FILM
In deze biografische film maakt regisseur Abel Ferrara een reconstructie van de laatste dag uit het leven van de Italiaanse filmmeester Pier Paolo Pasolini. Omdat hij die avond wordt vermoord op het strand van Ostia, is 2 november 1975 een bijzondere dag voor de fans en de filmwereld, maar voor Pasolini zelf was het niet meer dan een doodgewone werkdag waarop hij dingen deed die hij anders ook deed (opstaan, ontbijten en zich aankleden) en waarop hij de afspraken in z’n agenda afwerkte (bezoek van een bevriende actrice, een krantenjournalist voor een interview, de uitgever van z’n nieuwe boek). De gesprekken zijn vriendelijk, informatief of zakelijk, waarmee ze weinig verschillen van wat er zich op andere werkdagen ten huize Pasolini – hij woont bij z’n bejaarde moeder – afspeelt. Het gaat om mensen die we als buitenstaander niet kennen en die we ook niet leren kennen, want de regisseur introduceert ze op een zuinige manier terwijl hij de camera vooral op z’n hoofdpersonage gericht houdt. Aan de ontbijttafel wordt er over koetjes en kalfjes gepraat, de actrice praat vooral over zichzelf en deelt cadeautjes uit, voor Pasolini heeft ze een plaat met Macedonische volksmuziek meegebracht die meteen wordt opgelegd… de sfeer is ontspannen en prettig.

De journalist van La Stampa vraagt Pasolini naar z’n levensfilosofie, naar de manier waarop hij naar de wereld kijkt, naar de politieke boodschap in z’n films. Het gesprek is kort, want Pasolini heeft er geen zin in. Hij zal de vragen schriftelijk beantwoorden… Hij heeft het al zo vaak verteld, het zet geen aarde aan de dijk… een roeper in de woestijn. Hij heeft er zich niet geliefd door gemaakt. Z’n werk is controversieel, het stuit mensen tegen de borst, sommigen noemen hem een linkse extremist, zelf kiest hij voor de titel communist… Hij heeft veel vrienden, maar ook tegenstanders, vijanden zelfs... z’n kritiek is weinig subtiel, z’n stijl zeer efficiënt…
 

Na een eerder zakelijk gesprek met z’n uitgever rijdt Pasolini – inmiddels 53 jaar oud – naar het centrum van Rome, waar hij een afspraak heeft met een bevriend stelletje en hun baby. Pasolini vertelt over de nieuwe film die hij wil gaan draaien en regisseur Abel Ferarra maakt van de gelegenheid gebruik om een aantal scènes alvast te visualiseren en als inserts te gebruiken. Tegen het vallen van de avond zien we Pasolini in de buurt van het station waar een stel jongens loopt te pronken in de hoop een centje bij te verdienen. Maar de cineast is op zoek naar z’n muze en schandknaap Pino Pelosi, een jongen die hij sinds z’n vijftiende kent en die hij in verschillende van z’n films een rolletje heeft gegeven. Rijk is die er niet van geworden en dus betaalt Pasolini hem een maaltijd in een klein en leeg restaurantje. Nadien rijden ze naar het strand in Ostia waar ze worden opgemerkt door een groepje gay-bashers…
 

Jammer voor regisseur Abel Ferarra, maar spannend of boeiend kan je zijn film niet echt noemen. Als portret van de Italiaanse cineast stelt de film al evenmin veel voor. Uit zijn reacties tijdens het interview met de krantenjournalist en uit de beknopte filmscènes – ook uit de film die hij niet meer zou maken - krijg je als kijker een vage impressie van de politieke en artistieke ideeën van Pasolini, maar meer dan een aanzet is het niet. Het was niet Abel Ferarra’s bedoeling om een biografische film te maken over de regisseur van Il Decameron (1971) en Saló (1975), maar het aangereikte materiaal in zijn film is te mager om Pasolini’s enigmatische en complexe persoonlijkheid te verklaren. Het is allemaal mooi gefilmd, maar van emotie is nauwelijks sprake, van empathie al helemaal niet.
 

Nu was Pasolini niet meteen een feestnummer. De Amerikaanse auteur Barth David Schwartz noemt hem in zijn boek Pasolini Requiem (1992) zelfs een kille en egocentrische man met een gebrekkige aanleg voor loyauteit. Zo leren we hem ook kennen in  Ferarra’s film, maar nergens vangen we een glimp op van de man die keer op keer de goegemeente tegen de schenen trapte met films die wegens hun controversiële inhoud in geen tijd uitgroeiden tot een schandaal. Ferarra doet m.a.w. geen enkele poging om de spagaat in Pasolini’s persoonlijkheid tussen intellect, politiek bewustzijn en seksuele perversie te verklaren of zichtbaar te maken, alsof dat niet de belangrijkste kenmerken van zijn werk zouden zijn.
 

De manier waarop Willem Dafoe het hoofdpersonage uit de film tot leven brengt is zonder meer fenomenaal. Er is sprake van meer dan een toevallige gelijkenis tussen de regisseur en de acteur, maar de Amerikaan slaagt er bovendien uitstekend in om het narcisme en de koele afstandelijkheid van het personage zichtbaar en voelbaar te maken. Aan de rest van de personages schenkt Abel Ferarra nauwelijks aandacht. Maria de Medeiros (The Saddest Music In The World, 2003; Pulp Fiction, 1994) heeft een klein rolletje als een bevriende actrice, en Riccardo Scamarcio (La Meglio Gioventù, 2003; Effie Gray, 2014) neemt de rol van Ninetto Davoli voor zijn rekening, de man met wie Pasolini in zijn jonge jaren een tijdlang een relatie had en die heel vaak in zijn films te zien was, o.a. in Il Racconti Di Canterbury (1972) en Il Fiore Delle Mille E Una Notte (1974).
 

BEELD EN GELUID
Abel Ferarra hanteert een vrij donker kleurenpalet met veel bruin, groen en grijsachtig blauw. De inserts zijn kleuriger met veel ruimte voor oranje en roestbruin. Technisch is de release foutloos, maar dat verbaast ons niet van het British Film Institute. De geluidstrack is sober (een praatfilm) en de soundtrack is zeer minimalistisch.