FILM
Je hebt regisseurs die van project naar project gaan, er enkele maanden intensief aan werken en vervolgens een oerdegelijke film afleveren, die aan ieders wensen en eisen voldoet, maar die evengoed door een gros andere, even bekwame filmmakers had gemaakt kunnen zijn. Maar er zijn ook andere regisseurs. Mensen die je eender welk scenario kan voorschotelen, uit eender welk genre, en die er onmiskenbaar hun stempel op drukken. Die een film zullen maken waarvan je in iedere kadrage, bij iedere plottwist, in kostuums, decor en muziek meteen ziet: hij (of zij) heeft deze film gedraaid en niemand anders. Tim Burton behoort tot deze laatste categorie. Zijn unieke mix van humor, gotisch design en sympathieke outsider-karakters heeft al vele memorabele films opgeleverd. En als je puur zou afgaan op de plot van zijn laatste film, Big Fish, besef je meteen dat dit project ogenschijnlijk alle elementen bevat om tot zijn ultieme meesterwerk uit te groeien.



De film balanceert immers voortdurend op de slappe koord tussen realiteit en fantasie. Wanneer William Bloom terugkeert naar het ouderlijke huis, om afscheid te nemen van zijn doodzieke vader Edward, neemt hij zich voor eindelijk uit te vissen wie zijn vader nu precies is. De talloze bizarre en groteske verhalen waarmee Edward steevast zijn levensverhaal vertelt, zijn in Williams ogen immers vakkundig verzonnen leugens. Hij wil de pure, saaie, onaangedikte waarheid horen alvorens zijn vader sterft. Maar bloed kruipt waar het niet gaan kan, en Edward Bloom, gekrenkt in zijn trots, verhaalt eens te meer zijn fantasievolle levensloop en bevestigt zijn status van grote vis in een kleine vijver. Een verzoening tussen de twee lijkt verder dan ooit, tot William een eerste tastbare bewijs vindt van concrete waarheid in de fabels van zijn vader.

Verrassend genoeg is deze ingenieuze plot niet in staat om een volledig geslaagde Burtonfilm te produceren. Dat heeft in de eerste plaats te maken met de episodische natuur van het relaas, die reeds in Daniel Wallaces originele roman aanwezig was. Toen ik het boek las, had ik al het idee dat een vertaling naar film schier onmogelijk zou zijn, en het scenario van John August geeft me deels gelijk. De scenarist doet verdienstelijke pogingen om de losstaande afleveringen uit Edward Blooms leven van een coherente rode draad te voorzien, maar kan niet voorkomen dat het totaalpakket overkomt als een loutere aaneenschakeling van triviale faits divers. Hoe goed en grappig en interessant deze episodes ook zijn, ze dragen weinig wezenlijks bij tot een inzicht in Edward Blooms karakter.

Een ander groot probleem is de discrepantie in tijd die wordt besteed aan de fantasiesequenties enerzijds en de realiteit anderzijds. Als kijker krijg je simpelweg te weinig kans om empathie te voelen met de zoon. Zijn momenten lijken maar een nagedachte te zijn, een sceptische raamvertelling als excuus om in een wereld van verbeelding en ongeloof te duiken. Pas wanneer Tim Burton in de laatste twintig minuten de band tussen vader en zoon prominent op de voorgrond schuift, bloeit de film volledig open en vangen we een glimp op van hoe briljant en hartveroverend het héle project eigenlijk had moeten zijn.



Zoals je van deze regisseur mag verwachten, is er veel aandacht besteed aan productiedesign en kostuums. De decorbouwers en costumière kregen de kans zich uit te leven in opvallende ontwerpen, maar (ongewoon voor een Burtonfilm) gronden die attributen stevig in de realiteit. Dat verkleint de kloof tussen Edward Blooms verhalen en de werkelijkheid, maar levert ook een productie op die op visueel vlak een minder verpletterende indruk maakt dan eender welke andere langspeler van de cineast. Het oogt een beetje als een bewuste en vrijwillige inperking van Burtons eigen creativiteit, waardoor Big Fish zelf nooit volledig onder stoom komt. Op vlak van camera en (vooral) belichting zijn cinematograaf Phillippe Rousselot en de regisseur nochtans vrij avontuurlijk, maar wellicht iets té veel, want de voortdurende wisseling van kleurenpalet en contrasten mist coherentie.

Dat laatste is dan weer wel in overdaad aanwezig op vlak van casting. Zowel Edward Bloom als zijn echtgenote Sandra worden door twee acteurs vertolkt: eentje voor het heden en eentje voor de flashbacks. En de gelijkenissen, zowel maniëristisch als qua looks, zijn zo verbluffend dat je nooit problemen hebt hen als één en hetzelfde karakter te beschouwen. Albert Finney is uitstekend als de uitgebluste Edward, die nog steeds opleeft telkens hij nauwgezet een fait divers uit zijn geheugen opdiept, terwijl Ewan McGregor overloopt van charme, zelfverzekerdheid en enthousiasme. Jessica Lange is een perfecte match voor Finney. Hun scènes samen behoren tot de beste van de film, omdat de oneindige trouw en liefde voor elkaar in hun beider ogen fonkelt. Indrukwekkend is eveneens Alison Lohman, als de jongere versie van Lange, die ondanks haar beperkte screentime toont dat ze tot een nieuwe Michelle Pfeiffer kan uitgroeien. Maar best-in-show gaat wat mij betreft naar Billy Crudup. Hij heeft zonder twijfel de moeilijkste rol in het ensemble, als vragenstellende scepticus, maar ook de meest lonende, want hij mag een belangrijke evolutie doormaken. Dankzij zijn sobere, doorleefde, realistische vertolking eindigt Big Fish geloofwaardig, sereen en emotioneel.



Want ondanks de diverse tekortkomingen, slaagt de film er in het laatste kwartier in toch op een ongelooflijk hoge noot te eindigen. Waar de rest van de productie bijna verzandt in non-lineaire, triviale set-pieces, zijn de laatste vijftien minuten als een expert gestroomlijnd. Het inzicht waartoe William Bloom komt en de wijze waarop hij de rollen aan zijn vaders sterfbed omkeert, zullen geen oog droog laten. Het is remarkabel hoeveel impact dat ultieme kwartier heeft, als je bedenkt dat het voorbije anderhalve uur minder brengt dan je ervan verwacht had. De film is dan ook een beetje als een grap, waarvan de aanloop intrigerend is, maar veel te lang en repetitief. Tot je aan een onvergetelijke pointe komt, die je met verstomming slaat en die alle emoties opwekt die je lichaam kan produceren. Big Fish is een verhaal over hoe belangrijk frivole fantasie en grenzeloze verbeelding zijn in het dagelijkse leven, en hoe ze de fundamenten kunnen zijn van een rijker, vreugdevoller, completer bestaan. Een prachtige boodschap die mij, en ongetwijfeld iedere rechtgeaarde filmliefhebber, tot in het diepst van zijn ziel raakt.

BEELD EN GELUID
Zoals ik al eerder aanhaalde, gebruikt cinematograaf Philippe Rousselot een uiterst gevarieerd kleurenpalet, dat verschilt van scène tot scène. Dit maakt het niet gemakkelijk de film te beoordelen op zijn visuele kwaliteiten. Toch kan men zeggen dat de daglichtscènes doorgaans een prima contrast weergeven, met opvallende tinten in diverse graden van saturatie. Scherpte en filmgrain vormen eveneens geen probleem. Maar de nachtsequenties doen dat wel. Misschien was het een bewuste keuze, maar deze scènes zijn naar mijn mening te duister, zodat essentiële visuele informatie soms moeilijk waar te nemen is. Toch kan je op de keper beschouwd zeker spreken van een goede beeldtransfer. Wat het geluid betreft, krijgen we een 5.1 Dolby Digital mix voorgeschoteld, die nergens een mankement vertoont, maar die verbazingwekkend weinig de achterste kanalen aanspreekt. Groot pluspunt is dan weer Danny Elfmans fenomenale, manipulerende muziek, die de film eigenhandig naar een hoger niveau tilt, en steeds als een wakende uil in een van de boxen schuilt.



EXTRA’S
De disc steekt van wal met een van de meest gevreesde bonussen onder dvd-kenners: een Audiocommentaar met Tim Burton. Andere babbeltracks van de regisseur behoren immers tot het minst opwindende wat het medium te bieden heeft, maar hier transformeert hij als bij wonder van een zwijgzaam eendje in een enthousiaste zwaan. Dat komt doordat het audiospoor de interviewtechniek hanteert: een journalist vraagt honderduit over Big Fish en Burtons oeuvre en de cineast antwoordt gewillig en overvloedig met massa’s interessante weetjes en achtergronden. Een trucje dat m.a.w. in 2005 gerust ook op de dvd van Burtons volgende, Charlie and the Chocolate Factory, mag worden gebruikt.

De zeven featurettes (totale lengte ca. 50 min.) zijn in twee segmenten ondergebracht: enerzijds The Character’s Journey, waarin de personages en cast centraal staan, anderzijds The Filmmakers’ Path, dat vooral de technische kant van de shoot belicht. Via een mix van interviews, filmfragmenten en behind-the-scenes materiaal worden ontstaan en draaidagen van Big Fish uit de doeken gedaan. Toch blijven de meeste van deze filmpjes behoorlijk op de vlakte, met weinig opzienbarende nieuwtjes of wereldschokkende inzichten. Bovendien is het frustrerend verwijzingen naar geknipte scènes te horen en te zien, terwijl die nergens in hun geheel op de dvd terug te vinden zijn. De featurettes zijn helaas opgenomen in 4:3-formaat en zijn eveneens te raadplegen via een white-rabbit-functie, die de toepasselijke titel Fish Tales meekreeg.

Een leuk niemendalletje vormt The Finer Points: A Tim Burton Trivia Quiz, waarin het correct beantwoorden van een tiental (verrassend verraderlijke) vragen over de cineast en zijn oeuvre beloond wordt met een bonusfilmpje, dat de special effects achter een memorabel moment uit Big Fish uit de doeken doet. Nog een extra, verborgen fragment is trouwens in de vorm van een Easter Egg aanwezig op de dvd. Hoe je dit precies moet vinden, ontdek je elders op deze site. Afrondend herbergt de disc ook een smaakmakende Trailer voor de film, en voor nog 4 andere Columbia titels.



CONCLUSIE
Wie verwacht dat Big Fish het ultieme meesterwerk is van visionair filmmaker Tim Burton komt bedrogen uit, maar toch krijgt de film dankzij een fenomenaal laatste kwartier een welverdiend kwaliteitslabel mee. Beeld en geluid zijn prima, doch niet uitmuntend, en op het verbazend goede audiocommentaar na, is het bonusmateriaal eerder adequaat dan verlichtend. Vooral aan te bevelen aan Burton-o-fielen en liefhebbers van goed gemaakte, fantasierijke films in het algemeen.