GENERALE LIJN, DE
Bespreking door: Didier - Geplaatst op: 2012-02-20
FILM
"In sommige gevallen is de organisatie van lokale arbeid zelfs op kleine schaal, efficiënter voor de mensen dan het werk van centraal-geleide staatsinstellingen." (Lenin)
Een film bekijken van Eisenstein is niet steeds een gemakkelijke opgave. Iedere cinefiel herkent weliswaar de hand van het genie, maar vaak zijn de onderwerpen loodzwaar en staan ze volledig in dienst van de communistische propaganda. In 1929 lag Lenin reeds vijf jaar onder de groene zoden en dus werden de films van Eisenstein in opdracht van Stalin gemaakt, waardoor sommigen wel eens durven beweren dat de Letse cineast een stalinist was. Ongeacht wat de ware politieke geaardheid van deze kunstenaar is, kan je toch zonder twijfel stellen dat Eisensteins vierde kunstwerk volledig in het teken staat van Stalins politiek. Was het de bedoeling van Eisenstein om in zijn vorige films de hele wereld ervan te overtuigen dat de leer van Lenin de enige juiste was, dan is het doelpubliek van deze prent overduidelijk de Russen die onder het bewind van de dictator stonden. Stalin had immers goed begrepen dat je een politieke boodschap beter kan verpakken in filmformaat en daarom gaf hij opdracht om De Generale Lijn te regisseren waarin zijn vijfjarenplan wordt uitgelegd. Dat was een politiek plan dat definitief komaf wilde maken met het feodaal tijdperk. Stalin wilde namelijk door middel van het oprichten van staatsboerderijen (de sovchoz) de macht van de grootgrondbezitters tenietdoen. De dictator stuurde de cineast naar zo’n modelsovchoz, maar nadien was de despoot zo ontgoocheld over het uiteindelijke resultaat dat hij de oorspronkelijke titel van De Generale Lijn veranderde in Oud En Nieuw. Moskwood Media besloot om de film onder zijn oorspronkelijke titel uit te brengen, maar wie op het internet uitgebreide informatie over dit werk wil vinden, tikt toch beter de twee titels in.
De Generale Lijn speelt zich af in de afgelegen agrarische gebieden waar volgens Eisentein honderd miljoen onwetende, onopgevoede en achterlijke boeren leven die het slachtoffer van de kapitalistische uitbuiters zijn. Sergej Eisenstein toont dan ook in het begin van zijn film mensonwaardige beelden waarin allerlei insecten over de gezichten van de boeren kruipen of van de boerderijtjes (als je ze al zo kan noemen) die de hele winter onder water staan. In één van deze godverlaten hoeves woont Marfa Lapkina, een boerin die het moet zien te redden met welgeteld één koe en één ploeg. Een land bewerken zonder paard is onbegonnen werk en wanneer de oogst nog maar eens mislukt, wordt de arme vrouw verplicht om bij de rijke grootgrondbezitters te bedelen, maar zoals te verwachten was vertikken die het om ook maar één cent van hun fortuin weg te geven. Zoals we in eerdere films van Eisenstein zagen, is de cineast er wederom in geslaagd om als geen ander de schrijnende armoede om te zetten in adembenemende beelden. Zo moet je maar eens kijken naar de scène waarin Eisenstein de dikke buik van een zwangere vrouw tegenover die van een uitgemergelde koe plaatst. Ondertussen breekt een kurkdroge zomer aan waarin geen druppel water uit de hemel valt.
Tot groot ongenoegen van Marfa denken de boeren irrationeel en leggen zij slaafs hun lot in de handen van God. In deze scène zie je meteen de invloed van Stalin die alle vormen van godsdienst bestrijdt, want in het rijk van Stalin is er slechts één god: hijzelf. De communistische partij zag een oplossing voor een beter landbouwbeleid in het oprichten van coöperaties waarbij de landbouwers zowel hun krachten als hun geld moesten bundelen. Marfa voelt wel wat voor deze nieuwe aanpak en samen met de regionale agronoom richt ze de melkcoöperatie De weg naar Oktober op. Meteen kopen de boeren met hun gemeenschappelijk geld een karnmachine waarmee een rendabele boterproductie mogelijk wordt. De volgende stap is de aankoop van een fokstier en zelfs een tractor duikt in het verlanglijstje van de boeren op, ook al is deze nieuwe machine niet echt de wens van de oudjes. Terwijl de boeren dankzij hun coöperatie de eerste centen binnenrijven, wordt ook de jaloezie en de nijd van de koelakken (de grootgrondbezitters) groter met als tragisch hoogtepunt de vergifting van de fokstier.
De Generale Lijn overschrijdt de grens van twee uur en het spreekt voor zich dat het communistische landbouwbeleid niet bepaald het soort onderwerp is dat de doorsneefilmliefhebber aanspreekt. Gelukkig is er hier de hand van de grootmeester Eisenstein die ervoor zorgt dat dit een film is die je als filmliefhebber gezien moet hebben, ongeacht de propaganda die opnieuw de kop opsteekt en meer dan eens de bovenhand haalt. Het mooiste voorbeeld daarvan is wanneer Eisenstein ruim dertig minuten lang toont hoe de boeren in een sovchoz werken, wat inderdaad aanvoelt alsof je naar een aflevering van Boer En Tuinder zit te kijken, weliswaar één die geregisseerd is door een genie.
BEELD EN GELUID
De Generale Lijn is een stomme film die sinds zijn geboorte heel wat beschadigingen heeft opgelopen, maar gelukkig hebben de restaurateurs dit filmmonument in een mooi toonbaar jasje gestoken. De later toegevoegde muziek is gecomponeerd door Taras Boejevski en zijn vaak industriële klanken passen perfect bij de heldhaftige beelden die de noeste arbeid vereren.
EXTRA’S
Op deze dvd krijg je twee extra’s. Allereerst is er een 7 minuten durend filmpje Eisenstein In Nederland waarin je (tja) wat oude beelden te zien krijgt van de cineast die Nederland bezoekt. Zo zie je hem De Telegraaf lezen in een treincoupé of zie je de Let een praatje maken met een Nederlandse schone, maar meer valt er niet te beleven. Ook heb je de kortfilm Romance Sentimentale die ruim twintig minuten lang de meest experimentele kant van Eisenstein toont. Enkel voor liefhebbers, dus.
CONCLUSIE
De Generale Lijn is een film die omwille van Eisensteins geniale regie zijn plaats in de geschiedenis verdient. Een absolute must dus voor cinefielen die maar niet genoeg kunnen krijgen van de kunst van deze meester, maar veel kijkers zullen toch moeite hebben om ruim twee uur geïntereseerd te blijven kijken naar dit toch specifiek onderwerp dat bovendien nodeloos geïdealiseerd wordt.
Studio:
Moskwood
Regie:
Sergej Eisenstein
Met:
Marfa Lapkina, Vasili Boez`enkov, Kostja Vasilijev
Beeldformaat:
1.33:1 PAL
Geluid:
Dolby Surround 2.0
Ondertitels:
Nederlands, Engels en Russische tussentitels
Extra's:
• Romance Sentimentale (Kortfilm van 20 min. uit 1930)
• Eisenstein in Nederland