FILM
In The Wind That Shakes The Barley strijkt de Britse cineast Ken Loach neer in Ierland voor een pakkend en bikkelhard verhaal over de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Engelse bezetter, een onderneming die twee jaar na de overwinning van de Ierse nationalisten van Sinn Fein in de verkiezingen van 1918 op gang komt wanneer blijkt dat Londen als antwoord op het democratisch verkiezingsresultaat nog meer troepen naar Dublin stuurt om de weerstand de kop in te drukken. De Blacks and Tans, de Engelse militaire politie, zo genoemd wegens de kleur van hun uniform, treedt brutaal op tegen de lokale bevolking die ze beschuldigt van medewerking met de rebellen. De jonge Ierse mannen, de eerste slachtoffers van de terreur, verenigen hun krachten tegen de buitenlandse vijand in het IRA, het Irish Republican Army, en nemen represailles telkens wanneer de Engelsen een onschuldige minderjarige of een weerspannige boer in koelen bloede als honden afmaken. Eén van hen is Damien (Cillian Murphy), van opleiding dokter en op het punt om naar Londen af te reizen. Zijn broer Teddy (Patraic Delaney) organiseert het plaatselijke verzet en probeert hem er net zoals de vrienden uit de buurt van te overtuigen dat zijn aanwezigheid dwingend noodzakelijk is. Damien blijft bij z’n besluit om een baantje aan te nemen in een Londens ziekenhuis. Wanneer hij nog dezelfde dag getuige is van een brutale Engelse charge na een verboden samenscholing van voetballiefhebbers, een incident waarbij z'n 17-jarige buurjongen Micheail (Laurence Barry) zonder meer wordt afgemaakt omdat hij alleen Iers spreekt en de bevelen van de Engelse commandant niet verstaat, draait Damien bij en sluit zich bij het IRA aan. Het fragment roept herinneringen op aan incidenten die zich tijdens de Eerste Wereldoorlog aan de Ijzer in West-Vlaanderen voordeden toen jonge Vlaamse rekruten hun dood tegemoet liepen omdat ze de bevelen van hun eentalig Franssprekende oversten niet begrepen. Daaruit groeide de zgn. Frontbeweging als drager van het Vlaams verzet tegen het francofone België.

Het IRA weet zich snel en efficiënt te organiseren, mede door de steun van de middenklasse die voor het nodige geld zorgt om de broodnodige wapenaankopen in het buitenland te financieren. Engelse konvooien worden overvallen, wapendepots geplunderd, collaborateurs ter plekke doodgeschoten, represailles met nog hardere represailles beantwoord. Uiteindelijk drijven de incidenten de Engelsen naar de onderhandelingstafel als blijkt dat het verzet steeds brutaler wordt en grote successen boekt ten koste van de eigen troepen. Aanvankelijk is er sprake van een groot enthousiasme bij de bevolking en zelfs bij de IRA-militanten, maar als de voorwaarden voor een staakt-het-vuren en een gegarandeerde vrede bekend raken, slaat de stemming om. Het IRA is verdeeld in een vleugel die het minimumprogramma steunt en een harde kern die wil doorgaan tot het ultieme doel, nl. de totale onafhankelijkheid, is bereikt.



De vrede verdeelt de Ierse natie en leidt tot een burgeroorlog tussen de minimalisten, die met steun van de Britten het landsbestuur in handen krijgen, en de republikeinen die na een aanvankelijk aarzeling tot hergroepering overgaan en de gewapende strijd voortzetten, niet meer tegen de Engelsen, maar tegen de eigen voormalige broeders. Het nieuwe bewind treedt hardhandig op in de hoop een Engelse interventie te voorkomen. Hun brutaliteit tegenover de eigen Ierse burgerbevolking en de IRA-milities drijft de publieke opinie in de armen van het verzet. Damien en Terry komen in verschillende kampen terecht: Teddy wil de onderhandelde vrede, met zware toegevingen langs Ierse kant, een kans geven, Damien sluit zich aan bij zijn zeer sterk sociaal en politiek gemotiveerde vriend Dan (Liam Cunningham) en gaat voor de volledige onafhankelijkheid. Tijdens een bevrijdingsactie van medestanders wordt Dan gedood en Damien gevangen genomen. Zijn broer Terry, als plaatselijke chef, eist dat Damien hem de wapendepots van de republikeinen verraadt en zijn standpunten afzweert, anders riskeert hij de volgende ochtend te worden geëxecuteerd.

Ken Loach is niet aan zijn proefstuk toe in dit genre historische films. Met Land And Freedom (1995) deed hij iets vergelijkbaars over de Spaanse burgeroorlog. In The Wind That Shakes The Barely gaat hij een stap verder en keert tegelijk terug naar huis, want zijn kritiek is dit keer zonder voorbehoud tegen zijn vaderland Engeland gericht. Loach rekent in deze film af met een weinig fraai verleden en met misdaden tegen de menselijkheid zoals we ze nu zouden noemen, ter verdediging van de integriteit van het British Empire dat rond de eeuwwisseling ook al hardhandig tegen de Boeren in Zuid-Afrika optrad en ruim een decennium later een bittere strijd uitvocht tegen de Duitsers in de Eerste Wereldoorlog. De situatie in Ierland werd door de partners van het Gemenebest (Common Wealth) met argusogen gevolgd, want de Boeren bleven zich roeren en in India registreerde men de eerste tekenen van openlijk verzet tegen het Britse Bestuur.

Ken Loach maakt van The Wind That Shakes The Barley een bloedmooie film, opgenomen in de ruige natuur van County Cork, een streek van immergroene weidelandschappen en moerassen tegen de achtergrond van kale grijze en bruinachtige heuvels. Ze zijn het toneel van heftige confrontaties tussen de Britse zwarte mutsen en de in lange gabardines gehulde Ierse vrijheidsstrijders, gewone boerenjongens en landarbeiders die hun riek en vlegel hebben ingeruild voor een geweer en voor hun dagelijkse maaltijden aangewezen zijn op de goodwill van de arme en ondervoede bevolking. De regisseur schetst de onmacht en de frustratie van de vrouwen en dochters. Als ze betrapt worden op hand- en spandiensten aan de rebellen riskeren ze zware fysieke straffen, worden ze kaalgeschoren en steekt het Engelse leger hun huizen, niet meer dan een paar muren met een strooien dak, zonder mededogen in brand. Jongemannen krijgen het zwaarder te verduren. Ze worden door de Engelse landjonkers, eigenaar van de grote boerenbedrijven, in het oog gehouden en bij het minste aan de militaire overheden verklikt. Hun enige redding bestaat er dan in de schuilplaatsen van het verzet te verraden waardoor ze nadien niet door een Engelse maar door een Ierse kogel de dood vinden. Loach smeert het allemaal breed uit, toont het leed en de folteringen met veel details en houdt nauwelijks maat in de uitbeelding van de geweldscènes waarin de Engelse militairen de hoofdrol spelen. Halfweg de film – na het compromis met Londen - verdwijnt de gewapende strijd op de achtergrond en schenkt de regisseur ruime aandacht aan de politieke discussies en verbale confrontaties tussen voor- en tegenstanders van het vredesproces. The Wind That Shakes The Barely wordt een politiek pamflet, een cinematografische oefening waarop buitenstaanders alle greep verliezen en waarin de personages nog nauwelijks een onderscheiden rol te vervullen hebben, behalve Liam Cunningham (Dan) als de geëmotioneerde en geïnspireerde verdediger van de goeie zaak. Vandaar terug naar Damien en Teddy en hun confrontatie als leden van clans met tegengestelde belangen, is niet evident en vraagt van de toeschouwer een mentale aanpassing. De film is op dat moment over zijn hoogtepunt heen en wat volgt is pure afwikkeling en veel minder een laatste dramatisch hoogtepunt, zoals Loach het wellicht had gepland.



BEELD EN GELUID
The Wind That Shakes The Barely doet zijn voordeel met de prachtige vergezichten van het Ierse landschap. Groen en grijs voeren de hoofdtoon, met dikke lagen mist die de figuren aan het gezicht onttrekken. De aankleding van sets en personages is buitengewoon indrukwekkend en doet het Ierse landleven van bijna honderd jaar geleden op een authentieke en realistische wijze herleven. Loach kiest vaak vogelperspectiefopstellingen voor zijn camera’s en toont de posities en de gevechten tussen Engelsen en Ieren in brede panoramische opnamen. Het resultaat is zonder meer geweldig. Andere keren kiest hij er voor grote groepen IRA-strijders van zeer dichtbij in beeld te brengen als om hun moed en vastberadenheid visueel kracht bij te zetten. De op deze dvd gestanste versie is vrij van ongerechtigheden en storende beschadigingen. Het geluid staat in 5.1 met een merkbaar surroundeffect dat vooral ingezet wordt voor de geluiden van de natuur en de geweerschoten. De originele muziekscore van George Fenton zorgt voor de dramatische accenten en is regelmatig onderbroken door beklijvende folksongs.

EXTRA'S
Bij de extra's zit de Originele Bioscooptrailer, een zeer uitgebreid Interview met Ken Loach (27 min.) waarin niet aan de politieke consequenties van deze film voorbij wordt gegaan en een Commentaar van Ken Loach en Donal O'Driscoll, de historicus die bijna voortdurend op de set aanwezig was een waakte over de historische correctheid van het materiaal.



CONCLUSIE
The Wind That Shakes The Barley is een heftige film over één van West-Europa's meest dramatische politieke evenementen van de vorige eeuw. Het decor en de acteerprestaties zijn uitstekend en het materiaal is zoals altijd bij Ken Loach interessant en boeiend. De regisseur kiest uitdrukkelijk positie vóór de underdogs en daarbij valt het op dat hij in deze twee uur durende film niet één Engels personage ruimer schetst dan strikt noodzakelijk voor de actie. De tegenstander is boordkarton, een bende ongeciviliseerde brutale huurlingen, gewetenloos en bloeddorstig. In 2006 kreeg Ken Loach in Cannes de Palme d'Or voor The Wind That Shakes The Barely, een omstreden beslissing, want de film werd niet eens getipt als favoriet. Toch is dit, ondanks z'n tekortkomingen, een belangrijke film.