DOCUMENTAIRE
In een interview van anderhalf uur vertelt Traudl Junge over haar jaren in dienst van Adolf Hitler. In 1942 wordt ze zijn secretaresse en dat blijft ze tot zijn zelfmoord eind april 1945. Traudl is 22 jaar als ze via haar zwager werk krijgt in Berlijn en haar geboortestreek München voor onbepaalde tijd verlaat. Als ze hoort over een openstaand baantje als stereotypiste op de Rijkskanselarij solliciteert ze en wordt aangenomen. Een paar maanden later ontbiedt men haar voor een sollicitatie voor de post van secretaresse vanuit de entourage van Hitler. Ze legt een typtest af en krijgt de job, samen met nog een aantal andere jonge vrouwen. Meer dan drie jaar zal ze voor de Führer werken als zijn persoonlijke assistente.

Traudl Junge presenteert zichzelf in het exclusieve en unieke gesprek met Alex Heller als een onvolwassen en politiek weinig geïnteresseerd meisje. Nieuwsgierigheid lokte haar naar de job, zegt ze, en Hitler was in die dagen overigens een belangrijk iemand waar miljoenen Duitsers naar opkeken, waarom zij dan niet? Ze was een kind uit een gescheurde omgeving: haar ouders waren gescheiden en haar moeder hield het gezin van vier kinderen overeind als huishoudster voor haar eigen vader, een gepensioneerd generaal die zijn omgeving terroriseerde alsof het een militair kamp was. Politiek kwam thuis nooit ter sprake en door de financiële problemen van haar moeder ging Traudl na de middelbare school uit werken en de kost verdienen. Ze noemt zichzelf in die periode naïef en onbekend met de politieke situatie in Duitsland. Hitler kende ze uiteraard uit het Polygoonjournaal en uit de pamfletten en muurkranten, maar de connotatie met de joden was haar onbekend. Hij gaat bij de gewone mensen door als een groot en machtig leider die het Bolsjevisme probeert tegen te houden. De propaganda wil dat in West-Europa alleen Duitsland daartoe in staat was en de meerderheid van het volk gelooft die uitleg.

Traudl Junge beseft pas na de oorlog dat ze in het middelpunt van Hitlers machtscentrum heeft gestaan. Tegelijk is het haar duidelijk dat ze op dié plaats – waar alle politieke en militaire info passeert – minder heeft vernomen dan waar ook: de administratie van Hitler bevond zich in het windstille centrum van de orkaan, in de dode hoek (Blind Spot) waar de essentiële dingen haar en haar collega’s net niet ter ore kwamen. Bovendien was er de isolatie, vooral op het einde, in de bunker, en de voortdurende apocalyptische preken die waarschuwen voor een Duitsland dat voor 1000 jaar verknecht zou zijn aan z’n vijanden, teruggezet naar middeleeuwse standaards, met gecastreerde mannen en verkrachte vrouwen alom. Alleen de totale overwinning kon het ergste voorkomen en de mogelijke ondergang schreef Hitler al op voorhand op naam van het Duitse volk dat zich niet genoeg had ingezet voor de goede zaak. Tot op het einde houdt de Führer het beeld op van een Duits leger dat de communisten zal terugslaan, zelfs nog op het moment dat de eerste bommen in het bunkerkwartier neervallen en de stad al grotendeels in puin ligt. En dan – drie dagen voor de ineenstorting – proberen de ratten het zinkende schip te verlaten en te vluchten naar een veilig onderkomen in München. Hitler weigert Berlijn te verlaten, evenals Eva Braun en twee van zijn secretaressen onder wie Traudl. Ik was er veilig, zegt ze, ik zou niet geweten hebben waar naartoe.

Na de oorlog is er voor Traudls verhaal geen interesse in Duitsland. Iedereen wil de donkere periode vergeten of tenminste uit z’n gedachten zetten. Traudl zwijgt dus maar, keert terug naar München op zoek naar een moeder die ze nooit meer zal terugzien. Nu, na 60 jaar doet ze haar verhaal aan de Oostenrijkse performer en kunstenaar Alex Heller omdat ze zichzelf nooit heeft kunnen vergeven zo naïef te zijn geweest. In Im Toten Winkel verdedigt ze zich tegen zichzelf eerder dan tegen verdenkingen van de buitenwereld. De regisseur heeft in de periode mei-juni 2001 een aantal keer een gesprek met Frau Junge en laat haar de opnamen ook zien zodat ze kan bijsturen of verduidelijken. Van al die sessies is de essentie vastgelegd op deze dvd. De uitspraken van Traudl worden een zeldzame keer voorafgegaan door een gerichte vraag; de chronologie van haar wedervaren doet ze automatisch, zichzelf af en toe verbeterend, in een mooi en welluidend Duits, met mooie en aparte fraseringen en prachtig geformuleerde zinnen. Haar taal is eenvoudig en precies. Haar verhaal is een minutieuze reconstructie met veel details en bijkomstigheden over het seksleven van de Führer, zijn omgang met Eva en met Blondie, zijn Duitse herder, zijn relatie met zijn secretaressen. Traudl vertelt dat de privé-Hitler een heel andere man was dan de publieke Hitler: klein, oud, gebogen, zonder die ronkende R die hij in zijn speeches hanteerde, minzaam en vriendelijk, met een zacht kabbelend Oostenrijks accent. Naar gelang de politieke en militaire situatie verslechtert ziet ze hem fysiek en psychisch aftakelen: hij krijgt depressieve buien, brult tegen zijn officieren, zondert zich dagenlang af, trekt zich terug in zijn vertrekken en eet nog alleen met zijn secretaressen, vertelt hun persoonlijke anekdotes en heeft het nooit over politiek.

Is Traudl Junges verhaal fout omdat ze de sympathie die ze toen voor de oudere man voelde nu nog altijd niet afzweert? Was ze zo naïef als ze zelf beweert en als ze dat niet was, hoe schuldig is ze dan nu? Schuldiger dan de gemiddelde Duitser die ook geen mensen heeft verklikt, verraden of omgebracht? Of is ze meer schuldig omdat ze zich aan de warmte van de macht in de directe omgeving van de Führer tegoed heeft gedaan? Is haar verhaal eerlijk en oprecht of heeft ze het in de loop der jaren opgesmukt ten voordele van haar eigen rol, haar eigen positie? Was Traudl Junge überhaupt belangrijk voor de hele gang van zaken of is zij een detail, een zuchtje wind in de deuropening van de geschiedenis? De verdienste van deze documentaire ligt in elk geval in het feit dat Alex Heller de kans heeft te baat genomen om het verhaal van Traudl Junge vast te leggen, dat hij er voor gezorgd heeft dat zij het niet meeneemt in haar graf. Heller laat Junge ononderbroken aan het woord. Hij onderbreekt haar niet met kampbeelden of Nürenbergspeeches en marcherende Nazi's, beelden die we al zo vaak hebben gezien. Hij gebruikt ook geen enkel streepje muziek. Im Toten Winkel is een sobere documentaire die de kijker niet afleidt en de aandacht puur toespitst op het testament van Traudl Junge. Die vertelt bekende dingen, uiteraard, maar ook aspecten van het karakter van de Führer die niet eerder aan het daglicht zijn getreden.

Traudl Junge stierf aan kanker enkele uren nadat de documentaire in première ging, alsof ze de wroeging waarmee ze heel die tijd had geleefd tenminste gedeeltelijk had goed gemaakt en nu in vrede kon gaan.

BEELD EN GELUID
Alex Heller brengt Traudl Junge in beeld zoals ze is: een oude, maar verzorgde dame van over de 80 met een vaste stem en een voornaam voorkomen, gefilmd op haar éénkamerflat in München met op de achtergrond de geluiden van het flatgebouw waarin ze al die tijd heeft gewoond. Van het interieur krijgen we niks te zien behalve de televisie en de geluidsboxen die op een laag tafeltje zijn geplaatst om haar te confronteren met haar eerste interview. We zien haar in een kleurige jurk met een sjaaltje om de nek en het grijze haar opgestoken in een wrong, het gezicht serieus en slechts één keer een traan wegpinkend als ze denkt aan Helga, de 10-jarige dochter van Goering, die misschien vermoedde wat haar te wachten stond. Treudl herpakt zich en vertelt voort, af en toe voorzichtig aan haar sigaret trekkend, steeds in dezelfde houding voor de camera. Heller doet geen enkele moeite om de camera van plaats te veranderen. De boodschap gaat voor. Het geluid is eenvoudig, alleen de stem van de oude vrouw in haar stoel, klankvast en met een voorbeeldig geheugen. We zien de fragmenten van Der Untergang in gedachten passeren, want haar memoires over de bunker liggen mee aan de basis van die film. Wanneer ze uitgepraat is en de camera blijft draaien zorgt de breekbare stilte voor een ongemakkelijk gevoel. Een soundtrack is er niet.

EXTRA'S
Deze dvd heeft geen extra's, zelfs geen selectiescherm.

CONCLUSIE
Blind Spot – Hitler's Secretary is een controversieel interview met een vrouw die lang niet heeft beseft dat ze een vooraanstaande getuige is. Terwijl de andere secretaressen uit haar tijd in de Kanselarij en de bunker nooit hebben willen praten, heeft zij voor de andere weg gekozen. Toch zal de twijfel over haar oprechtheid en haar eerlijkheid, het afzweren van de nazi-ideologie en haar persoonlijke conclusie dat Hitler een Verbrecher en een moordenaar was, altijd blijven bestaan. Na de oorlog wordt Traudl Junge door de Russen een paar maanden opgesloten en weer vrij gelaten. Met de hulp van vrienden vlucht ze naar West-Berlijn en vandaar naar München waar de Amerikanen haar gedurende drie weken in hechtenis nemen. Voor haar lidmaatschap van de Hitlerjugend krijgt ze amnestie. Ze besteedt een belangrijk deel van haar tijd aan goede doelen. Voor al wie geïnteresseerd is in Nazi-Duitsland is Blind Spot – Hitler's Secretary een aanbevolen document. Over Traudl Junge moet de kijker zijn eigen conclusies trekken, Alex Heller reikt alleen het materiaal aan om dat oordeel te stofferen. Hij fungeert als onpartijdige observator en misschien is hij niet ver genoeg gegaan. Hij kiest er voor om haar met respect te behandelen in plaats van haar op de rooster te leggen en een harde confrontatie aan te gaan. Maar misschien zag hij daar zelf na 60 jaar niet direct meer de noodzaak van in. Oordeel zelf.