FILM
1942. Europa kreunt onder de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog en Hitlers dictatuur. Met behulp van Sherlock Holmes loopt dr. Franz Tobel, de uitvinder van een revolutionaire bom, over naar Engeland. Maar ook daar liggen de Nazi’s op de loer, die prompt Tobel kidnappen en hem martelen om de plannen voor zijn uitvinding in handen te krijgen. Ze krijgen hierbij assistentie van het vernuftigste criminele brein in Groot-Brittannië, professor Moriarty. Gelukkig verstopte dr. Tobel de onderdelen van zijn plannen goed en verborg hij de locatie van de schuilplaatsen in een cryptische boodschap. Sherlock Holmes doorgrondt al snel de code, maar zijn aartsrivaal doet dat ook, zodat het tot een wedloop komt tussen de twee, met als inzet een belangrijk wapen voor de overwinning in Europa. Een nieuwe, dodelijke confrontatie tussen de speurder en Moriarty kan dan ook niet uitblijven…

The Secret Weapon is het tweede deel van de gemoderniseerde Holmes-films voor studio Universal en weerom speelt propaganda een cruciale rol in de prent. Toch is dit een veel minder geladen ‘boodschap-film’ dan The Voice Of Terror. Eentje die zich aanzienlijk makkelijker laten bekijken buiten de context waarin hij werd gedraaid. Een aantal factoren dragen daartoe bij. Eerst en vooral is de intrige, hoewel stevig geworteld in de oorlogsperiode, klassieke, tijdloze Holmes. Dit verhaal had zich evengoed in Victoriaans Londen kunnen afspelen, of in het jaar 2000. Daarenboven staat de propaganda nooit in de weg van entertainment of spanning. De opening intrigeert mateloos en weet de kijker beetje bij beetje mee te sleuren in een web van intriges. Dat de slechteriken de Duitsers zijn, doet er eigenlijk niet toe. De toevoeging van de Brit Moriarty als gezicht van de antagonisten draagt hier uiteraard ook stevig toe bij.

Vanaf het eerste moment is duidelijk dat deze prent een nieuwe, creatieve weg wil inslaan. De bezieler hiervan is Roy William Neill, die de komende vijf jaar de touwtjes in de Holmes-serie stevig in handen zou houden. De cineast weet op knappe wijze een brug te slaan tussen de verwachtingen van de Sherlock-o-fielen en die van het grote publiek. Dat levert een film op die typische Holmes-elementen als zijn voorliefde voor vermommingen naadloos vermengt met de pulp-verhaallijnen die de B-films uit de jaren veertig zo onweerstaanbaar maken. Eveneens opvallend is dat deze creativiteit zich uit in een opvallende esthetiek qua vormgeving en cameravoering. Neill slaagt er immers wonderwel in zijn lage budget ten volle te benutten, zodat je zelden het gevoel krijgt naar een goedkope productie te kijken. De visuele regiestijl van de cineast is bovendien een lust voor het oog, nergens meer dan in een montagesequentie halverwege The Secret Weapon, waarbij we 's werelds meest eminente speurder volgen doorheen talloze nachtelijke pub-bezoeken.

Een paragraaf wijden aan de kwaliteiten van hoofdrolspelers Basil Rathbone en Nigel Bruce is inmiddels overbodig geworden. Het duo zet immers eens te meer puike vertolkingen neer. De personages zitten hen na vier films als een comfortabele tweede huid en zouden dat nog tien films langer volhouden. Een interessante observatie is wel dat het karakter van dr. Watson voor het eerst in de serie haast louter als sidekick wordt uitgespeeld, een rol die Nigel Bruce wel lag, maar die tot op heden Holmes-puristen de nagels van onder het bloed haalt. Als Moriarty herkennen we een oude bekende: Lionel Atwill, die in The Hound Of The Baskervilles nog professor Mortimer gestalte gaf. De acteur portretteert Holmes' aartsvijand als een extreem sinister personage, iets te sinister naar mijn goesting, waardoor hij soms de dunne lijn tussen bravoure en cliché overschrijdt. De interactie tussen hem en Rathbone oogt bovendien minder knetterend dan te hopen viel. Voor het eerst krijgt ook het personage van inspecteur Lestrade van Scotland Yard zijn plaats in een Holmes-prent. Dennis Hoey portretteert de inspecteur snuggerder dan zijn papieren origine, zonder echter aan de essentie van de rol te raken.

The Secret Weapon betekent een stevige stap voorwaarts in de contemporaine avonturen van Sherlock Holmes en dr. Watson. Door de aandacht te verschuiven van propaganda naar intrigerende mysteries, wordt de potentiële levensduur van de reeks merkelijk gerekt. Ondanks enkele serieuze tekortkomingen (een bijzonder memorabele is de wel erg toevallige wijze waarop Moriarty de sleutel tot een cryptische boodschap in handen krijgt) is deze film zeker de moeite waard. Hij bevat innovatie wijzen om mensen te doden (het langzam aftappen van bloed tot het lichaam afsterft), spannende vuurgevechten, gniffelende kat-en-muis spelletjes, vernuftige breinbrekers en van tijd tot tijd een vleugje humor. Kortom: alles wat je van een Sherlock Holmes film verwacht. De propagandistische, afsluitende speech neem je er dan ook zonder problemen bij.

BEELD EN GELUID
Eens te meer zijn de voordelen van de restauratie van de volledige-Holmes collectie duidelijk af te lezen op de beeldkwaliteit, die voor een prent van deze ouderdom zeer behoorlijk is. Vuiltjes en grain blijven weliswaar aanwezig, evenals de occasionele beeldbibber, maar dat verhoogt enkel de charme van de film. Op zwartniveaus en contrast valt bovendien weinig aan te dingen, zodat je enkel kan besluiten dat UCL goed werk heeft geleverd. Hetzelfde geldt voor het audiospoor. De monotrack ruist af en toe en kraakt bij de overgang tussen de filmspoelen, maar geeft het verbale gespar tussen Holmes, Watson en Moriarty helder en duidelijk weer.

EXTRA'S
De disc bevat diverse pagina’s Production Notes, geschreven door Richard Valley, en een kleine, maar niettemin welgekomen Fotogallerij. Afrondend staat er ook een featurette op de schijf: Restoring Sherlock Holmes (5 min.), een veel te korte en vrijblijvende kijk op het restauratieproces van alle veertien films uit de reeks door de filmsectie van de Californische UCLA-universiteit. Bovendien krijg je al extraatje een 'lobby still' bijgevoegd, ter grootte van een postkaart, met daarop een reproductie van de originele poster en een quote uit de film.

CONCLUSIE
The Secret Weapon is het hoogst entertainende vierde deel uit de Holmes-reeks. Qua verhaal ontsnapt de prent nooit aan zijn B-film ambities, maar de knappe, inventieve regie, dito scenario en de goede vertolkingen maken dat je je nooit verveelt. Beeld en geluid ogen dankzij de restauratie meer dan behoorlijk en de extra’s zijn zeker niet ampel, maar in ieder geval goed uitgezocht.

SHERLOCK HOLMES: THE DEFINITIVE COLLECTION
The Secret Weapon maakt deel uit van een collectie films die alle veertien gerestaureerde Sherlock Holmes prenten met Basil Rathbone en Nigel Bruce, uit de periode 1939-1946, bundelt in een digipack van zeven discs. Iedere dvd bevat twee films. Zo staat bijvoorbeeld The Secret Weapon op één dubbelgelaagd schijfje met The Adventures Of Sherlock Holmes. Voor iedereen die Holmes in het hart draagt, is dit een essentiële aankoop, met een niet te kloppen prijs-kwaliteitsverhouding.