FILM
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd alles en iedereen in de entertainmentindustrie ingezet om het volk te overtuigen van het feit dat de oorlogsinspanningen de moeite waard waren. Zelfs William Shakespeare. In 1944 draaide Laurence Olivier immers een versie van de koningsklassieker Henry V die het patriottisme extra dik in de verf zette. Kosten nog moeite werden gespaard om in een Technicolor-spektakelstuk de slag bij Agincourt te recreëren, nog steeds een van de meest onwaarschijnlijke overwinningen in de militaire historie, waarbij een Engels leger dat qua getalsterkte niet kon tippen aan de Franse overmacht, toch de overwinning behaalde, grotendeels ten gevolge van de ingenieuze tactiek om massaal in te zetten op boogschutters. De symboliek zal niet verloren zijn gegaan voor de toenmalige bioscoopbezoeker, ook al kwam de prent pas in de zalen toen het pleit van de wereldbrand al beslecht was.

Een van de problemen met Henry V is dat de productie moeilijk los te zien is van het propagandadoel. Met de achterliggende historiek van de prent als leidraad, kan je niet anders dan onder de indruk zijn van de subtiele gelaagdheid die Olivier in diverse passages stopt. Vooral de fragmenten waarin hij zich, onherkenbaar door de nacht, onder het voetvolk beweegt en de bedenkingen bij de oorlog ontkracht met passionele woorden, roepen onmiskenbaar herinneringen op aan de wijze waarop Winston Churchill steeds een antwoord klaar had op de vraag naar het waarom van de Tweede Wereldoorlog. Maar wie die subtext niet begrijpt, ergert zich waarschijnlijk blauw aan veel van de scènes die de plot nauwelijks vooruithelpen en waarin geacteerd wordt op een manier die vandaag de dag behoorlijk uit de mode is. Zeggen dat Henry V hopeloos gedateerd is, kan je het understatement van het jaar noemen.

Toch moet je Laurence Olivier veel krediet geven voor zijn regiedebuut. Zo neemt hij de moedige beslissing om in het eerste halfuur van de film letterlijk verfilmd theater aan te bieden. Na een artificieel, maar indrukwekkend panoramisch shot over het Londen van het jaar 1600, duikt de camera immer het Globe Theatre in, de plek waar Shakespeare zijn stukken liet vertolken. De komende 30 minuten verandert de film niet van locatie en worden we getracteerd op een toneelstuk in de stijl van de vroege 17de eeuw. Die tactiek werkt, zeker omdat de eerste scènes van het stuk sowieso veeltekst bevatten en omdat de rol van de Verteller in geen enkel Shakespeare-schrijfsel zo nadrukkelijk de kijker aanspoort om zelf zijn fantasie te gebruiken bij wat hij te zien zal krijgen. Toch komt de prent pas echt tot leven eenmaal het Globe Theatre wordt  verlaten en de actie zich verplaatst naar eerst Southampton en vervolgens het Franse slagveld.

Zelfs dan is het echter moeilijk om te vergeten dat dit (groots) verfilmd toneel is. De decors ogen bewust artificieel (sommigen zouden niet misstaan in The Wizard of Oz) en ondermijnen zo de historische accuraatheid, wat het natuurlijk gemakkelijker maakt om de symboliek in de vertelling te herkennen. Niettemin is vooral het hof van de Franse koning Louis wel erg kitscherig. Het verwondert dan ook niet dat de beste en meest beklijvende scènes van de prent de meest realistische zijn. De eerder vermelde zwerftocht van koniong Henry door het kamp op de vooravond van de veldslag is zo'n absolute topper, net als de befaamde Saint Crispin's Day speech de ochtend erop, die dankzij Shakespeares zorgvuldig gekozen patriottische woorden nog steeds een verpletterende indruk maakt.

Je zou daarenboven verwachten dat, met Olivier aan het roer, ook de cast een immense impact heeft. Dat valt helaas een beetje tegen. Als visionaire legeraanvoerder, in het middendeel van de prent, is Olivier op zijn best, de troepen aansporend en motiverend. Maar de andere segmenten zijn verrassend houterig en de acteurs stijgen evenmin boven zichzelf uit. Ofwel belichamen ze het cliché van een etnische groep (de rivaliteit tussen Engelsen, Welshmen en Schotten is een niet onbelangrijke nevenplot) ofwel is hun acteerstijl zondanig voorbijgestreefd dat herkenning en empathie voor een moderne kijker haast onmogelijk worden. Alles is consequent in de schouwtoneelvisie van Olivier, maar het doet de impact van de prent bijna 70 jaar na de eerste release geen goed.

Henry V laat zich dan ook het best bekijken als een alegorie voor propaganda in een oorlogssituatie. Binnen die context is dit een van de belangrijkste films ooit gemaakt, die grondige analyse én appreciatie verdient. Maar als een tijdloos verhaal laat de prent heel wat steken vallen. Sommige zaten reeds in het stuk van Shakespeare (een lange aanloop en een climax die te vele focust op hoe de echte macht niet op het slagveld gewonnen wordt maar via een strategische huwelijkspartner), een deel is het gevolg van de speciale aanpak waarvoor Olivier koos. Maar misschien is mijn belangrijkste tegenargument voor deze versie van Henry V wel dat ik die pas heb gezien na de veel rauwere en minder heroïsche versie van Kenneth Branagh uit 1989. Elke vergelijking daarmee is immers van bij de aanvang gedoemd om nadelig uit te vallen.

BEELD EN GELUID
Deze transfer maakt gebruik van een rerelease-print uit 1978, maar dat betekent niet dat we met een tweederangstransfer te maken hebben. De prachtige Technicolor-kleuren bieden een enorme visuele meerwaarde, de scherpte is meer dan degelijk en de zwartniveaus ogen behoorlijk. Grain valt niettemin extra op wegens de gesatureerde kleuren en ook het contrast is iets te wisselvallig om van een echte voltreffer te spreken. De soundtrack bestaat uit het originele monospoor en bevat (niet verrassend) weinig diepgang. De dialogen worden helder weergegeven, maar de knappe muziek krijgt te weinig kans om te schijnen in de actiescènes.

EXTRA'S
De voornaamste extra is een Audiocommentaar door filmhistoricus Bruce Eder. Hij schetst een goed onderbouwd beeld van de productie, maar is onvoldoende kwistig met sappige anekdotes waardoor het geheel nogal droog en academisch overkomt. Drie Fotogalerijen tonen respectievelijk castfoto's, affiches en een vergelijking tussen drie verschillende versies van de film. Daarnaast bevat de schijf een Eductatieve brochure die bij de release van de film aan scholen is uitgedeeld en een nogal pompeuze Trailer.

CONCLUSIE
Henry V is in de eerste plaats een reliek van zijn tijd: een grootse propagandafilm die het Britse volk het grotere patriottische plaatje van de Tweede Wereldoorlog moest laten zien. Veel lof gaat naar de artisticiteit van de crewleden, maar de oubollige acteerstijl is voor een modern publiek minder gemakkelijk te accepteren. Beeld en geluid zien er, ondanks enkele onvolkomenheden, wellicht beter uit dan ooit. Ook de bonussectie is aardig gevuld.