MINISERIE
Leonardo Da Vinci is een ruim vier uur durende miniserie/gedramatiseerde documentaire over het leven en het werk van de grote renaissance meester (1452-1519) in opdracht van de Italiaanse zender RAI. In zes afleveringen wordt een uitgebreid portret opgehangen van alle belangwekkende figuren in zijn leven, contacten en opleidingsstadia, vanaf zijn geboorte in Vinci bij Florence tot zijn dood aan het hof van de Franse koning in Parijs. Als buitenechtelijk kind van een vooraanstaande koopman zag Leonardo’s toekomst er niet zonder meer probleemloos uit. Hij groeit op in het huis van zijn vader, maar zijn echte moeder wordt niet in zijn buurt geduld. Ser Piero Da Vinci trouwt bovendien een keer of vier en de aanpassingsproblemen en/of de jaloezie van de jonge vrouwen van zijn vader bemoeilijken het samenleven. Gelukkig blijft z’n vader altijd achter hem staan en kan Leonardo als jongeling in Florence in de werkplaats van een vooraanstaand ambachtsman terecht voor een opleiding. Al na enkele jaren blijkt hij de beste leerling van de klas te zijn en werkt hij de schilderijen van zijn meester af. Die krijgt de opmerking van de medeleerlingen dat Leonardo’s bijdragen aan zijn doeken 100 keer beter zijn dan die van de meester zelf.

Daarmee is voor Leonardo het moment gekomen om op eigen benen te staan en aan zelfstudie te doen. Zijn interesses liggen op alle mogelijke terreinen van litteratuur over beeldhouwkunst en schilderkunst tot kosmologie, plantkunde en de leer van het menselijk lichaam. Hij is een man van de nieuwe tijd voor wie onderzoek belangrijker is dan overlevering en gewoonterecht. In het plaatselijke ziekenhuis bestudeert hij met de goedkeuring van de inrichtende macht de lijken van overleden patiënten en schrijft z’n bevindingen neer met een punctualiteit en een koelbloedigheid die zeldzaam is voor de 15de eeuw. Het zal niemand verbazen dat hij op die manier in het vizier van de Inquisitie komt en een tijd in de gevangenis doorbrengt. Ondertussen zijn een aantal madonna’s met kind ontstaan en heeft hij de lichaamsbouw van renpaarden tot in de kleinste details bestudeerd en opgetekend. Wanneer Florence hem te saai wordt verkast de meester naar Milaan, een jonge stad in volle industriële ontplooiing met rijke en machtige heren als leiders. Daar gaat zijn interesse vooral naar militaire vernieuwing wegens de dreiging van de Fransen vanuit het noorden. Da Vinci zal er ontwerpen voor verdedigingswerken maken, maar zijn plannen worden afgewezen wegens te duur en te ambitieus. Het bronzen paard dat hij voor de plaatselijke hertog op papier zet, maakt hij nooit omdat de 9000 kg brons naar een kanonnengieterij gaat. Wanneer hij zonder werk en inkomen zit krijgt hij in 1488 de opdracht voor Het Laatste Avondmaal in het klooster Santa Maria delle Grazie. Als de Franse Milaan innemen vertrekt Da Vinci naar Firenze. Voor de proeven op lijken op zoek naar de geheimen van het menselijk lichaam neemt hij grote risico’s en alleen zijn totale discretie beschermd hem tegen een veroordeling en de brandstapel. Uit zijn schetsen en studies blijkt ook dat Da Vinci met de zon als middelpunt van het zonnestelsel speelde en dat 100 jaar voor Galileo Galilei voor dezelfde bevindingen op de brandstapel kwam.

Vanaf het einde van de 15de eeuw wordt Michelangelo zijn grote rivaal in de Italiaanse steden. De jonge bruisende en opvliegende kunstenaar heeft weinig op met zijn burgerlijke oudere collega en ondergraaft systematisch zijn grote faam. Als harde en tegelijk verfijnde werker bouwt Michelangelo in geen tijd een grote reputatie op. Wanneer er discussie ontstaat over een blok marmer in Firenze is het niet Da Vinci, maar de veel jongere Michelangelo die het krijgt toegewezen om er zijn wereldberoemde David uit te houwen.

Tussen 1503 en 1506 ontstaat de Mona Lisa (La Joconda), een schilderij dat Leonardo Da Vinci z’n hele leven in eigen bezit houdt en dat met hem meereist naar z’n diverse verblijfplaatsen. Maar Da Vinci laat uiteindelijk een zeer klein picturaal oeuvre na. Veel meer interesse leek hij te hebben voor wetenschappelijke en militaire ontwikkelingen. Jammer genoeg schrijft hij nooit de grote encyclopedie die hij voor ogen had en moeten we het doen met boeken en werkstudies van machinegeweren, bolwerken, een helikopter, een onderzeeër, een soort vliegtuig, een tuig dat op een primitieve rekenmachine lijkt, een bepantserde tank, etc. Uit al zijn voorstudies en besprekingen geeft hij blijk van een zeer creatieve en vooruitziende blik. In 1502 maakte hij voor de Sultan van Constantinopel schetsen voor een brug zonder tussenliggende pijlers om de zgn. Gouden hoorn – een inham van de Bosporus – te overbruggen. De constructie komt er nooit, maar in 2001 bouwen de Noren een brug volgens hetzelfde principe.

Deze uomo univerale, samen met Michelangelo hét prototype van de Italiaanse Renaissance-mens, wordt in deze vijfdelige miniserie gevolgd van zijn geboorte tot zijn overlijden in het kasteel van Amboise met de Franse koning aan zijn doodsbed. Regisseur Renato Castellani reconstrueert verschillende etappes uit het leven van de meester tot in het kleinste detail en voert ze op met een hoog dramatisch gehalte. Een verteller doet het verhaal over de historische context en de minder belangrijke gebeurtenissen die toch relevant zijn voor het verhaal. De regisseur neemt ons mee naar de grote kunststeden van Italië en toont ons het ontstaan van Leonardo’s grootste meesterwerken en wetenschappelijke bevindingen, zijn omgeving en de kunstwerken van zijn tijdgenoten in originele en grootse decors, zoveel mogelijk naar de werkelijkheid gemoduleerd. Wanneer hij niet zeker is van hoe het ontwerp er precies uitzag (bijv. het bronzen paard voor de hertog van Milaan), dan krijgen we alleen de poten van het paard te zien. Hetzelfde geldt voor schilderijen die wél beschreven zijn, maar waarvan geen origineel of reproductie meer voor handen is. De historische correctheid van deze biografie staat helemaal voorop en kan voor geïnteresseerden alleen maar een supplementaire reden zijn om zich blijvend te verdiepen in het leven en het werk van één van de grootste geesten uit de menselijke geschiedenis.

Philippe Leroy speelt de rol van de adolescente Da Vinci én van de oude man op zijn sterfbed: hij wordt in de loop van de miniserie 50 jaar ouder zonder dat de overvloedige maquillage stoort of onecht overkomt. Zijn reisgezellen, het portret van zijn vader, zijn moeder Catharina die een halve eeuw na zijn geboorte terug in zijn leven komt, de artistieke animositeit met Michelangelo, de hele ontstaansgeschiedenis van Het Laatste Avondmaal en het verhaal van de Mona Lisa en de vrouw die model stond voor het doek met de eeuwige glimlach, de kijker krijgt het allemaal uitgebreid en in een bijzonder mooie verpakking aangeboden op deze dubbele dvd.

BEELD EN GELUID
Gemaakt in 1972 is deze miniserie van een verbazingwekkend goede beeldkwaliteit. Hier en daar wel een vuiltje of een beschadiging, maar nooit overdreven en qua kleurenpalet het allerbeste wat tegenwoordig haalbaar is: veel zijïge en warme kleuren, bruin, oker en geel in de interieurs en de doeken; staalblauw in de buitenfragmenten, goudbruin en beige in de werkkamers. De toiletten zijn prachtig bestikt met toebehoren in alle mogelijk geassorteerde kleuren die getuigen van een rijke omgeving en een goede smaak. Ook op dat vlak is de grootst mogelijke authenticiteit betracht.

Het geluid is minder goed. De Italiaanse versie staat niet op de dvd, maar de Engelse geluidsband is beneden alle peil. De verteller klinkt alsof hij in een zinken badkuip staan, de stem komt helemaal van opzij waardoor het klankbeeld een vreemde beweging naar buiten maakt terwijl de man vlak voor je staat. De stemmen van de acteurs, maar ook van de omgeving, zijn overgemoduleerd alsof ze door een té nauwe buis zijn geperst waarbij alle lage en hoge tonen weg zijn gevallen en een zeer mager geluidsbeeld – dun en scherp – overblijft. Jammer voor een prachtige reeks als deze.

EXTRA'S
Een pak extra’s begeleidt deze miniserie. The Rise of Renaissance Italy is een goed gemaakt portret over de opkomst en het belang van de nieuwe stroming die door de toename van de nieuwe mogelijkheden via Italië opgang maakt in West-Europa en op alle terrein van de samenleving haar stempel drukt waardoor de aanzet tot de moderne tijd definitief is gegeven. Leonardo’s Masterpieces biedt een overzicht van de kunstwerken van de meester. In Da Vinci’s Inventions krijgen we een overzicht van zijn technische en wetenschappelijke research, in The Maestro vs Michelangelo komt de controverse met Michelangelo uitgebreid ter sprake, Leonardo & Michelangelo : a Timeline is een tijdsband waarop de levens en de werken van beide grootmeesters is uitgezet.

CONCLUSIE
Leonardo Da Vinci is een mooie miniserie over de Italiaanse schilder, beeldhouwer, schrijver, uitvinder, ingenieur en architect, op een boek van Giorgio Vasari, Leonardo’s biograaf. De informatie is accuraat en historisch verantwoord en tegelijk voert regisseur Renato Castellani een boeiend en interessant schouwspel op dat een streling is voor het oog. Jammer van het slechte geluid.