Voor het definitieve einde van de Sovjetunie, de Val van de Berlijnse Muur en het einde van de Koude Oorlog heeft wijlen Ronald Reagan z’n borst mogen natmaken. Regisseur Mike Nichols vertelt in Charlie Wilson’s War, naar een boek van de Amerikaanse schrijver George Crile, een op waargebeurde feiten gebaseerd verhaal waarin Joanne Herring (Julia Roberts), weduwe van een schatrijke Texaanse oliebaron, het Democratisch congreslid Charlie Wilson (Tom Hanks) van haar Texaanse 2nd District en een ongelukkige CIA-man (Philip Seymour Hoffman) een samenzwering opzetten in het begin van de jaren tachtig om de Russen uit Afghanistan te verdrijven. De ultrarechtse Herring had via haar voormalige echtgenoot toegang tot de groten in het Midden-Oosten, Wilson was een vooraanstaand lid van de Commissie voor Defensie die zich ontfermde over het budget voor oorlogsinspanningen en Gust Avrakotos, gefrustreerd door de zwakke houding van de CIA inzake Afhanistan én een communistenhater pur sang, ze vonden elkaar en bonden een strijd aan die tien jaar zou duren, die de Russen in Afghanistan uiteindelijk op de knieën zou dwingen en die bijna rechtstreeks resulteerde in de val van de Sovjetunie eind jaren tachtig. Met Reagan had hun missie totaal niets te maken, zijn naam komt in het verhaal zelfs niet voor. Amerika was nl. beducht om rechtstreeks te worden betrokken bij het conflict en de CIA steunde de Afghaanse moedjahedien met een luttele 5 miljoen dollar per jaar. Wapens van Amerikaanse makelij waren uit den boze, want die zouden de Russen provoceren, maar in Pakistan en Israël zagen ze brood in een Russische nederlaag. Was het niet het plan van Moskou om via Afghanistan door te stoten tot de olievoorraden in het Midden-Oosten?

 

 

Joanne Herring brengt Charlie Wilson in contact met de Pakistaanse president Zia Ul-Haq die hem uitnodigt voor een toer langs de Afghaanse vluchtelingenkampen in het noorden. Wilson ziet er de kinderen zonder armen, slachtoffers van Russische bommen, vermomd als kinderspeelgoed; hij hoort er de verhalen over folteringen en grootschalige mishandelingen. Hij is overtuigd. Bij de CIA vindt hij Gust Avrakotos, een specialist in spionage en een man met goede contacten in Jeruzalem. Samen overtuigen ze de Israëli’s om samen te werken met aartsvijand Pakistan en de moedjahedien massaal Russische wapens te leveren, wapens die Israël buit heeft gemaakt in de oorlog tegen Egypte. In de Commissie voor Defensie pleit Wilson om geheime CIA-fondsen vrij te maken voor de oorlog in Afghanistan. Op zeer korte termijn slaagt hij erin het budget te laten verhogen tot 1 miljard dollar per jaar en later tot een veelvoud daarvan. Al in de periode 1982-83 heeft de onderneming succes: de Russische helikopters, sinds het begin van de oorlog heer en meester op het woeste Afghaanse terrein van indrukwekkende bergketens en kwetsbare dorpen, worden met tientallen uit de lucht gehaald, tanks sneuvelen bij bosjes en legervoertuigen zijn het voortdurende doelwit van perfect getimede acties. In 1989 druipen de Russen af: de strategische tegenvallers stapelen zich op, het dodental rijst de pan uit, de verliezen qua wapentuig en mobiele installaties brengen de Sovjetunie aan de rand van het faillissement.

 

 Mike Nichols (Catch 22, Who’s Afraid Of Virgina Woolf?) is niet aan z’n proefstuk toe. Wie zijn werk kent, weet dat hij een speciale relatie heeft met oorlogsverhalen en menselijke relaties en dat zijn benaderingswijze nooit vrijblijvend of luchthartig is. Alhoewel, van een film als Charlie Wilson’s War verwacht je dat het om een loodzware politieke productie gaat en een thematiek die Europeanen nauwelijks zal boeien, maar het tegenovergestelde is waar, want Mike Nichols maakt van deze film een drama vol suspense, spanning en bijzonder veel humor, zowel qua verhaalkeuze als taalgebruik. Daarvoor is Aaron Sorkin verantwoordelijk die de 500 pagina dikke turf van George Crile reduceerde tot een soepel en intrigerend 95 minuten durend scenario vol spitse oneliners, ironiserend loops en prettig gestoorde situaties, meestal geconcentreerd omtrent de figuur van Wilson zelf, want de man was niet alleen een stevige drinker, hij snoof ook behoorlijk wat cocaïne en hield van de vrouwtjes. Tom Hanks vindt het allemaal best, hij lijkt zich vrij makkelijk in de rol van Charlie Wilson te hijsen, ook al hield die er als congreslid een administratieve staf van louter sexy dametjes op na, mocht de fles whisky nooit ver uit de buurt zijn en vertoefde hij regelmatig in het gezelschap van een duo cocaïnesnuivende hoertjes. Hanks overspeelt z’n hand op geen enkel moment, als Charlie Wilson doet hij rustig zijn eigen ding, concentreert zich op z’n makkelijke job (z’n achterban in het 2nd District is niet veeleisend zolang ze in Washington van hun geld en wapens afblijven) en evolueert van een eerder ongeïnteresseerde politieke figuur naar een man met een missie en een overtuiging. Charlie Wilson was nooit een zwaargewicht in Washington en Hanks probeert dat evenmin te zijn. Net daarom is Wilson destijds door de Russen over het hoofd gezien, wat achteraf een schromelijke vergissing bleek te zijn, want net híj bereidde in alle stilte hun definitieve ondergang voor.

 

 

Philip Seymour Hoffman is Nichols geheime wapen in Charlie Wilson’s War. De ongedwongenheid en de directheid waarmee de inmiddels 41 jarige acteur zijn rol gestalte geeft, brullend, schreeuwend, bluffend en tegelijk met een ontwapende souplesse en een ongeëvenaarde ongegeneerdheid, het zorgt ervoor dat hij elke scène waarin hij te zien is probleemloos domineert. Hoffman is een natuurkracht, een duizendpoot die in elk nieuwe vermomming geloofwaardig blijft (Capote, Before The Devil Knows You’re Dead) en groeit. Julia Roberts (Erin Brockovich, Full Frontal, Ocean’s Twelve, Mona Lisa Smile), ook al niet de eerste de beste, is jammer genoeg fout gecast voor de rol van Joanne Herring. Wie de echte Joanne Herring in de extra Wie Is Charlie Wilson? bezig ziet, beseft meteen dat Julia Roberts de minzame Texaanse te veel reduceert tot een spin in het centrum van een politiek web. Terwijl deze Texaanse huisvrouw met zeer veel geld en bijzonder goede contacten in de Arabische wereld een eerder minzame indruk maakt, knijpt Roberts het personage helemaal uit en maakt van Joanne Herring een koel, berekend en superefficiënte schaakstuk in een zeer gevaarlijk internationaal machtspel. Roberts herleidt Herring tot een societyfiguur met goede maniertjes, perfect voor New York of Los Angeles, maar nauwelijks voorstelbaar in het toch wat achtergebleven en veel lossere Texaanse milieu van superrijke oliebaronnen. Gelukkig komt Roberts niet in overdreven veel scènes voor en blijft de schade dus beperkt. Bovendien zorgen een aantal warme nevenfiguren (o.a. Amy Adams als Wilsons dweperige perschef Bonnie Bach en Ned Beatty als Doc Long, de voorzitter van de Commissie voor Defensie) voor voldoende tegengif om Charlie Wilson’s War op het goede spoor te houden.

 

Er is een direct verband tussen de bemoeinissen van Amerikaanse burgers en de medewerking van de CIA aan het beëindigen van de Russische aanwezigheid in Afghanistan in de jaren tachtig van de vorige eeuw en de huidige Amerikaanse aanwezigheid. Na de aftocht van de Russen bleef de Afghaanse samenleving verarmd en compleet ontregeld achter. Charlie Wilson pleitte bij z’n vrienden in het Congres na het vertrek van de Russen nog even voor financiële steun aan het Afghaanse onderwijs, maar wie was er nog geïnteresseerd in het dorre en economisch weinig interessante land? De moedjahedien, de enige georganiseerde structuur, gehard door de jarenlange strijd in moeilijke omstandigheden en voorzien van Russische wapens door het westen, vulde het machtsvacuüm op nam de controle over. Tegenwoordig noemen we ze de Taliban, bebaarde mannen in traditionele kleren met een Kalasjnikov op de schouder, bereidt om tot elke prijs de buitenlandse bezetters te bestrijden, fanatiek en fundamentalistisch, een kweekvijver voor internationaal terrorisme en actieve steunpilaar van Al Qaida. Sinds de Amerikaanse interventie in Afghanistan is het westen – en de U.S.A. in het bijzonder - tot vijand nummer één uitgeroepen. Vanuit de roestbruine onherbergzame heuvels en in de smalle steegjes van Kaboel beschieten de zgn. Taliban-strijders Amerikaanse soldaten minstens gedeeltelijk met wapens die ooit door het Congres zijn betaald op voorspraak van... Charlie Wilson.

Ondanks het wat donkere en eerder moeilijke thema is Charlie Wilson’s War geen donkere film geworden, Integendeel, Mike Nichols maakt van deze film een kleurrijk spektakel waardoor de spanning en de suspense regelmatig worden gecounterd met scènes die je als toeschouwer eerder in een comedy verwacht. De mix is bijzonder geslaagd en Charlie Wilson’s War wordt – op een paar korte en intense dialoogfragmenten na – nooit loodzwaar of onbegrijpelijk. De kleuren gaan van natuurlijk over bont in de heftige oorlogsscènes in Afghanistan met veel bruin en beige in alle mogelijke tinten voor het terrein, geel voor de fluitende kogels, grauw voor het opwaaiend zand, warme interieurtinten voor Charlie’s kantoor, veel strakkere en koelere tinten met geel goud voor de omgeving van Julia Roberts. De dvd-versie is uitstekend van kwaliteit, zij het met af en toe een beetje edge enhancement, maar voldoende scherpte, detail en contrast. Een film die beslist een Blu-rayrelease verdient.

Het geluid staat in 5.1 en dat zorgt vooral voor effect in de bombardementscènes. De rustigere dialoogfragmenten veroorzaken uiteraard veel minder akoestisch geweld, maar de muziek van James Newton Howard (E.R., The Interpreter) vult de gaatjes heel precies.

In The Making of Charlie Wilson’s War krijgt u een 17 minuten durende documentaire met interviews van cast en crew over het thema van de film, de overeenkomsten met het boek dat als uitgangspunt is gebruikt, de aanpak van de regisseur, de werkwijze van de scenarist, de verschillende karakters, etc. De regisseur vertelt over de samenwerking, de keuze van de acteurs en de efficiënte manier waarop het 500 pagina’s tellende boek van George Crile door Aaron Sorkin is vertaald in een bruikbaar scenario dat een moeilijke problematiek en een ingewikkelde politieke constellatie toch op een begrijpelijke manier zichtbaar maakt, met veel ruimte voor spitse oneliners en humor. In Wie is Charlie Wilson? (12 min.) wordt de figuur van de echte Charlie Wilson belicht en de man in kwestie – ondertussen bejaard – voelt zich niet te beroerd om de omstandigheden van zijn daden zelf toe te lichten. Ook de echte Joanne Herring doet een duit in het zakje en het moet gezegd: zij lijkt inderdaad heel erg op Julia Roberts en ze is voor haar leeftijd bovendien uitstekend geconserveerd. Wat geld al niet vermag…

Charlie Wilson’s War is een intrigerende en spannende film over hoe burgers in samenwerking met hun congreslid en de steun van de CIA het terrein van de wereldpolitiek betreden en de loop van de geschiedenis effectief kunnen beïnvloeden. Dankzij de inspanningen van scenarioschrijver Aaron Sorkin en het vakmanschap van regisseur Mike Nichols is de film duidelijk, verstaanbaar en spannend tot het laatste moment, mede door de toevoeging van aardig wat snedig taalgebruik en komische situaties die nooit afbreuk doen aan het gewicht en de relevantie van het waargebeurde verhaal.