FILM
Volgens de Maori-traditie wordt eenmaal in een generatie een leider geboren, een directe afstammeling van de walvistemmende voorouder Paikea, die zijn volk geluk en voorspoed zal brengen. Ditmaal komt echter een tweeling ter wereld, een jongen en een meisje. Zowel de jongen als zijn moeder sterven in het kraambed. Twaalf jaar later heeft het meisje, Pai genoemd naar haar voorouder, nog steeds moeite het respect van haar grootvader te winnen. Die is stamhoofd en houdt koppig vast aan de traditie dat een vrouw geen leider van zijn volk kan zijn. Bovendien klinkt bitterheid over zijn naar Europa verkaste zoon door in zijn gemoed. In de hoop dat hij onder de andere jongeren in het dorp een waardige nieuwe leider vindt, start de grootvader een Maori-school. Pai, wellicht meer begaan met de tradities van de Maori dan eender wie in het dorp, ontzegt hij de toegang. Maar het meisje geeft niet op. Zij wil kost wat kost haar waarde bewijzen en oefent stiekem de gebruiken die haar grootvader haar weigert aan te leren.

Bovenstaande samenvatting doet Whale Rider feitelijk te weinig eer aan. De film is immers meer dan het zoveelste coming-of-age verhaal waarbij de jonge heldin door hard werken haar doel bereikt, doordrenkt als de productie is met een flinke dosis lyriek en traditie. De fascinerende achtergrond van Maori’s, schipperend tussen de realiteit van een moderne wereld en de langzaam verdwijnende nostalgie naar een groots, mythisch verleden, biedt constant voer voor conflict. Bovendien weet regisseuse/scenariste Niki Caro een perfecte balans te vinden tussen docudramatisch realisme, ouderwetse stroperigheid en visuele metaforen. Dit is geen film die je bombardeert met een moralistische boodschap, een serie niet aflatende actiescènes of spitante oneliners. Whale Rider valt nog het best te omschrijven als een narratief gedicht, dat aan de oppervlakte weinig belevenissen vertoont, maar onderhuids doeltreffend een gevoelige snaar weet te raken.

Hoewel haar rol niet zo centraal is als de dvd-cover of de promospots doen uitschijnen, is debuterend actrice Keisha Castle-Hughes de menselijke kern die het verhaal bindt. Haar Oscargenomineerde vertolking balanceert weliswaar soms op het randje van amateurtoneel en ze maakt iets te veel gebruik van veelzeggende, starende blikken (waar jonge acteurs wereldwijd een patent op lijken te hebben), maar ze trekt je moeiteloos mee in haar verhaal. Haar performance bereikt een onvergetelijke climax in een traanvolle speech op een schooltoneel. Wie in die scène geen traantje wegpinkt, mag zichzelf geen mens noemen. Ook de rest van de cast trekt zich voortreffelijk uit de slag. Vicky Haughton is perfect als de bezorgde oma, maar krijgt te weinig screentijd om echt een impact te maken. Rawiri Paratene, als Pai’s grootvader, bezielt zijn rol met een ongelooflijke hoeveelheid energie en zelfvertrouwen. En Cliff Curtis bewijst eens te meer dat hij zoveel meer verdient dan de rol van getypecaste Colombiaanse drugsdealer waar Hollywood hem nu al jaren mee opzadelt.

Belangrijker nog dan de personages, is de sfeer die iedere seconde van Whale Rider doordrenkt. Het beschrijven ervan is moeilijk, maar heeft iets weg van een sprookjesboek, waar je als kind de magische en mythische verhaallijn in zag, maar bij een herlezing als volwassene de realistische gelaagdheid ontdekt. Cruciaal hierbij zijn drie afzonderlijke factoren. Ten eerste de prachtige fotografie, die Nieuw-Zeeland in al zijn schoonheid toont, op een manier die wat doet denken aan The Piano. Ten tweede de hemelse muziek van Lisa Gerrard, die de emoties er nooit vingerdik oplegt, maar als een wazige mist de harten van de kijker binnensluipt. En tenslotte het magisch-realistische design van de walvissen, die in de derde act een cruciale, metaforische rol spelen.

In het beste geval verschaft cinema een blik op de wereld, zijn films een weerspiegeling van wie we zijn en waar we naar toe gaan. Films zijn in staat barrières tussen culturen te breken, zodat een Maori productie ook voor een Westers publiek of de Aziatische kijker relevantie heeft, omdat ze universele emoties aanspreekt en gemeenschappelijke raakpunten benadrukt. Als er één recente film is die deze stellingen in zich verenigt, is het Whale Rider wel, een prachtige, entertainende, hartveroverende productie die met beperkte middelen bewijst dat de wereldcinema springlevend is en wel degelijk een plaats kan veroveren in de mainstream.

BEELD EN GELUID
Het beeld van deze dvd is een aangename verrassing, vooral als het op buitenscènes aankomt. De kleuren zijn helder en optimaal gesatureerd, scherpte is subliem en de zwartniveaus steken boven de middelmaat uit. Vooral in de onderwatersequenties met de walvissen komt de prima transfer perfect tot zijn recht. De indoorscènes hebben meer last van grain en scherpte, maar verdienen toch een pluim, als je het lage budget van de film incalculeert. De 5.1 Dolby geluidstrack is ook verre van slecht, maar benut helaas de achterste kanalen nauwelijks tot niet. Ook de mix is niet ideaal, vooral in de te stille voice-overs van Pai, maar kan best door de beugel. Al bij al niet veel om over te klagen dus.

EXTRA’S
Voor een kleine film krijgen we toch een mooi aantal bonusfeatures voorgeschoteld. Om te beginnen is er het inzichtvolle Audiocommentaar met regisseuse Niki Caro. Zij gaat dieper in op het casten van Keisha Castle-Hughes, het belang van authenticiteit, de adaptatie van het boek waarop de film is gebaseerd, enz. Er vallen weinig stiltes en de vertelde informatie is zelden saai of irrelevant. Een Behind the Scenes documentaire (27’) haalt zijn verhaal bij cast en crew en toont o.a. beeldmateriaal van tijdens de draaidagen. De docu heeft de look en feel van een standaard making of, maar bezit net dat beetje meer diepgang. Vooral een segment over de creatie van de walvissen blijft bij. Aansluitend is er de featurette Te Kawa: Building the Canoe (11’), over de constructie van een rituele Maoriboot van maar liefst vier ton. Het respect voor traditie komt hierin erg goed naar voren.

Acht Deleted Scenes (9 min.), met optioneel commentaar van regisseuse en monteur, werden waarschijnlijk terecht geknipt, hoewel ik persoonlijk de laatste sequentie in het rijtje in de film had gelaten. Leuk, maar iets te sec gepresenteerd, zijn de Screentests van Keisha Castle-Hughes (6 min.), die tonen dat het meisje goed op camera pakt, maar nog niet het talent doen vermoeden dat ze in de uiteindelijke film tentoon spreidt. Een Trailer, een tv-spot en twee Radiospots slagen er op een serene manier in Whale Rider te verkopen, maar de afrondende Photo gallery stelt teleur.

CONCLUSIE
Whale Rider hoort thuis in het lange rijtje Nieuw-Zeelandse producties dat enerzijds een universeel publiek aanspreekt en anderzijds een eigen stem weet te behouden. Het is een lovenswaardige film, zonder overdreven sentiment, en met een, door een getalenteerde crew ondersteunde, sublieme cast. Ook de disc is van een hoog niveau, dankzij een bovenmaatse beeld- en geluidstransfer en een interessante selectie bonusmateriaal. Voor wie nog twijfelt: dit is een van de betere dvd’s, die vast en zeker een plaatsje op ieders filmplank verdient.