BRICK LANE
Bespreking door: William - Geplaatst op: 2010-07-22
FILM
Na de zelfmoord van haar moeder, wordt de 17 jarige Nazneen door haar vader uitgehuwelijkt aan een 20-jaar oudere man in Londen. De band met haar jongere zusje wordt doorgesneden en hoewel de meisjes elkaar twee decennialang brieven schrijven, zullen ze elkaar nooit weerzien, want tegen die tijd heeft Nazneen een zoontje en twee dochtertjes op de wereld gezet en is de terugkeer naar Bangla Desh, het land van haar gelukkige jeugd, quasi onmogelijk, wegens de kinderen en hun Britse opvoeding, maar ook omdat het jonge meisje van weleer een volwassen vrouw is geworden die beseft dat Brick Lane, Londen, met al z’n voor- en nadelen, haar nieuwe thuis is.
Nazneens echtgenoot Chanu is geen wijs man, maar hij acht zichzelf wél intelligent/ Hij leest Proust, Hume, Chaucer en Shakespeare en hij probeert op alle mogelijke manieren te bewijzen dat hij een goede Engelsman is. Maar zijn huidskleur, z’n vreemde accent en z’n haast kinderachtig enthousiasme werken tégen hem: hij neemt ontslag op kantoor als ie merkt dat z’n collega zíjn promotie krijgt en hij leent geld van een woekeraar voor een computer, want dan is hij verbonden met de rest van de wereld en wordt een job vinden kinderspel. Uiteindelijk wordt hij buschauffeur en uiteraard vindt hij z’n collega’s een beetje dom, maar wél collegiaal en vriendelijk. Met z’n jonge vrouw heeft Chanu weinig contact. Er zijn de spaarzame intieme momenten, maar dan ligt Nazneen meestal met gesloten ogen op haar rug en denkt aan thuis, aan het moeras waar haar moeder verdronk en aan de plagerijen van haar zusje. Wat niet betekent dat Chanu een slechte echtgenoot is, maar wél traditioneel: altijd het hoogste en laatste woord en zelden interesse voor de bezigheden van zijn vrouwelijke huisgenoten.
Om het huishoudgeld bij te spijkeren neemt Nazneen naaiwerk aan als thuiswerkster. Zo leert ze Karim kennen, een vlotte tien jaar jongere landgenoot die voor de wekelijkse bevoorrading zorgt en die z’n interesse niet onder stoelen op banken stopt. Nazneen wordt verliefd, voor het eerst in haar leven: een fel oplaaiend gevoel dat ze nooit eerder heeft gekend en dat ze zich alleen herinnert uit de brieven van haar zusje. Nazneen en Karim beginnen een relatie. Hij spreekt over trouwen en zij, zij durft nauwelijks aan een ander leven denken. Uiteindelijk heeft ze twee tienerdochters en een wat fatterige, met zichzelf ingenomen echtgenoot die plannen maakt om definitief naar Bangla Desh terug te keren sinds de sfeer in hun wijk is veranderd na de aanslagen op de Twin Towers. Voor Nazneen wordt het een moeilijke keuze en een nog moeilijkere tijd: haar beide dochters willen blijven en protesteren voor het eerst luidop, maar hun vader Chanu is vastberaden en koopt vliegtickets en doet de huisraad van de hand.
Brick Lane is de verfilming van de gelijknamige roman van de Bengaalse schrijfster Monica Ali. Het boek veroorzaakte een dusdanige ophef in de Oost-Pakistaanse gemeenschap in Londen, dat regisseur Sarah Gavron de film onmogelijk ter plekke (Brick Lane is het centrum van de Bengaalse wijk) kon draaien. Dat is overigens een beetje vreemd, want behalve de controversiële liefdesaffaire tussen Nazneen en Karim - Bengali in Londen zijn beslist meer gewend dan dat - is er nauwelijks sprake van aanstootgevend materiaal voor moslims, tenzij men Chanu’s pleidooi voor een islam van het hart i.p.v. eentje van de wapens, tijdens een vergadering van moslimactivisten, als provocerend ervaart. Maar misschien heeft het ook wel met angst te maken, want Gavron toont de kijker hoe de onschuldig uitziende Karim op korte tijd een baard laat groeien (na een bezoekje aan verwanten in het militante Bedford) en een wit gebreid mutsje opzet, waardoor hij zeer duidelijk de lichaamstaal van de moslimextremisten uitstraalt. Schijnbaar ligt het bijna tien jaar na de feiten, nog allemaal heel gevoelig.
Het valt op dat in de film veel meer de nadruk wordt gelegd op het huwelijk dan op de buitenechtelijke relatie. Een gedurfde gok, maar regisseur Sarah Gavron weet precies hoe ze het aanpakt. Ze stopt nl. niet één, maar twee verrassende wending in haar film, kort na elkaar zelfs, waardoor de kijker op het verkeerde been wordt gezet en de productie uiteindelijk een onverwachte en een beetje wonderlijke afwikkeling krijgt die op geen enkel moment een geforceerd indruk maakt. Sterkhouder van Brick Lane is zonder twijfel de bloedmooie Tannishtha Chatterjee (Nazneen), die overtuigt als de stille en diepgelovige huisvrouw en later als de verliefde jonge vrouw. Heel veel woorden gebruikt ze niet, het zijn vooral blikken, in close-up gefilmd, die vertellen wat haar lippen niet kunnen of mogen verwoorden. Ondanks zijn onhandigheid en betweterigheid, heeft ook Satish Kaushik de kijker op z’n hand. Z’n personage Chanu is naïef en leeft gedeeltelijk in dromen, maar hij is tegelijk immens grappig en z’n goede humeur werkt aanstekelijk. Op het moment dat hij omslaat, tot het besluit komt dat hij niet langer in Engeland kan leven en in tranen uitbarst, heb je als kijker met de snotterende dikkerd te doen, want het betekent niet alleen het einde van een lang gekoesterde droom en het failliet van een volgehouden levenshouding, maar zoveel meer het bewijs dat integratie niet noodzakelijk naar acceptatie leidt.
In Brick Lane snijdt regisseur Sarah Gavron een veelzijdige problematiek aan. Omdat het om een buitenlandse minderheid gaat in onze westerse maatschappij, ontstaat de neiging om een dergelijke productie over het hoofd te zien, wat een grote vergissing is, want Brick Lane gaat vooral over mensen in doodgewone en herkenbare situaties. Dat ze toevallig moslim zijn qua geloofsovertuiging en uitgehuwelijkt worden zoals in grote delen van Azië en Afrika ook vandaag nog het geval is, neemt niet weg dat er hier sprake is van een interessante en aangrijpende sociaal-politiek milieuschets, verteld met liefde én respect, sfeervol in beeld gebracht en met precies het juiste tempo gemonteerd.
BEELD EN GELUID
De prachtige kleuren van het Bengaalse landschap (goudgeel en blauw) contrasteren fel met de veel grauwere tinten (bijna kleurloos) van de Bengaalse wijk in Londen. Hetzelfde geldt voor de sociale flat van Nazneen en Chanu, waar de dikke vitrage voorkomt dat nieuwsgierigen naar binnen gluren. Vanaf het moment dat de jonge Karim in het interieur verschijnt, gaan de gordijnen voorzichtig open en schijnt de zon, of schuiven de overgordijnen voorzichtig dicht en hangt er een oranjeachtige gloed in de kamer, want wat er op dat ogenblik gebeurt mag niet bekend raken buiten de vier muren van de flat. Veel zorg is ook besteed aan de huidtinten tijdens de soms lange close-ups, waarbij elke rimpel zichtbaar wordt, elk haartje op het voorhoofd van het hoofdpersonage duidelijk afgetekend. Het zwartniveau is indrukwekkend en ook in de donkere scènes blijven de details probleemloos overeind. Vuiltjes, beschadigingen, witte punten, ze zijn niet aan de orde. Het geluid staat in een 5.1-versie, maar in een eerder verstilde film als deze zitten weinig indrukwekkende effecten. Alleen de Bengaalse muziek, op tekst van de Indiase dichter, romanschrijver en Nobel-prijswinnaar Rabindranath Tagore, doet er haar voordeel mee.
EXTRA’S
Op de disk die ons ter beschikking is gesteld door De Filmfreak reageren Set up en Extra’s niét op de instructies van de afstandbediening. Volgens de hoes zijn de Extra’s: TBA. Misschien staan ze strak wél op de disk die u in de winkel koopt.
CONCLUSIE
Brick Lane van regisseur Sarah Gavron is een must-see voor elke liefhebber van de Betere Film. Het is een gedurfd en innemend drama over een jonge Bengaalse vrouw die meer dan vijftien jaar na haar huwelijk verliefd wordt op een andere man. Het scenario - naar een succesvolle, maar controversiële roman - is intelligent geschreven en bevat vaart, ondanks de vele flashbacks en het schijnbaar rustige tempo van de handeling. Brick Lane is van een zeldzame schoonheid en behoort tot het kleine kransje van filmtitels dat een permanente plaats verdient in een dvd-collectie. De technische kwaliteit van het materiaal is oké, de bonussectie was op onze disk niét toegankelijk.