FILM
In 1977 lanceerde NASA de ruimtesondes VOYAGER 1 en VOYAGER 2 met als doel het opsporen van buitenaard leven. In november 2016 verklaarde fysicus Stephen Hawkings …dat  wij mensen misschien beter geen contact zoeken met buitenaardse beschavingen – waarvan hij aanneemt dat ze bestaan – omdat ze ons mogelijk vijandig gezind zijn. Stel dat ze een technologische voorsprong van een paar miljard jaren hebben, is zijn redenering, dan bekijken ze ons misschien zoals wij bacteriën bekijken… Zo’n vaart zal het wellicht niet lopen, want de dichtst bijgelegen exoplaneet met mogelijk intelligent leven is Gliese 832c  (in het sterrenbeeld Grus), op zo’n 16 lichtjaren van de aarde. In kosmologische termen is dat op wandelafstand, maar met de stand van de technologie zou het zo’n 18 miljoen jaar duren vooraleer een ruimteschip de planeet bereikt.

Stephen Hawkings waarschuwing uit 2016 lijkt op een echo van wat regisseur Ridley Scott in 2012 in Prometheus vertelt, want in die film komen wetenschappers op het spoor van een intelligent buitenaards ras dat ze de Ingenieurs noemen omdat het mogelijk de menselijke soort heeft gemaakt, maar de ontmoeting loopt niet volgens de plannen van Dr. Charlie Halloway en Dr. Elizabeth Shaw, die de expeditie op touw hebben gezet met de financiële steun van Wyeland Corp., een Amerikaans bedrijf dat beweert betere werelden te bouwen. In 2084 hebben beide wetenschappers op het eiland Skye in Schotland grottekeningen gevonden die 35.000 jaar oud zijn en die afbeeldingen bevatten die ook in Azië en Zuid-Amerika zijn teruggevonden: menselijke wezens die naar een identieke constellatie van vijf planeten wijzen, terwijl het quasi onmogelijk is dat die oude beschavingen ooit met elkaar contact hebben gehad.
 

In 2093, na een reis van een half miljard mijl in 2 jaar en vier maanden, arriveert het ruimteschip Prometheus bij een exoplaneet waar de grottekeningen volgens de computermodellen naar verwijzen.  De lucht is er giftig en er steken regelmatig alles verwoestende stormen op, maar tijdens het overvliegen van het landschap herkent Dr. Holloway een regelmatige structuur die niet door de natuur kan zijn gemaakt: een enorme stenen koepel met een hoge palissade waarin aan de voorzijde een brede opening is gelaten. Binnenin vinden de wetenschappers een opslagruimte met zeshoekige containers en tegen de achterwand een reuzengroot afgodsbeeld in de vorm van een mensenhoofd. De plek lijkt uitgestorven, maar dat er ooit mensen zijn geweest, dat is voor Dr. Halloway en Dr. Shaw duidelijk. Hun vermoeden wordt bevestigd door de DNA-test op een 2000 jaar oud skelet: het genetisch materiaal is ouder, maar identiek aan dat van de aardbewoners. En dat blijkt ook als ze de hologram-achtige figuren zien die regelmatig door de gangen zweven en die allemaal identiek blijken te zijn…
 

Waarom zijn ze uitgestorven? Hoe zijn ze hier terechtgekomen en wat bevatten de zeshoekige containers die sinds de eerste inspectieronde van de Prometheus-crew een kleverige stof afscheiden? Waarom hebben ze de aarde verlaten en waar wilden ze naartoe? Het zijn vragen die Ridley Scotts personages zich stellen, maar zoals we dat van deze regisseur gewend zijn geeft hij weinig antwoorden, waardoor de film z’n geheim bewaart, wat niet betekent dat wat we gedurende 119 minuten te zien krijgen niet genietbaar zou zijn. Integendeel, Scott slaagt erin om de spanning van begin tot einde vol te houden, gedeeltelijk vanwege de avontuurlijke scènes in het hart van de koepel, maar wellicht meer nog omdat we als kijkers hopen dat de wetenschappers het mysterie oplossen, want het gaat om vragen die mensen zich vaak stellen: waar komen we vandaan en wat is het plan?
 

Maar niet iedereen aan boord van de Prometheus is geïnteresseerd in die problematiek. Mochten Dr. Charlie Holloway en Dr. Elizabeth Shaw ervan uitgaan dat de expeditie een pure wetenschappelijke onderneming is, dan hebben ze zich vergist. Weyland Corp. heeft niet zomaar een miljard dollar geïnvesteerd om na te gaan of de grottekeningen een diepere betekenis hebben. De stokoude Peter Weyland is nl. in het geheim meegereisd met heel andere intenties, terwijl het er z’n ambitieuze dochter Vickers schijnbaar om te doen is haar rechten als zijn wettelijke erfgenaam veilig te stellen, want de robot David – Weyland beschouwt hem als de zoon die hij nooit heeft gehad – is wegens zijn gesofistikeerde programmering een concurrent die ze onder controle moet zien te houden. Maar David is nauwelijks onder controle te houden, want omdat hij gespeend is van menselijke emoties, heeft hij geen last van existentiële vragen en nog veel minder van het feit dat er af en toe een bemanningslid in de koepel het slachtoffer wordt van het geheim dat er zich schuilhoudt en dat schijnbaar ook de Ingenieurs zo’n 2000 jaar geleden heeft geveld.
 

Vervolgens kiest Ridley Scott voor twee verhaallijnen die hij op ingenieuze wijze naast elkaar uitwerkt, want terwijl de wetenschappers op een wat amateuristische manier de koepel onderzoeken, gaat David z’n eigen weg en komt in het zenuwcentrum van de nederzetting terecht. Hij ontdekt er wat Janek, de commandant van de Prometheus, eerder heeft geconcludeerd uit de informatie die de zgn. pups, een soort geavanceerde drones, hebben verzameld, nl. dat er zich onder de koepel een gigantisch ruimteschip bevindt waar de Ingenieurs schijnbaar aan een nieuwe project werkten dat hun mogelijk de baas is geworden… Maar dat maakt Dr. Holloway niet meer mee, want hij is door David uitgeschakeld, wellicht omdat de robot niet zo’n hoge pet op heeft van Darwinisten (die geloven dat de mens het resultaat is van natuurlijke selectie). Anderzijds heeft hij het blijkbaar ook niet begrepen op Dr. Shaw, die met een zilveren kruisje om de hals het prototype is van het soort mensen dat gelooft het resultaat te zijn van een goddelijke (of gelijksoortige) interventie. Nee, David heeft duidelijk een eigen agenda en daarvoor is hij bereid mensenlevens of te offeren (wat in tegenspraak is met de zgn. Robotwetten van Asimov, maar dat terzijde) of in gevaar te brengen. In één van de meest bloedstollende scènes zien we hoe Elizabeth Shaw zich naar de computergestuurde operatietafel van Weyland Corp. rept en er zich door de machine de buik laat opensnijden om een vrucht te verwijderen die er op een voor haar onbegrijpelijke wijze is in terechtgekomen (waarmee ze de plannen van David in de war stuurt). Wat Davids plannen zijn blijft evenwel onduidelijk, maar als het o.a. zijn doel was om dit avontuur te overleven – en Weyland Corp. in handen te krijgen - dan lijkt hij daar in te slagen: de robot als superieur creatuur dat het van zijn schepper overneemt.
 

Het zal duidelijk zijn dat Scotts vierkoppige screenwritersteam, bestaande uit o.a. Damon Lindelof (Lost, 2004-2010; Star Trek: Into Darkness, 2013), Dan O’Bannon/Ronald Shusett (Alien  1, 1979; Total Recall, 1990; Total Recall, 2012) niet om een ideetje verlegen zitten en alles uit de verhaallijnen en personages hebben geperst wat de film aantrekkelijk en spannend maakt. In combinatie met de perfecte regie van Ridley Scott en de indrukwekkende digitale effecten, die nooit overdreven maar altijd to the point zijn, resultaat zulks in een originele en intelligente film, al moeten we er voor de eerlijkheid bij vermelden dat de regisseur de lat vrij hoog legt en het materiaal niet als hapklare brokken serveert, mede omdat hij zich niet geroepen voelt om alles uit te leggen, maar een beroep doet op de creativiteit van de kijker om de hiaten op te vullen. Prometheus blijft dan ook langer dan gewoonlijk door je hoofd spoken.
 

We waren nooit grote fans van een gelikte acteur zoals Michael Fassbender, maar als David is hij wel perfect gecast, want met zijn hoekige gelaatstrekken en zijn bijna spreekwoordelijke minimalistische mimiek is hij uitermate geschikt voor de rol van een robot met menselijke trekken die het eerder van zijn brein dan van spierkracht of emotie moet hebben. Het effect wordt versterkt door de geheimzinnigheid die Scott om zijn personage David optrekt.

Mocht Vickers, de dochter van Peter Weyland, eveneens een robot zijn, dan hadden we dat probleemloos geloofd, want als hoogste gezagvoerder op de Prometheus is ook zij gespeend van emoties terwijl er ook nauwelijks sprake is van lichaamstaal. Ze is het strenge en compromisloze type, opgeleid om haar wil op te leggen en geen tegenstand te dulden, een vrouw die met beide voeten in de realiteit staat en die de hele Prometheus-onderneming een waanzin vindt: een miljard dollar voor de droom van een paniekerige oude man die de regels van de natuur wil tarten, nl. haar vader. Charlize Theron heeft de perfecte coole look voor de rol van Meredith Vickers, die ondanks een beperkt aantal scènes één van de meest zichtbare personages in dit verhaal is.
 

Noomi Rapace kruipt in de huid van wetenschapper Elizabeth Shaw en zal voor altijd geassocieerd worden met de ijzingwekkende abortusscène in Prometheus, zonder twijfel één van de spannendste scènes die ooit voor een sciencefictionfilm is gedraaid: het hysterisch gehuil gaat door merg en been en contrasteert perfect met de mechanische handelingen van de computergestuurde apparatuur die de ingreep uitvoert. In de rest van de scènes is het personage net iets te weinig gedefinieerd om het verschil te maken. De grootste ontgoocheling is evenwel Logan Marshall-Green als Dr. Charlie Holloway, een personage waarvan je als kijker verwacht dat het een grote rol zal spelen in de zoektocht naar de Ingenieurs – uiteindelijk was hij de leider van het Grottenproject op het eiland Skye in Schotland – maar daarvan komt niets in huis, want al heel vroeg in de film is Holloway ontgoocheld omdat contact met de Ingenieurs schijnbaar onmogelijk is, waardoor zijn interesse wegebt. Marshall-Green krijgt op die manier geen enkele kans om op te vallen tussen Michael Fassbender en Charlize Theron en hij wordt zelfs moeiteloos gepasseerd door Sean Harris, wiens personage Fifield zeer kritisch is over de gang van zaken en dat ook regelmatig ventileert. Met z’n slepende en nasale stem trekt Harris heel veel aandacht én krijgt hij de kijker op zijn hand, want uiteraard mag je bang zijn in omstandigheden die weinig goeds voorspellen.
 

Met metaalachtige kleuren en grafische elementen uit de Vikingencultuur creëert Ridley Scott een unieke wereld waarin geavanceerde technologie gekoppeld wordt aan een donkere 19de-eeuwse industriële sfeer die primitiviteit en occulte mystiek suggereert (de koepel en het ruimteschip van Ingenieurs) en die uitstekend contrasteert met de lichte en modern ingerichte interieurs van de Prometheus. De holografische voorstelling van de Ingenieurs is een uitstekende vondst, maar het fenomeen wordt niet verklaard, wat diehardscienfictionfans wellicht veel minder op prijs zullen stellen dan diegenen die vooral geïnteresseerd zijn in de filosofische kant van het verhaal, waardoor Prometheus eerder aansluit bij films uit het gouden sciencefictiontijdperk (jaren 50 en 60) toen dit genre nog een ernstige aangelegenheid was met wetenschappelijke pretenties.
 

De Prometheus is een modern luchtschip, maar het interieur ziet er anno 2093 niet zo heel anders uit dan dat van de Enterprise destijds. De kamers zijn ruimer en de commandoruimte heeft meer technische snufjes, maar de werkruimtes en gangen ademen dezelfde coole en onpersoonlijke sfeer als gevolg van de witte en gele tinten en het overvloedige licht. De via de computer gegenereerde beelden zijn perfect van kwaliteit en nooit heb je de indruk naar animatie te kijken. Maar dat zal je niet verbazen van een perfectionist als Ridley Scott. De 5.1-geluidstrack doet z’n voordeel met de luidruchtige actiescènes in de film, waaraan Marc Streitenfeld - die eerder als muziekregisseur voor Ridley Scott aan de slag was – een zeer efficiënte en bij momenten creepy soundtrack heeft toegevoegd.