Brief Encounter maakt deel uit van de David Lean Centenary Collection, waarin ook alle andere films uit de Britse periode van de cineast zijn opgenomen: In Which We Serve, This Happy Breed, Blithe Spirit, Great Expectations, Oliver Twist, The Passionate Friends, Madeleine, The Sound Barrier en Hobson's Choice.

FILM
Ik heb niets tegen mensen die hun heil zoeken in sentimentele romantiek. Je weet wel, het soort dat je in stationsromannetjes vindt: ongebreidelde passie die plotseling losbreekt tussen twee personen die een minuut eerder nog vreemden voor elkaar waren en die ineens beslissen dat ze voor elkaar bestemd zijn. Het is een perfect te begrijpen vorm van escapisme voor wie nog gelooft in en hoopt op de ware liefde (en laten we wel wezen, dat is een niet te onderschatten deel van de bevolking van deze planeet). Waar ik wel een hekel aan heb is het aperte gebrek aan verhaalkunde dat in de meeste romantische vertelsels - in welk medium ook - komt bovendrijven. Het lijkt wel een vereiste voor het genre. Daarom is het een verademing om Brief Encounter in je dvd-speler te steken. De film is niets meer dan het filmische equivalent van een stationsroman, maar dan met zoveel gevoel, zoveel emotie, zoveel oprechtheid dat je er onmogelijk aan kan weerstaan.

Brief Encounter is ondanks alle romantiek nochtans een verhaal over overspel. Laura (een glansrol van Celia Johnson) is getrouwd, heeft twee kinderen, en zij is niet het type om dat zomaar op te geven. Als ze arts Alec (de altijd fantastische Trevor Howard) toevallig ontmoet in een stationsbuffet, ziet ze in hem dan ook geen goedkope flirt, maar vooral een man met wie ze wat gemeen heeft en die tot een vriend kan uitgroeien. Met twijfel in het hart zegt ze toe hem een volgende keer te ontmoeten. Ditmaal gaan ze naar de bioscoop en springt er wel degelijk een vonk over. De komende weken ontmoeten de twee elkaar iedere donderdag en groeit hun vriendschap uit tot echte liefde. De schuld over het bedriegen van hun wederhelft knaagt aan allebei, maar verhindert hen niet elkaar opnieuw te zien. Ook al weten ze dat in de puriteinse maatschappij van het Engeland anno 1945 sociale controle hun pure liefde nooit een reële kans zal geven.

Bijna zeventig jaar na de eerste release zou Brief Encounter hopeloos verouderd moeten zijn. In onze moderne tijd is er namelijk tijd noch ruimte voor de naïeve romantiek die de film propageert. Zeker in film - waarin het creëren van een waarachtige wereld essentieel is - zou dat een onoverkomelijk probleem moeten zijn. Toch blijkt de prent ook in 2013 nog verrassend goed de emotionele knoppen van de kijker te beroeren. Daar is in de eerste plaats de aanstekelijke ouderwetsheid voor verantwoordelijk. Brief Encounter is immers hét typevoorbeeld van de befaamde Britse stiff upper lip. Alle emoties van de personages sluimeren onderhuids en komen niet in scènes vol pathos aan de oppervlakte. De karakters hebben meer dan eens het gevoel dat de grond onder hun voeten wegzakt, maar tonen dat niet in hun uiterlijke gedragingen.

Logischerwijze houdt dat in dat de rol van de regisseur belangrijker wordt. Hij moet namelijk de innerlijke storm van de personages vorm geven voor de kijker. Het is geen gemakkelijke opgave, maar in zijn derde speelfilm als soloregisseur neemt David Lean de handschoen zonder angst op en levert hij een extreem intieme film af die niettemin visueel alle registers opentrekt. Bijgestaan door de geniale cameraman Robert Krasker - die vier jaar later ook achter de camera zou staan bij The Third Man  - schildert hij sfeervolle beelden in zwart en wit. De schaduwrijke bogen van een steegje waarin een verboden kus gedeeld wordt, de verhullende stoomwolken die uit een locomotief gepompt worden of de onthullende kadrages van sleutelscènes zijn stuk voor stuk doordachte beelden in een intelligente film. Leans ervaring als monteur houdt het tempo van de prent bovendien hoog genoeg om ook voor een modern publiek aantrekkelijk te zijn. Het gebruik van Rachmaninovs tweede pianoconcerto als muzikaal motief weet steevast de gevoelige snaar te raken.

Dat doen ook de quasi perfecte acteerprestaties. Celia Johnson kreeg een Oscarnominatie als de overspelige vrouw. Ze houdt haar emoties schijnbaar perfect onder controle, maar leunt zo dicht tegen de rand aan dat ze elk moment emotioneel kan breken. Haar herkenbare performance is hartverscheurend in al haar eenvoud. Trevor Howard schittert eveneens als de andere helft van het overspelige duo. Hij is iets minder schuchter in zijn aanpak, zonder daarbij het klassieke Britse flegma te verliezen. De nevenrollen doen er feitelijk weinig toe, hoewel het personeel van het stationsbuffet voor wat humor zorgt en zo de dramatische hoogspanning breekt.

Een decennium geleden werd Brief Encounter in een poll van het Britse Film Instituut nog verkozen tot de tweede beste Britse film aller tijden. Dat is misschien wat teveel eer, maar dat de prent een klasbak zonder weerga is, staat buiten kijf. Er is veel kunde én lef nodig om een simpel verhaal als dit te brengen (zeker als je beseft welke weerklank de plot moet hebben gehad aan de andere kant van het Kanaal in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog). En zoals dat met uitmuntende kunst gaat, vormde de film de inspiratie voor een nog groter meesterwerk, toen Billy Wilder zich afvroeg hoe het leven van een van de nevenfiguren in de plot van Brief Encounter er zou uitzien en The Apartment uit zijn pen liet vloeien.

BEELD EN GELUID
Dankzij de restauratie door het Brits Film Instituut ziet Brief Encounter er op dvd beter uit dan ooit. De contrastrijke beelden van Robert Krasker komen prima uit de verf in een transfer die met erg goede zwartniveaus kan pronken en die het aantal printbeschadigingen tot een minimum beperkt. Grain blijft aanwezig en in witvlakken zijn geregeld kleine mankementen zichtbaar, maar dat draagt bij tot de charme. Het monospoor vindt een goed evenwicht tussen de dialogen en de iconische muziek van Rachmaninovs tweede pianoconcerto.

EXTRA'S
Naast een Trailer en een Fotogalerij bevat de schijf een goede retrospectieve documentaire, A Profile of Brief Encounter (24 min.), waarin de nog levende leden van cast en crew honderduit vertellen over het tot stand komen van de film.

CONCLUSIE
Brief Encounter is niet de zeemzoete tearjerker waarvoor de film soms wordt versleten, maar een tijdloze klassieker over de ups en downs van een overspelige relatie. David Leans regie is om duim en vingers af te likken, net als de acteerprestaties. Beeld en geluid halen een uitstekend niveau en de bonussectie bevat een inzichtelijke documentaire.