DOCUMENTAIRE
Ze werd in 1933 in North Carolina geboren als Eunice Kathleen Waymon, het zesde kind van een plaatselijke predikant. Toen ze 4 jaar oud was bleek ze interesse te hebben voor piano en kort nadien werd ze de vaste pianiste tijdens de zondagdiensten in de kerk. Met de financiële steun van een aantal rijke blanken kon ze naar de Juilliard School of Music in New York met het oog op een carrière als concertpianiste, maar die droom viel in het water toen ze nadien – ondanks een uitstekende auditie - werd afgewezen door het Curtis Institute of Music in Philadelphia. Nina Simone zou tot op het einde van haar leven beweren dat haar de toegang werd geweigerd omdat ze zwart was. Om te overleven  - en om haar familie financieel bij te springen – ging ze aan de slag als pianiste in een nachtclub in Atlantic City. In 1954 veranderde ze haar naam in Nina (van het koosnaampje Niña) Simone (wegens haar bewondering voor de Franse actrice Simone Signoret), want ze wilde vermijden dat haar moeder zou vernemen dat ze muziek van de duivel speelde. In Atlantic City werd haar verteld dat ze haar baantje alleen kon houden als ze ook ging zingen en dus werd ze jazz- en blueszangeres.

Nina Simone was niet alleen en uitstekende pianiste en zangeres, ze  was ook actief als songschrijver, performer, moeder, echtgenote en burgerrechtenactiviste, waardoor ze in de jaren zestig en zeventig uitgroeide tot een zwart icoon. In 1958 scoorde ze haar enige top 20-hit in Amerika (pop charts) met I Loves You, Porgy (van componist George Gershwin uit de musical Porgy and Bess), dat ze had geleerd van een album van Billie Holiday. In 1959 tekende ze een contract met Colpix Records dat een veelheid van studio- en livealbums op de markt bracht en haar positioneerde als popartieste. Nina Simone deed het voor het geld dat ze gebruikte om haar pianostudie af te maken en haar familie te steunen. Haar huwelijk met de New Yorkse politierechercheur Andrew Stroud (1961) was vooral een zakelijk succes, want hij ontpopte zich als een uitstekend manager. Thuis was hij een bullebak en een bruut die regelmatig klappen uitdeelde, wat alleen maar verergerde toen Nina als gevolg van zijn moordende tourschema’s in een uitzichtloze depressie terechtkwam. You wanted to be famous and you wanted the money!, was zijn reactie op haar klachten dienaangaande. Lisa Simone Kelly herinnert zich weinig uit die tijd. Mijn moeder was zelden thuis, zegt ze, ik wist niet echt wat ze deed; ik werd opgevoed door veel verschillende nannies.
 

What Happened, Miss Simone? is het verhaal over het leven en de carrière van Nina Simone. Het is geen prettig verhaal, want een gemiste carrière als concertpianist en een niet zo gelukkig huwelijk, ze overschaduwden alles wat de Amerikaanse achteraf deed en het lijkt er een beetje op dat zelfs momenten van groot succes weinig vat hadden op haar overtuiging dat haar leven mislukt was: popmuziek maakte ze voor het geld, jazz en blues omdat ze het dichtst aanleunden bij haar grote liefde, nl. de muziek van Bach, die ze zelf nooit voor een groot publiek zou uitvoeren. Uiteindelijk zou ze zich terugtrekken uit de muziekindustrie en in Afrika een heel ander leven gaan leiden. Maar hoe goedkoop het leven daar ook is, het geld raakte uiteindelijk op en Nina Simone zag zich verplicht om terug te keren, niet naar Amerika, maar naar Zwitserland, waar ze haar comeback maakte op het prestigieuze Festival van Montreux. Naar de US zou ze nooit meer terugkeren. Met dat land was ze klaar. Dat het Curtis Institute of Music in Philadelphia – dat haar destijds afwees voor een vervolgstudie - haar twee dagen voor haar dood een eredoctoraat toekende, heeft ze hopelijk nog mogen vernemen…
 

Voor haar portret over de Amerikaanse jazz- & blueszangeres heeft regisseur Liz Garbus Nina’s dochter Lisa Simone Kelly geïnterviewd, maar bijv. ook Nina’s ex Andrew Stroud, plus een aantal mensen uit haar intieme vriendenkring en muzikanten die met Nina Simone hebben samengewerkt,  o.a. Al Schackman, die jarenlang haar vaste gitarist was. Hij noemt haar mijn zuster en hij is wellicht degene die haar beter dan wie ook kent. Lisa Simone Kelly praat genuanceerd over haar moeder. Ze weet nu dat haar Nina Simone een bipolaire stoornis had, want dat werd in de late jaren 80 vastgesteld. Toen ze jong was wist ze dat niet. Ze onderging het. Op haar 14de trok ze definitief in bij haar vader. Ze heeft niet echt een prettige jeugd gehad, want haar moeder reageerde haar frustraties vaak op haar af. Haar vader Andrew Stroud praat vooral over de buien van zijn voormalige echtgenoot. Hij sloeg haar vaak, maar dat onderwerp vermijdt hij. Wellicht was het zijn manier om Nina Simone tijdens een manische of een depressieve fase weer tot rede te brengen…
 

Voor de rest gebruikt regisseur Liz Garbus foto’s en dagboekaantekeningen van Nina Simone, want alles wat haar overkwam schreef ze neer, en heel veel fragmenten uit liveconcerten, in Montreux na haar terugkeer uit Afrika, maar ook eentje waarin we zien hoe ze een toeschouwer aanmaant om te gaan zitten – tot drie keer toe zelfs – want na haar terugkeer naar de muziekindustrie beschouwde de Amerikaanse een concert niet langer als puur entertainment maar als een performance met een boodschap, over racisme en politiek, over verdriet (na een ongelukkige liefde) en pijn (van het leven). Soms werd dat door het publiek niet zo begrepen en dan verdween Nina Simone al na een paar minuten in de coulissen en weigerde ze het concert voort te zetten. Ze maakte het de fans maar ook haarzelf niet altijd gemakkelijk…
 

Het klinkt misschien allemaal alsof regisseur Liz Garbus vooral de negatieve kantjes van Nina Simone in deze documentaire belicht, maar dat is niet het geval. Het hoort er gewoon bij en in 116 minuten wijdt ze ook heel veel aandacht aan de actieve steun die de zangers bood aan de strijd van de zwarte Amerikanen tegen het racisme van hun blanke landgenoten en tegen discriminatie. Je kan je overigens niet van de indruk ontdoen dat er weinig is veranderd in de voorbije 50 jaar. Zwarten zijn in de US ook nu nog het slachtoffer van politiegeweld, ook als ze geen weerstand bieden en ongewapend zijn. Je leest het nog bijna elke week in de krant…