FILM
Pope John Paul II: Builder of Bridges is een documentairefilm van CBS News ter gelegenheid van het overlijden van de Poolse paus begin 2005. In een kort bestek wordt de jeugd van Karol Wojtyla behandeld: geboren in 1920 uit een normaal gezin, vader militair, verliest op vrij jonge leeftijd zijn moeder en zijn oudere broer, is misdienaar, schaakspeler, heeft aanleg voor muziek, schrijft gedichten en speelt toneel, regisseert toneel na zijn schoolopleidingopleiding en wijst in eerste instantie een opleiding tot priester af. Pas tijdens de Tweede Wereldoorlog, wanneer hij de joodse inwoners van zijn stad één na een ziet verdwijnen, komt Wojtyla tot het besef dat een priesterroeping in het bereik ligt. Op z’n 50ste is hij bisschop van Krakau en kardinaal.

CBS News legt in deze documentaire de nadruk op Karol Wojtyla als politicus en strateeg. Aan de hand van uittreksels uit toespraken op de vele reizen naar alle delen van de wereld, wordt een beeld opgehangen van zijn bemoeinissen met het internationaal communisme. Polen geldt uiteraard als schoolvoorbeeld van hoe de paus via regelmatige bezoeken aan zijn vaderland de oppositie versterkte of opnieuw moed gaf en de macht van de politieke kaste ondermijnde. Na de democratische verkiezingen in Polen van begin de jaren '80 was er geen weg meer terug en zouden de andere Oostbloklanden volgen. Of zoals Gorbatsjov het uitdrukte: de grootste fout van de Poolse overheid ligt in het feit dat ze de paus überhaubt het land lieten bezoeken. Nadien paste Wojtyla dezelfde truc toe op Cuba (waar hij de Amerikaanse boycot veroordeelde, maar Castro tegelijk aanspoorde om het 40-jarig verbod op godsdienst op te heffen) en in Zuid-Amerika waar hij de bevrijdingstheologie (een mengeling van katholicisme en socialisme) neersabelde, alle religieuzen die erbij betrokken waren uit hun ambt zette en ze verving door gezagsgetrouwen. In de VS verplichte hij priesters met een politiek ambt om terug te treden. De enige politicus was en is Karol Wojtyla. Hij bepaalt welke politiek in welke situatie gevoerd wordt en hij doet dat alleen.

De Amerikaanse makers van deze documentaire wijden ook aandacht aan zijn veroordeling van contraceptie, abortus en euthanasie en noemen hem de paus van het leven. Ook zijn afkeuring van homosexualiteit en vrouwen in de kerk komt aan bod. Maar voor het overige is deze film een respectvol In Memoriam van wat de grootste paus aller tijden wordt genoemd, de meest visionaire, de meest vooruitziende, de meest geïnspireerde, de paus van het volk. Johannes-Paulus II wist zoals geen paus voor hem de massa's te bespelen. Hij ontdekte televisie als een verlenging van zijn raam dat uitkijkt op het Sint-Pietersplein. Zo kon hij miljoenen mensen bereiken. Met een vleugje toneelervaring hier en wat Star Warsachtige muziek daar slaagde hij erin om honderdduizenden tegelijk te begeesteren, zijn conservatisme in vele ethische en morele dossiers ten spijt. CBS News doet daar hier en daar nog een schepje bovenop met ronkende commentaren over zijn historische rol en zijn heiligheid. Johannes-Paulus II is een paus naar het hart van de Amerikanen, ondanks zijn veroordeling van de uitwassen van het kapitalisme. Hij stond altijd aan de goeie kant en zijn vijanden waren bij toeval ook altijd de vijanden van Amerika.

In een laatste onderdeel van de documentaire wordt aandacht geschonken aan zijn oecumenisch werk, zijn mea culpa ten opzichte van joden en orthodoxen, zijn algemene schuldbekentenis voor de wandaden van de katholieke kerk in de voorbije eeuwen (gedaan in het heilig jaar 2000).

BEELD EN GELUID
Zoals dat van een documentaire wordt verwacht is de kwaliteit van het beeld wisselvallig. De interviews zijn scherp en duidelijk, het archiefmateriaal komt uit diverse bronnen en is van diverse kwaliteit. Hetzelfde argument is bruikbaar voor de kwaliteit van het geluid.

EXTRA'S
Als extra bevat deze dvd een 42 minuten durende reportage over 48 uur in het Vaticaan, een documentaire uit 1988 ter gelegenheid van de zaligverklaring van Katherine Drexel, een rijke dame uit de 19de eeuw die haar fortuin wegschonk om non te worden en in het begin van de jaren '80 een halfdove jongen weer gezond zou hebben gemaakt. Het mirakel dat nodig is voor een zaligverklaring. Het materiaal dat CBS voor deze film in het Vaticaan draaide, is ook grotendeels verwerkt in de documentaire over de paus en biedt dus weinig toegevoegde waarde. Leuk is het fragment met de brief van Hendrik VIII aan de paus over zijn scheiding en die van de Agha Khan waarin hij de paus en de westerse vorsten oproept hem te komen groeten (rond 1250 geschreven). Een beetje een ontgoocheling.

CONCLUSIE
Pope John Paul II: Builder Of Bridges is een eerbetoon aan de Pool die een kwarteeuw lang de hoogste functie in de katholieke kerk mocht bekleden. De documentaire is van Amerikaanse makelij en plaatst de inzet van Wojtyla voor de westerse waarden in de kijker. Kritiek op zijn ideeën en overtuiging is aanwezig, maar in zeer beperkte mate. De onderwerpen worden aangeraakt, maar bij de minste weerstand ook gauw weer verlaten. Bovendien gaat het niet echt om een portret: zijn jeugd wort in een tiental minuten afgedaan, de rest van de documentaire gaat over zijn gevecht tegen het communisme, zijn populaire imago, zijn onverbiddelijke eis tot gehoorzaamheid.