MINI-SERIE
Die Luftbrücke – Nur Der Himmel War Frei (bij ons op de markt gebracht onder de titel Berlin Airlift) is het verhaal over de Russische blokkade van Berlijn in 1948, het eerste grote conflict tussen de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog en het begin van de Koude Oorlog. De Luchtbrug die de Amerikaanse militaire gezaghebber in West-Berlijn opzet om de 2,2 miljoen inwoners door de strenge winter van 1948-'49 te helpen en op die manier te voorkomen dat de stad in handen van Stalin valt, geldt als de grootste humanitaire operatie ooit in de menselijke geschiedenis. Die Luftbrücke is een spannend relaas van de gebeurtenissen, maar het is ook het verhaal van Luise Kielberg (Bettina Zimmermann), een jonge vrouw die met haar zoontje probeert te overleven nadat haar man niet meer terug is gekomen uit de oorlog. Ze vindt opnieuw het geluk bij de Amerikaanse generaal Turner, de man die luchtbrug helemaal op zijn eentje organiseert, maar wordt uiteindelijk voor een verscheurend dilemma gesteld: boeiende historische feiten gekoppeld aan een heftige romance in het verpauperde West-Berlijn anno 1948 met Heino Fech (Speer & Hitler: The Devil's Architect, Der Untergang) in de hoofdrol.

Even de historische feiten op een rijtje: Na WOII wordt Duitsland ingedeeld in bezettingszones en de hoofdstad West-Berlijn in sectoren. Aanvankelijk is het bestuur in handen van Amerikanen, Britten en Russen, later staan Amerika en Engeland een deel van hun zone af aan de Fransen. In 1946 voegen Amerikanen en Britten hun bezettingszones samen en voeren in het voorjaar van 1948 de Westmark in, een initiatief dat op korte termijn voor een economische heropleving zorgt. Stalin reageert geïrriteerd met de invoering van de Ostmark in de Russische bezettingszone. Als de geallieerden ook de Westmark in West-Berlijn invoeren, ervaart de Russische leider dat als een rechtstreekse provocatie en een inbreuk op de afspraken die omtrent het gezamenlijk bestuur van de Duitse hoofdstad zijn gemaakt. Hij voert controles in op West-Berlijners die de Russische zone betreden, maar wanneer dat geen indruk blijkt te maken op de westerse geallieerden, blokkeert hij de toegangswegen tot de stad: autowegen en spoorlijnen naar het westen worden afgesloten, het verkeer langs het water onmogelijk gemaakt, het vrije verkeer van personen tussen de Russische zone en West-Berlijn aan banden gelegd, de energiebevoorrading (gas, elektriciteit, steenkool, benzine) en de aanvoer van drinkwater bruusk afgebroken. Meer dan 2 miljoen West-Berlijners zitten in de val en de stad heeft hooguit voedselvoorraden en medicijnen voor drie weken.



Onder druk van het stadsbestuur organiseert de Amerikaanse militaire bevelhebber in Berlijn een beperkte luchtbrug vanuit West-Duitsland, want de afgesproken luchtcorridors zijn moeilijker door de Russen te boycotten. Bij het naderen van de winter blijken de dagelijks vluchten de broodnodige bevoorrading niet aan te kunnen. De West-Berlijners worden op dieet gezet, zitten zonder verwarming en verlichting. Lage temperaturen en slecht weer veroorzaken longontstekingen die nauwelijks kunnen worden behandeld omdat de ziekenhuizen af te rekenen hebben met een onzekere bevoorrading van medicijnen en medische apparatuur. In Washington twijfelt de Amerikaanse president aan de haalbaarheid van een maandenlange, misschien jarenlange luchtbrug om meer dan 2 miljoen West-Berlijners uit de handen van Stalin te houden. Zijn adviseurs – geconfronteerd met Russische provocaties in Azië (Korea) – zijn verdeeld over het onderwerp, maar zien in West-Berlijn een machtig propagandamiddel: Amerika als engelbewaarder voor de broze en bedreigde Duitse democratie en bij uitbreiding alle democratieën in de wereld. Hun strategie werkt en veteraan generaal Ph. Turner (Heino Ferch) die zijn sporen heeft verdiend als organisator van een succesvolle luchtbrug over de Himalaya in de oorlog tegen Japan, wordt naar Berlijn gestuurd om orde op zaken te stellen en er voor te zorgen dat de stad uit Russische handen blijft. In het restaurant van het Berlijns militaire complex spreekt Turner de Amerikaanse piloten toe.

In de herfst van 1944, terwijl de geallieerden Berlijn nu ook overdag bombarderen, krijgt Axel Kielberg (Ulrich Noethen), Berlijner van geboorte, arts van opleiding, getrouwd en vader van een zoontje, een oproepingsbevel. Hij moet naar het Oostfront. Zijn jonge vrouw Luise blijft met hun zoontje Michael in de verwoeste stad achter en belooft op hem te zullen wachten. Axel keert in 1945 niet terug uit de oorlog. Hij is vermist. De economische toestand in Berlijn is precair en Luise kan de eindjes nauwelijks aan elkaar knopen. Drie jaar na de oorlog heeft ze nog altijd geen vast werk en leeft ze van het krediet dat de kruidenier op de hoek haar uit medelijden geeft. Wanneer ze verneemt dat de Amerikanen personeel zoeken, solliciteert ze voor een baantje in de keuken. Het feit dat ze een klein mondje behoorlijk Engels praat maakt het verschil. Luise krijgt een postje in het Amerikaanse militaire restaurant en kruipt op een laddertje om een kapotte lamp te vervangen op het moment dat generaal Turner zijn manschappen op de hoogte brengt van zijn plannen.



Wat volgt is Turners gevecht tegen de tijd, de mist en de sneeuw, de twijfels van de Amerikaanse regering in Washington, de technische beperkingen en de algemene vliegtuigschaarste in de U.S.A. Hij berekent dat de dagelijkse capaciteit van de bevoorrading moet stijgen van 700 naar 2000 ton, want de harde winter veronderstelt ook de massale import van steenkool en hout voor de huisverwarming en de elektriciteitscentrales in West-Berlijn. Luise Kielberg is inmiddels zijn naaste secretaresse geworden. Als zij hem op een avond vraagt of ze de stapel papier uit de papiermand mag hebben voor de kachel thuis, wordt Turner rechtstreeks geconfronteerd met de dagelijkse overlevingsproblematiek van de stadsbewoners. De halve zak steenkolen die hij persoonlijk op haar gammel flatje deponeert, opent voor beiden nieuwe perspectieven en is het begin van een romantische liefdesaffaire.

Die Luftbrücke – Nur Der Himmel War Frei is een verhaal uit de Koude Oorlogsperiode met romantiek als toetje. De drie uur durende mini-serie, verdeeld over twee afleveringen van elk anderhalf uur, is het verhaal over de westerse poging om de opmars van Stalin en zijn dictatoriale ideeën een halt toe te roepen. Waar het allemaal kan toe leiden als dat niet gebeurt, kunnen we aflezen uit de situatie in Noord-Korea, een land dat volgens de regels van het pure Stalinisme wordt bestuurd en waar elke persoonlijke mening ondergeschikt is aan het algemeen belang, een belang dat centraal wordt gepland en dat een kwestie is van raison d'état en niet van de zorg voor het individu en zijn geestelijke en fysieke ontwikkeling. Regisseur Dror Zahavi hanteert de grote middelen om de omvang van de luchtbrug voor de kijker zichtbaar te maken. Als op een autosnelweg zien de we lange files Amerikaanse transportvliegtuigen komen en gaan, op elk uur van de dag, dag en nacht, met om de paar minuten een landing of een vertrek en honderden gemotiveerde jonge Duitse medewerkers die tot 16 uur per etmaal bezig zijn met het lossen van de levensbelangrijke cargo. De cijfers van de 15 maandendurende onderneming zijn dan ook indrukwekkend: 277.000 vluchten of elke minuut een vliegtuig dat landt of vertrekt en dat gedurende 475 dagen, 24 uur op 24 uur, waarbij werkloze perioden als gevolg van dikke mist of zware sneeuwval achteraf werden ingehaald om de bevoorrading niet in gevaar te brengen; in totaal voerden de vliegtuigen 2,1 miljoen ton goederen aan en kwamen bij ongelukken met crashende en botsende vliegtuigen 39 Britten, 31 Amerikanen en 8 Duitsers om het leven. Die Luftbrücke is daarmee een spannende reconstructie van één van de sleutelmomenten uit de geschiedenis van het naoorlogse Duitsland en in het bijzonder het naoorlogse West-Berlijn en een ode aan de helden die het allemaal mogelijk maakten, want hoe streng we tegenwoordig misschien oordelen over het Amerikaanse regime als gevolg van de oorlog in Irak, de onsmakelijke verhalen uit het Guantanamo-gevangeniskamp en de aanpak van de Israëlisch-Palestijnse kwestie, in West-Berlijn hebben de Amerikanen (samen met de Britten die overigens nauwelijks krediet krijgen in deze film voor hun logistieke en financiële participatie) het onmogelijke mogelijk gemaakt en een menselijk drama vermeden. Uiteraard ging het hier niet om een belangloze investering, maar Washington had met veel meer gemak een atoombom kunnen gebruiken om de Russen tot redelijkheid te dwingen.



Die Luftbrücke – Nur Der Himmel War Frei kan rekenen op een sterke cast. Heino Ferch in de huid van generaal Turner staat garant voor een stevige hoofdrol en een overtuigende prestatie. Bettina Zimmermann slaagt erin om in de figuur van Luise Kielberg alle geluk en alle verdriet zichtbaar te maken, waardoor haar onmogelijke affaire met generaal Turner uitgroeit tot een realistisch en ingehouden drama dat gelijke tred houdt met de menselijke problematiek en de spanningsopbouw omtrent de luchtbrug. Ulrich Noethen (Der Untergang, The Young Schiller en de Duitse crimi-serie Saskia) is spaarzaam met emoties. Zijn personage is een metafoor voor het verzwegen leed van de Duitse soldaten in Russische gevangenschap, voor de mishandelingen, de folteringen, de hongersnood en het geweld dat ze er zagen en ondergingen. Hij behoort tot de verloren generatie, zoals de Vietnam vets in Amerika, maar in tegenstelling tot vele lotgenoten, kan hij de weg terugvinden naar de realiteit, weg uit het labyrint van boze geesten en spoken. Verwijt ons niet schuldig te zijn aan het leed dat jou is aangedaan, oppert de hoofdverpleegster in het ziekenhuis wanneer ze hem voor de zoveelste keer met verbittering hoort praten. Dror Zahavi trekt de problematiek van de blokkade van Berlijn ook open naar de levensomstandigheden van de Berlijnse bevolking en toont de schaarste, de lange rijen aan de winkels, de slechte behuizing, de dichtgetimmerde ramen door gebrek aan glas, de dagelijkse improvisatie in een miljoenenstad die kampt met energieschaarste en een voortdurend gebrek aan benzine, de puinhopen op straat, nauwelijks opgeruimd en gevaarlijk voor spelende kinderen, de jonge vrouwen op zoek naar een buitenlandse militair die het harde leven een beetje kan verzachten omdat hij toegang heeft tot buitenlandse producten.



BEELD EN GELUID
Voor Die Luftbrücke – Nur der Himmel war Frei is een breed palet van kleuren en tinten gebruikt om het realistisch karakter van de feiten te reconstrueren en de sfeer van toen zo dicht mogelijk te benaderen. Deze tweedelige film – die in Duitsland als een superproductie is aangepakt - is onder de beste omstandigheden tot stand gekomen. Voor de buitenopnamen is Dror Zahavi en zijn ploeg uitgeweken naar Polen, waar met kleine aanpassingen nog straatscènes kunnen worden gedraaid die herinneren aan onze jaren’50. De kleuren zijn gedempt en beperkt tot grauw, grijs en staalblauw. Kletsnatte trottoirs en weinig licht doen de rest. Voor de reddingsoperatie is gebruik gemaakt van animatie om de lange rijen vliegtuigen en de confrontaties met Russische jagers realistisch voor te stellen. Zilvergrijs, lichte tinten van blauw en geel en veel mist ondersteunen de illusie. De binnenopnamen zijn bruin, lichtbruin en sepia voor meubilair, kaartverlichte kamers en militaire uniformen. De accenten komen van de felgekleurde jurken van de actrices. De film heeft hoegenaamd geen beschadigingen en door de transfer op twee discs zijn er geen digitale ongerechtigheden, blijven de kleuren stabiel en is er geen sprake van schaduwvorming. Het geluid van stijgende en dalende vliegtuigen is bijna voortdurend op de achtergrond - en in de huiskamer via de achterste kanalen - te horen. De realistische stemmen zitten vooraan, mooi over links en rechts verdeeld. De vele omgevingsgeluiden zijn hoofdzakelijk in de surround gestopt, waardoor een mooi en evenwichtig effect wordt bereikt.

EXTRA'S
Deze dubbele dvd bevat geen extra's.



CONCLUSIE
Voor de meesten van ons is de luchtbrug naar Berlijn in 1948 een detail uit de nasleep van WOII. Voor de West-Berlijners van toen was het een 15 maanden durende levensbelangrijke poging van hun voormalige vijand, de Amerikanen, om de voormalige hoofdstad van het Derde Rijk uit de handen van de Russische Beer te houden. Het was de eerste in een lange rij confrontaties tussen twee grootmachten die vijf jaar eerder nog schouder aan schouder vochten om de pest van het Nazisme uit de wereld te helpen. De Blokkade van Berlijn bracht de wereld op de rand van een nieuwe wereldoorlog en een dreigende nucleaire catastrofe. Nog geen vijf jaar later was het opnieuw prijs omtrent Korea en tien jaar later omtrent de installatie van Russische atoomkoppen op Cuba. In Berlijn anno 1948 lieten de Amerikanen met succes hun tanden zien. Dror Zehavi heeft van de historische gebeurtenis een visueel en inhoudelijk interessante film gemaakt en in 300 minuten neemt hij ruim de tijd om ontelbare aspecten van de operatie in beeld te brengen. Daarbij zorgt hij er voor dat de spanningsboog tot op het einde overeind blijft. Het organiseren van de luchtbrug staat centraal in zijn film met het politieke gekrakeel in Washington en Moskou als voortdurende trigger. Tegen die zorgvuldig gedocumenteerde achtergrond doet hij het verhaal van Alex Kielberg en de romance van diens vrouw met de Amerikaanse generaal Turner. De frisheid van de personages en de alertheid van de acteurs zorgen ervoor dat het drama waarbij het drietal betrokken wordt meer is dan een stuiverromannetje. Het lot en het dilemma van Luise Kielberg is niet uniek. Het is eerder typisch voor vele jonge en aantrekkelijke Duitse vrouwen die een lange periode van armoede en eenzaamheid achter de rug hadden. Ook de rest van het zijdelings materiaal is realistisch en leent zich tot een hoge mate van inleving. Die Luftbrücke – Nur Der Himmel War Frei is met andere woorden een bijzonder productie, gerealiseerd met Deutsche Grundlichkeit.