FILM
In 2002 ging de BBC in een reeks tv-programma’s op zoek naar de grootste Brit die ooit het eiland had bevolkt. Uiteraard was er een plaats voor ‘usual suspects’ William Shakespeare, Charles Darwin en Isaac Newton in de uiteindelijke top tien. Maar haast al even vanzelfsprekend was de toppositie weggelegd voor de man die Groot-Brittannië triomfantelijk door een van de donkerste bladzijden van de wereldgeschiedenis had geloodst: Winston Churchill, oorlogspremier in de periode 1940-1945. Het beeld van de corpulente oude man met de blos op de wangen, een wandelstok in één hand, een vette sigaar in de andere, en een zwarte hoed op zijn bolle hoofd, is zodanig een icoon geworden dat het soms moeilijk is door te dringen tot het wezen van Churchill. Tot de kern van zijn karakter. Dat moeten ook de makers van The Gathering Storm gedacht hebben, want in hun portret van de Britse staatsman, schrapen ze succesvol de oppervlakkige lagen van zijn persoonlijkheid weg om de essentie van zijn karakter te doorgronden.

De film speelt zich af in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog, ten tijde van Hitlers opmars in Duitsland en het sluimerende, groeiende gevaar dat hij voor Europa betekende. In Groot-Brittannië zijn ze hier echter nog niet van overtuigd en enkel de schijnbaar uitgerangeerde ex-minister Churchill, een aristocraat van de oude stempel, probeert het parlement tevergeefs te overtuigen van de nakende storm. Om zijn woorden kracht bij te zetten, zoekt hij zelfs illegaal de hulp van een moedige, jonge ministeriemedewerker, die staatsgeheime documenten over Duitslands troepenopbouw naar hem lekt. Maar Churchills queeste om Hitlers bedreiging aan het daglicht te stellen wordt op de proef gesteld door innerlijke demonen als depressies, financiële zorgen en de tijdelijke separatie van zijn liefhebbende vrouw. Enkel het interne vuur dat brandt van ambitie, van de hoop ooit opnieuw deel te nemen aan de hoogste regionen van de macht, houdt hem in de zwaarste tijden overeind.

Gedurende de eerste vijf minuten lijkt The Gathering Storm verrassend niet in de val te trappen waar zovele tv-drama’s zich aan bezondigen. De opening gebeurt immers zeer beeldrijk, met simpele gestes, goede montage en knappe regie-manipulatie. Maar de hoop op een verhaal dat grotendeels door de beeldtaal gedragen wordt, blijkt al snel ijdel, want eenmaal de proloog afgehaspeld is, krijgen we alsnog een film die voornamelijk op dialogen steunt. Nu, het moet gezegd, die dialogen zijn van een hoge kwaliteit en het ganse scenario combineert uitstekend de historische achtergronden van Churchill met een gedreven, voortstuwende kracht in de scriptstructuur. Ook de schetsing van de karakters is erg geloofwaardig. Maar desondanks blijft The Gathering Storm een typische tv-film in hart en nieren, een prent die nooit de pretentie heeft uit de benauwende setting van het kleine scherm te breken en bijgevolg als audiovisueel werk tekort schiet om een blijvende plaats te verdienen in het cinefiele geheugen van de kijker.

Gelukkig is er één factor die de film alsnog een gevoel van grandeur geeft: acteur Albert Finney. Die portretteert immers op een weergaloze wijze Winston Churchill, met pathos, de juiste maniërismes, een vleugje humor en vooral een diepe, verborgen tragiek. Finney’s vertolking mag met gulden letters worden bijgeschreven in het gouden boek van superlatieve tv-karakters. Hij weet niet louter de Churchill neer te zetten zoals we hem gewoon zijn, kauwend op een sigaar, brutaal brullend zonder zijn air van aristocratie te verloochenen, maar weet eveneens treffend de grenzeloze ambitie, de angst voor het compromis en de onderhuidse eenzaamheid van de premier op te roepen. Het is een transcendentale performance van Finney, die moeiteloos de rest van de cast naar huis speelt. Een cast die nochtans ook niet van de minste is. Als Churchills gereserveerde echtgenote weet Vanessa Redgrave verrassend eenvoudig aan te geven hoe iemand in hemelsnaam op een complex karakter als de staatsman verliefd zou kunnen worden. In kleinere rollen overtuigen Tom Wilkinson en Jim Broadbent met een overdaad aan naturel als respectievelijk een tegen- en een medestander van Churchill. En tenslotte dient ook Linus Roache met lof bejegend te worden. Zijn portret van de kleine man die grootse daden doet, in weerwil van de potentiële gevolgen, vormt in veel opzichten een herkenbaar emotioneel centrum voor de film. Met deze vertolking en zijn recente, hartverwarmende prestatie als Bruce Waynes vader in Batman Begins toont Roache zich meer en meer als een groot talent van de Britse acteursscène.

Oog voor historisch detail, een meeslepende muzikale score, knappe cameravoering, een serene, observerende regie, een oerdegelijk scenario en een opmerkelijke cast. Als ingrediënten voor een film kan dat tellen, maar toch kan The Gathering Storm niet volledig overtuigen. De prent is overdreven theatraal en serieus en heeft bijgevolg meer weg van een verfilmd toneelstuk dan een bona fide film. De kwaliteit straalt weliswaar van het scherm (logisch ook, met HBO en de BBC als producent), maar de vonk die dit van een goede tot een grootste tv-film moet verheffen blijft uit. Zelfs de uitmuntende vertolking van Albert Finney als Winston Churchill kan je best benoemen als een uitbarstende vulkaan temidden een kalme oceaan: niet in staat de koelte en afstandelijkheid volledig te doorbreken. The Gathering Storm won drie Emmy Awards in 2003: voor beste tv-film, scenario en acteur. Het is moeilijk om het daar oneens mee te zijn, zegt mijn verstand. Maar mijn hart spreekt een andere taal.

BEELD EN GELUID
The Gathering Storm mag dan wel voor televisie gemaakt zijn, de prent werd wel degelijk op film gedraaid, waardoor het beeld een disctinctieve filmische kwaliteit heeft. Grain is occasioneel aanwezig, maar scherpte, contrast en zwartniveaus vormen nergens een probleem. De kleuren zijn grijzig getint (zoals de bedoeling van de regisseur was), maar de sporadische opflakkeringen van felle kleuren zijn ook in mooie, heldere, correct gesatureerde pracht weergegeven. Een goede beeldtransfer dus, zonder meer. Op auditief vlak levert de disc een 5.1 Dolby mix aan die verrassend dynamisch klinkt voor een dialoogcentrische film. De achterste speakers krijgen natuurlijk weinig te doen, maar het ruimtelijk spectrum dat het geluidsspoor creëert rechtvaardigt mijns inziens toch deze multikanaalmix boven een simpele surroundbehandeling.

EXTRA’S
Slechts één extra op deze dvd, maar het is gelukkig een interessante. Regisseur Richard Loncraine en producer Frank Doelger beginnen hun Audiocommentaar weliswaar aarzelend, maar raken in de loop van de film meer en meer in hun ritme, zodat het babbelspoor zich ontplooit tot een erg aangename luistersessie. De sprekers halen bovendien allerlei fascinerende weetjes aan over de productie, geven hun persoonlijke visie op de figuur Winston Churchill en laten zelf vallen dat een vervolg op The Gathering Storm een mogelijkheid is. Deze sequel zou zich concentreren op Churchills jaren als oorlogspremier.

CONCLUSIE
The Gathering Storm maskeert moeiteloos zijn gebrek aan een emotionele resonantie met een hoog Canvas-gehalte, namelijk een sublieme periode-evocatie, een statige regie en uitstekende acteerprestaties, waarbij Albert Finney vooral de pannen van het dak speelt. Maar de kern van de prent klinkt helaas hol en dus ontsnapt The Gathering Storm nooit aan het etiket ‘tv-film’. Beeld en geluid staan echter lovenswaardig op deze dvd geperst en de enige extra op de disc is zeker de moeite waard.