FILM
Ter gelegenheid van de 300ste verjaardag van de Russische stad Sint-Petersburg voerden het Koor en het Orkest van de Helikon Opera onder leiding van Sergey Stadler de komedie "Peter De Grote" uit op muziek van onze landgenoot André Modeste Grétry (1741-1813). Dit driedelig muziek- en zangstuk werd voor het eerst opgevoerd in Parijs, in 1790, één van Frankrijks meest turbulente periodes: op 14 juli 1789 was de zgn. Franse Revolutie uitgebroken met de bestorming van de Bastille, de moord op de gouverneur en de slachting van vooraanstaande burgers in de stad. Librettist Jean-Nicolas Bouilly, zwaar onder de indruk van de gebeurtenissen op straat en in de Nationale Assemblée in Versailles, laat de nieuwe vrijheidsidealen door de tekst van zijn opera waaien die inmiddels wordt gerepeteerd in het Théâtre Italien. In de loop van de repetities en de uitvoering zal hij voortdurend aanpassingen doen en de actualiteit van de straat integreren.

Peter de Grote (1672-1725) of Pierre Le Grand, zoals de opera in het Frans heet, was de geknipte figuur voor een opera-uitvoering in deze revolutionaire periode: het was Bouilly ter ore gekomen dat de Russische Tsaar zelf gedurende meerdere maanden op Nederlandse scheepswerven meewerkte aan de bouw van zijn eigen schip, vermomd als een schrijnwerker. De omstandigheden zullen in werkelijkheid wel minder romantisch geweest zijn, maar in elk geval werd hij in Amsterdam verliefd op de jonge weduwe van een soldaat en trouwde later met het meisje. In Parijs kon zo’n verhaal niet stuk: een leider die zich onder zijn onderdanen begaf om met hen handenarbeid te verrichten en die trouwt met een meisje uit het volk, stond in fel contrast met de luxe en de wereldvreemdheid, de volksvijandigheid en de totale corruptie van de Franse koningen. Een vorst die een studiereis onderneemt om nieuwe technologieën, ideeën en kunsten te leren kennen die voor zijn onderdanen nuttig kunnen zijn bij het verhogen van hun levensstandaard en het algemeen welzijn, het past perfect in de nieuwe ideologie. Peter de Grote was een voorbeeld, een geboren revolutionair die het revolutionair ideeëngoed 100 jaar eerder al goed gezind leek en die de weg opende naar de Verlichting: het verhogen van de algemene moraal, het intellectueel peil en de materiële standaard van het volk. Hij is het symbool van de ideale heerser, ook voor Bouilly, en een voorbeeld voor Lodewijk de XVIde en zijn vrouw Marie Antoinette. Maar de droom wordt verstoord door de moord op het koningspaar en hun kinderen begin 1793.

André Modeste Grétry gebruikt populaire muziek om deze komedie, die in Parijs Vaudeville werd genoemd, te stijven. Vaudeville komt van Voix de Ville (stemmen van de stad) en slaat op het feit dat er meegezongen wordt door het publiek. Het gaat dus om populaire en makkelijke meezingers, de muziek is eenvoudig en bekend. In dit geval gebruikt Grétry het toentertijd zeer geapprecieerde Charmante Gabrielle om de komedie op gang te trekken, een lied dat oorspronkelijk was opgedragen aan koning Henry IV en dat een grote populariteit genoot in Frankrijk. Met een Russische Dans die kort voor die tijd in Parijs ook al zeer populair was, brengt hij de Russische sfeer in het stuk dat zich niet in Holland maar in Rusland afspeelt. Om propagandistische redenen keert Grétry voor deze vaudeville terug naar oude voorbeelden en componeert wat we tegenwoordig ‘torch songs” zouden noemen, grootse melodieën, doordrongen van een heroïsch gevoel, meezingers naar de stijl van de tijd, met een scheut barok af en toe, beetje pompeus soms, die een sfeer van blijheid, krachtigheid en vastberadenheid uitstralen.

Het Helikon Operagezelschap brengt de partituur met veel enthousiasme en drive. De muziek is precies uitgevoerd met een boventoon van hoge violen en een stevig tempo, heel vaak ondersteund door slagwerk. De zangpartijen van solisten en koor zijn bekoorlijk en makkelijk toegankelijk. De solisten zingen in het Frans, de gesproken teksten zijn voor het Peterburgs publiek in het Russisch vertaald en ondertiteld in Engels, Frans en Duits. Maxim Mironov is een goede Peter De Grote, maar de show wordt gestolen door Elena Voznessenskaya als Catherine (zijn verloofde) en Mikhail Davidov als Georges, allebei indrukwekkende zangers met een grote persoonlijkheid en een mooi overtuigend geluid. Het koor – maar dat is ruim bekend – is van hoge kwaliteit en zeer manoeuvreerbaar in deze zangpartijen.

Iets minder geslaagd is de enscenering van het stuk. Het Helikon Operatheater ligt in de Peterburgse binnenstad en is een klein pand met weinig zitruimte en een