedig aanwezig en het contrast komt niet goed uit de verf, maar de scherpte en de helderheid van de beelden maken dat deels goed. Spijtig zijn natuurlijk wel de zwarte vierkantjes die het einde van de spoelen al te opzichtig markeren. Het stereogeluid zet de trend van de vorige delen voort: de dialogen worden adequaat aan de luisteraar gepresenteerd, maar missen dynamiek.

EXTRA'S
Deze disk bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Dekalog 8 is een film die je niet meteen bij de lurven vat, maar die langzaam sluimert en je op die manier geleidelijk overspoelt met emoties. De wijze waarop het holocaustthema gebracht wordt, is bovendien respectvol en zonder goedkoop sentiment, waardoor de onconventionele climax extra aan kracht wint. De beeld- en geluidskwaliteit zijn degelijk gezien het bronmateriaal, maar een bonussectie is er niet.