FILM
In de wereld van Disney, beste kindertjes, worden de kleintjes nog met de ooievaar gebracht. Alleen is het voor circusolifant mevrouw Jumbo (Verna Felton) wat langer wachten dan gewoonlijk, want de ooievaar heeft zich ietwat vertild aan het gigantische pakje dat hij moet leveren. Bovendien zijn er kosten aan het kleine olifantje, want het beestje heeft oren als de zeilen van een driemaster. Voer genoeg voor de roddelende olifantenwijfjes om eens goed hun mening te ventileren over moeder Jumbo en haar kleine f-r-e-a-k. Pech en narigheid achtervolgen het kleintje echter. Zijn eerste confrontatie met het publiek, nochtans ook niet bestaand uit moeders mooisten, dat hem vierkant uitkacht omwille van zijn oren, leidt tot een relletje waarin moeder Jumbo bijna de medewerkers van het circus verplettert. Moeder Jumbo wordt vervolgens in een hok opgesloten waarvan de leden van Gaia het brandend maagzuur zouden krijgen, met een bordje "MAD ELEPHANT" voor de deur. En de kleine Dumbo vergaat het al niet veel beter: wanneer hij tijdens zijn eerste optreden als apotheose op een piramide van olifanten moet springen maar in de aanloop over zijn eigen oren struikelt, is hij er de oorzaak van dat de tent instort. De baas van het circus laat hem dan maar opdraven in een ronduit vernederend clownsnummer, waarin hij vanop een brandend huis in een bak schuim moet springen. Gelukkig wordt Dumbo bijgestaan door Timothy Q. Mouse (Edward Brophy), één van de weinige dieren die de andere olifanten de stuipen op het lijf kan jagen, zodat ze tenminste de kleine Dumbo wat ademruimte geven. Na een nachtje stappen en de onbewuste inname van een hoeveelheid alcohol die zeker niet voor een klein olifantje bestemd is, belandt het tweetal 's anderendaags 's morgens in een boom, en komt de muis met de interessante theorie voor de dag dat ze daar wel eens zouden beland kunnen zijn omdat de kleine olifant met zijn grote oren kan vliegen.

Na de financiële tegenvaller van Pinocchio en Fantasia en met de Tweede Wereldoorlog in volle gang werd op de werkingskosten van de vierde avondvullende tekenfilm van de Disneystudio's, Dumbo, flink beknibbeld. De film klokt daardoor net boven het uur af, wat voor een "avondvullende animatiefilm" ongeveer het record van kortste film moet zijn, en veel van de animatiesequenties zijn niet meer dan langgerekte cartoons. Net als Pinocchio heeft de film naast levende treintjes echter iets creepy, niet alleen in de thematiek van uitgestoten en bespot worden omwille van het uiterlijk, waarmee Disney blijkbaar een erg gevoelige snaar had geraakt, maar de nachtmerrieachtige droomsequentie Pink Elephants On Parade en zelfs de niet al te sympathiek ogende clowns hebben een uitgesproken griezelig trekje. Merkwaardig genoeg zorgt deze in een minimalistische stijl gegoten rechtlijnige plot rond een olifantje dat de hele film lang geen enkele lijn tekst heeft voor een meer tijdloze film dan pakweg Snow White And The Seven Dwarfs. Dumbo zou zeker zo verteerbaar niet zijn als de film in zijn derde act, wanneer de olifant tot het besef komt dat hij kan vliegen, niet zo positief zou zijn uitgedraaid, en uiteindelijk belandt op een van de meest gelukkige eindes ooit in een Disneyfilm. Het reeds eerder beproefde recept van de roekeloze Pinocchio en de stem van zijn geweten Jiminy Crickett wordt hier nog eens herhaald met Dumbo en Timothy Q. Mouse, maar het werkt in die zin beter omdat het tweetal geen dwaze diametraal tegenovergestelde karikaturen zijn, maar Mouse juist diegene is die de schuchtere Dumbo over de streep moet trekken. Het is ook niet netjes dat de stemacteurs als beloning voor hun inspanningen niet op de openingscredits vermeld staan.

Toch lijkt Dumbo in de eerste plaats een collage van compleet kakofonische tekenfilmstijlen: de eerste scènes van Dumbo met zijn moeder zijn klassieke animatiemomenten die steen kunnen doen smelten, volgestouwd met beestjes met een hoge aaibaarheidsfactor; zelfs het kleine nijlpaardje is vertederend. Het hectische clownsnummer is daarentegen een opgeklopt spektakel waarbij een grap maar 3 seconden mag duren en gevolgd moet worden door één die de vorige in ridiculiteit overtreft. Klap op de vuurpijl is echter de vijf minuten durende dronkemansscène waarin Timothy Mouse en Dumbo hallucineren dat ze roze olifanten zien, die alsmaar grimmiger en spookachtiger worden in al hun surrealisme. Afgezien van het feit dat een kleine alcohol laten dringen in een recente animatiefilm onmogelijk is geworden omwille van compleet politiek incorrect, is de scène heel extravert, pompeus en zijn bij de animatoren alle remmen losgelaten, wat de scène tot één van de meest memorabele uit het vooroorlogse Disneycanon maakt, maar helaas ook iets minder geschikt voor de allerkleinsten.

Maar de collage werkt; Dumbo is de naam klassieker waardig - als het aan de Disneystudio's zelf lag zijn al hun titels dat, maar wij moeten als critici toch het kaf van het koren scheiden.

D'r is iets heel merkwaardigs aan de hand met de release op Blu-ray van Dumbo. Disney heeft de onhebbelijke gewoonte om hun toekomstige meerjarenplanning de facto elk jaar opnieuw om te gooien. Of het nu Diamond Editions, Platinum Editions of hoe dan ook mogen heten, op welke criteria er wordt beslist om welke films in welke collectie en op welke formaten uit te brengen, het is één soepje. Neem nu Dumbo. Nog geen maand geleden werden de winkels overspoeld met een nieuwe dvd-versie van de film, intussen de vierde (!) release van de film, als we voor het gemak de extraloze Warner-release de eerste noemen, deze release de tweede, en deze special edition de derde, dan is er nu dus een vierde release uit die een boel nieuw bonusmateriaal bevat. Waar komt dat extra bonusmateriaal vandaan? Simpel? Het was het bijvoegsel bij de nieuwe Blu-ray editie! Alleen is die laatste een paar maanden geleden teruggeroepen, en staat nu ergens voor november gepland. Maar wat blijkt? De Blu-ray release is gewoon, mét Nederlandse ondertitels, te krijgen in onder meer Spanje en het Verenigd Koninkrijk, nota bene in een niet-regio A gecodeerde schijf, zodat in de Verenigde Staten enkel diegenen met een regiovrije speler hiervan zullen kunnen genieten. Het enige wat we daaruit kunnen leren is dat de hele aanpak van Disney van het heruitbrengen van films om ze vervolgens weer op te sluiten 'in de kluis' zodat bepaalde titels niet meer, of nog op de tweedehandsmarkt tegen woekerprijzen te koop zijn, een chaos van jewelste heeft gecreëerd waarin een kat haar jongen niet meer vindt. Prijzenpolitiek is één ding, maar dit begint toch op doelbewuste misleiding van de consument te lijken.

BEELD EN GELUID
Voor de restauratie van deze 70 jaar oude fiilm werden kosten noch moeite gespaard. Disney en meer bepaald Lowry Digital heeft nog niet al te veel releases op de markt gebracht die technisch minderwaardig zijn, en toch steekt Dumbo er op high definition, waardoor de film waarschijnlijk beeldtechnisch er op deze disk beter uitziet dan die ooit vertoond is, nog eens naar de bovenkant uit. Het is niet altijd wenselijk om digitale ruis kunstmatig uit een beeld te halen, maar in geval van dit soort klassieke animatie is het uiteindelijke doel om de tekeningen zo veel mogelijk op de handgeschilderde filmcellen te laten lijken als mogelijk is, en de grain is hier tot de laatste korrel uitgehaald. Alleen afgaande op de technische kwaliteit en niet op de inhoud is het daardoor virtueel onmogelijk om de beeldkwaliteit van deze Dumbo van een recente film te onderscheiden. Het proces is zodanig uitgevoerd dat er geen nare neveneffecten zijn ontstaan. Zo zijn de aflijningen van de tekeningen diepzwart en haarscherp, en bijvoorbeeld in de Pink Elephants On Parade-scène, waarin op gegeven ogenblik een olifant wordt getekend uit een roze en een blauwe lijn op een zwarte achtergrond, ziet dit proces er maagdelijk ongerept uit. D'r is nergens vorming van compressieblokken in diagonale lijnen, en de kleuren zijn voortreffelijk: kijk maar eens naar de kleurvlakken van de staat Florida waar de ooievaar overvliegt, of de tinten die het dal opsmukken waardoor het treintje met circusmateriaal rijdt. De stabiliteit van de kleuren kan zich moeiteloos meten met computeringekleurde evenknieën, zoals The Simpsons vanaf seizoen 15. De kleuren zijn ook nergens uitgelopen door de DNR-filtering, wat er alleen op duidt dat dit laatste met zeer veel zorg is uitgevoerd. Er bestaan gespecialiseerde firma's die oude schilderijen er terug zoals vroeger doen uitzien. En er bestaat Lowry Digital die hetzelfde doen voor tekenfilms, en precies weten met wat ze bezig zijn. Gezien het monnikenwerk dat ze hier voor over gehad hebben: Minder dan een perfecte score kan en mag hier niet overwogen worden.

De Engelse DTS-HD Master Audio 7.1-track is meer dan voldoende om de eerder beperkte dynamiek van de originele film volledig te encoderen. Puristen zouden misschien ook graag de originele monotrack ernaast willen horen om de verschillen te bestuderen. Er zijn een paar kleine ingrepen gebeurd om de over elkaar vallende lagen van het geluidslandschap duidelijk te scheiden: zo hoor je bijvoorbeeld Mijnheer Ooievaar toch nog door de achterkanalen, zodat aan de voorkant er wat meer ruimte vrijkomt voor de harmonieën van de barbarshopquartet-muziek. Ook in diezelfde storm klinken de zijkanalen wat ruimer, zonder obtrusief te worden. Toch zijn die ingrepen schaars en laten de film in waarde. Het geheel heeft voilume en bouquet, en alhoewel het inderaad fijn zou zijn om eens met de originele monoband te vergelijken doet deze DTS-HD-presentatie Dumbo zeker geen oneer aan.

EXTRA'S
Van alle Dumbo-releases totnogtoe is deze qua bonusmateriaal zeker de meest complete en inhoudelijk relevante.

In een sectie met Deleted Scenes vinden we twee scènes die de film hadden kunnen maken, maar in een eerder stadium voortijdig afgevoerd werden. In het eerste stukje, The Mouse's tale (6 min.) vertelt Timopthy ons waarom olifanten zo bang zijn voor muizen, en het tweede verwijderde stukje, Are you a man or a mouse? (4 min.) is een protoversie van een liedje.

Backstage Disney is weer overladen met documentaires allerhande. Ik tel vijf stuks. Taking Flight: The Making of Dumbo (28 min.) is een eerlijk werkstuk over hoe Disney toch nog een tekenfilm wou maken na het financiële débâcle dat Fantasia bleek te zijn, en hoe Dumbo een rechtlijnig verhaal zonder al te veel tierlantijntjes moest worden afgaand op de toestnad in de kassa. In deze documentaire komen verschillende oude animatoren en Disney-kenners dit beamen. De documentaire The Magic of Dumbo: A Ride of Passage (3 min.) is een kort stukje over één van de oudste attracties in Disneyland. In Sound Design Excerpt from "The Reluctant Dragon" (6 min.) mogen we mee in een geluidsstudio waar ze wien hoe een stukje geluidseffect (zij het van een andere film) tot stand komt. In de documentaire "Celebrating Dumbo" (15 min.) komen opnieuw personages als filmcriticus Leonard Maltin en Roy E. Disney nog eens mijmeren over het maken van en de impact van Dumbo. Dumbo was altijd één van Disney's favorieten, en men heeft voorwaar nog een filmpje van een dikke minuut opgezocht Original Walt Disney TV Introduction waarin de man zijn creatie op TV mocht komen voorstellen. Uit het tijdperk zijn nog twee trailers geren, een Original Theatrical Trailer (2 min), en een Theatrical Rerelease Trailer (1 min.) voor de rerelease in 1949. De daarop volgende bijzonder rijke verzameling aan Art galleries bevatten bijdragen over Visual Development, Character Design, Layouts & Backgrounds, Storyboard Art, Production Pictures, Publicity en zelfs een Original Dumbo Storybook (1941) dat in high definition best te lezen valt.

De disk bevat daarnaast nog twee Bonus shorts. De eerste is The Flying Mouse (9 min), de tweede Elmer Elephant (9 min.), en ze hebbenm gemeen dat ze dezelfde soort dieren bevatten als de twee hoofdpersonages uit de film.

Disney Family Play staat alweer garant voor een paar domme spelletjes, What do you see? en What do you know?, waarbij je bij het eerste onherkenbaar gemaakte scènes uit de film moet herkennen, en je in de tweede wordt getest op je kennis over o.a. olifanten.

De andere mogelijkeden die Blu-ray biedt, dan. In Cine-Explore krijg je een picture in picture-commentaartrack waarin Pixar-regisseur Pete Docter (Monsters Inc., Up) samen met Disney-historica Paula Sigman en animator Andreas Deja scène per scène commentaar geven op het makingsproces van de film. Deze PiP is zo compleet als die maar kan zijn, naast kleine anekdotes krijgen we ook blikken achter de schermen en interviews met mensen die aan de film hebben meegewerkt, in zoverre ze nog leven natuurlijk. De DisneyView Presentation is een ander paar mouwen. Deze is gericht op sukkels die denken dat op hun dure breedbeeldtelevisie het projecteren van een film als Dumbo die slechts in 1.33:1 geschoten is, een fout is. Om zelfs die armen van geest terwille te zijn, heeft men een reeks tekeningen opgesteld die de zwarte balken moeten opvullen. Ene James Coleman geeft er nog een gebruiksaanwijzing van een minuut van. Mijn mening is dat mensen die dit elementaire verschil niet kennen, het niet waard zijn om een blu-ray te mogen aanraken. Dan zijn er tot slot nog een reeks Cross-promotionele trailers en een mogelijkheid om via BD-Live nog meer informatie op te vragen.

Tot slot bevat de Blu-ray nog een dvd met de film en een deel van de extra's op. Waarom?

CONCLUSIE
Dumbo is een essentieel puzzelstuk in de grote Disneypuzzel, daar moet ik u waarschijnlijk niet van overtuigen. Van de technische prestatie, en vooral van het opgekuiste beeld, zal u echter zo versteld staan dat u alle vorige versies die u mocht hebben linea recta de prullenmand inkiepert.